نشست مذاکرات مستقیم میان طالبان و امریکا در “دوحه” بیش از 10 بار صورت گرفت، و دور یازدهم آن حال جریان دارد. در کنار وضعیت خراب امنیتی و به بن‌بست رسیدن گفتگوهای صلح در این سال، حکومت وحدت ملی نیز در سیاست داخلی با مشکلات و اختلافاتی مواجه بود، در جریان همین سال با تآخیر چند بار انتخابات ریاست جمهوری نیز برگزار شد به اساس نتایج اولیه تیم دولت ساز برنده این انتخابات است، چیزیکه سائر کاندیدان به آن اعتراف ندارند.

افغانستان پس از 18 سال

افغانستان در سال‌های 1996-2001 از یک‌سو در عرصۀ سیاست جهانی به انزوا رفته بود و حکومت طالبان را تنها سه کشور به رسمیت می‌شناخت و از جانب دیگر، تعلیم و تربیه، اقتصاد و حکومتداری در کشور در وضعیت بدی قرار داشت. پس از تشکیل حکومت موقت به ریاست حامد کرزی در سال 2001 م کمک‌های جامعۀ جهانی به افغانستان سرازیر شد، کارهای بازسازی در تمام کشور آغاز یافت، زمینۀ آموزش برای میلیون‌ها افغان مساعد گردید و در عرصۀ سیاست خارجی نیز با بیش از 120کشور جهان روابط دیپلوماتیک برقرار شد. هرچند نیروهای آیساف در سال 2001 م تحت شعار تامین صلح، مبارزه با مواد مخدر و کمک به افغانستان پا گذاشتند اما پس حضور نظامی امریکا و دیگر کشورهای غربی در افغانستان، در کنار ناامنی‌های گسترده کشور تبدیل به بزرگترین تامین کنندۀ مواد مخدر در جهان شد که نزدیک به 90 درصد مواد مخدر غیرقانونی جهان را تولید می‌کند.

پس از 15 سال کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. افغان‌ها به دلیل وضعیت خراب اقتصادی و امنیتی پا به فرار از کشور نهاده‌اند. در سال های 2015، 2016، 2017 و 2018 م بیش از 300 هزار افغان از راه‌های خطرناک به اروپا رفتند و در داخل کشور نیز هزاران تن مجبور به ترک خانه‌های خود شدند . از همه مهم‌‌تر، وضعیت امنیتی کشور با چالش‌هایی خطرناکی روبه‌رو شده است و همه روزه حدود 100 تن از افغان‌ها قربانی می‌گیرد. از یک‌سو گروه های افراطی در افغانستان ظهور کرده و از سوی دیگر، گفتگو های طالبان با امریکا که بیش از یک سال ادامه داشت به ناکامی انجامید و انتخابات پیش رو ریاست جمهوری نیز با چالش‌هایی گونه‌گون مواجه است. حضور نیروهای خارجی در کشور از یک سو و این همه چالش‌ها از سوی دیگر، حاکمیت ملی کشور را به چالش کشانیده است. در 18گذشته زمینه به فساد اخلاقی در کشور سنتی ما نیز مساعد شده و رسانه‌هایی که دست‌آورد این نظام شمرده می‌شود، خلاف تمام قوانین اسلامی و رسوم افغانی نشرات می‌کنند. فساد مالی و اداری به جایی رسیده که اکنون افغانستان در ردۀ نخست و دوم کشورهای فاسد جهان قرار دارد و در کنار این همه، تعصبات قومی و مذهبی نیز در کشور شعله‌ور شده است. با گذشت 18 سال هنوز هم حکومت افغانستان و نیروهای امنیتی این کشور وابسته به امریکا و کشورهای عضو ناتو هستند.

مذاکرات صلح

برای اولین‌بار از زمان شروع جنگ 18 ساله افغانستان، سال 2019م با امیدهایی برای دست‌یابی به صلح پایدار آغاز شد. در ماه جنوری، پس از آن‌که طالبان و امریکا در اصول روی چارچوب صلح به توافق رسیدند، توقعات مردم برای توافق صلح میان دوطرف، بالا رفت. توافق بر این شد که طالبان به جنگ‌جویان و گروه‌های مسلح خارجی اجازه ندهد تا از افغانستان برای اجرای حملات بر کشورهای دیگر استفاده کنند، نیروهای امریکایی و ناتو به طور کامل از افغانستان خارج شوند، مذاکرات بین‌الافغانی انجام شود و آتش‌بس دایمی میان ایالات متحده و طالبان برقرار گردد. نتایج سروی 2019م بنیاد آسیا نشان می‌دهد که 89 درصد افغان‌ها از مذاکرات صلح با طالبان حمایت می‌کنند؛ و 64 درصد آشتی با این گروه را ممکن می‌دانند. این سروی در نتیجه مصاحبه با 17 هزار و 812 زن و مرد در 34 ولایت افغانستان انجام شده و از پاسخ دهندگان در مورد صلح، امنیت، انتخابات و وضعیت اقتصادی پرسیده شده است. با وجود حملات گروه‌ طالبان و حملات هوایی به رهبری ایالات متحده، نشست‌های طالبان و امریکا در دوحه برای چندین ماه ادامه داشت.

در یک اقدام مهم دیگر جهت تحقق صلح، مسکو و دوحه، میزبان نشست های میان طالبان و مقامات افغان بود. اشتراک‌کننده‌گان این نشست خواستار کاهش تلفات غیرنظامیان به «صفر» شدند. در ماه سپتامبر، وقتی گمان می‌رفت طالبان و امریکا به مرحله آخر مذاکرات رسیده باشند، دونالد ترامپ در پی افزایش خشونت‌ها که منجر به کشته شدن یک سرباز امریکایی شده بود، اعلام کرد که مذاکرات متوقف شده است. طالبان و کشورهای دیگر که موضوع افغانستان از نزدیک دنبال می کند اظهارات ترامپ را «تعجب‌آور» خواندند.و مذاکرات برای دو ماه متوقف شد، دونالد ترامپ در یک سفر نامنتظر به دیدار نیروهای امریکایی مستقر در افغانستان، آمد و اعلام کرد که مذاکرات صلح طالبان از سر گرفته شده است.

اظهارات ترامپ در 28 نوامبر، یک هفته بعد از تبادله دو گروگان غربی با سه فرمانده طالبان صورت گرفت. در 4 دسامبر، زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا برای صلح، به کابل آمد. سه روز پیش از آن، با نماینده‌گان طالبان برای دور جدید مذاکرات دیدار کرد. مذاکرات مجدد، روی گام‌هایی که می‌تواند منجر به آتش‌بسی که جنگ 18 ساله را خاتمه دهد، تمرکز داشت. سخنگوی وزارت خارجه امریکا در هفتم دسامبر، گفت: “ایالات متحده امروز مذاکرات را از سر گرفت، تمرکز اصلی بحث‌ها روی کاهش خشونت‌ها که منجر به مذاکرات بین‌الافغانی و آتش‌بس می‌شود، خواهد بود” بعد از حمله نزدیک به پایگاه بگرام خلیل‌زاد گفت ما یک وقفه‌ی مختصر می‌گیریم تا طالبان با رهبران‌شان در مورد این موضوع مهم مشورت کنند. معاون سیاسی طالبان به خاطر مشوره با اعضای تحریک طالبان به پاکستان سفر کرد، و حال وزارت خارجه امریکا گفته که مذاکرات با طالبان در هفته آینده در قطر از سر گرفته می شود.

نتیجه‌گیری

حملۀ امریکا بر افغانستان ظاهرا برای سرکوب شبکۀ القاعده و طالبان صورت گرفت، ولی حکومت ایالات متحده اهداف درازمدت خویش در منطقه را دنبال می‌کرد. اگر انگیزۀ حمله بر افغانستان تنها اسامه بن لادن بود، پس وقتی که وی در اسلام‌آباد کشته شد، نیروهای امریکایی باید این منطقه را ترک می‌گفت. برخی تحلیلگران به این نظر اند که اهداف امریکا در این منطقه محاصره رقبای این کشور مانند چین و روسیه است که هنوز به این اهداف دست نیافته و منابع آسیای میانه نیز به دست آنان نیفتاده است. اکنون با گذشت 18 سال از آغاز عملیات نظامی امریکا در افغانستان، تنها چیزی که برای امریکا دست‌آورد محسوب می‌شود، این است که جنگ در افغانستان جریان دارد و امریکا حضور نظامی در منطقه دارد. اگر جامعۀ جهانی به شمول امریکا قصد حل و فصل قضیۀ افغانستان را دارد، پس تنها راه‌حل مسئلۀ افغانستان، اجازه دادن به خود افغان‌ها می‌باشد تا برای رسیدن به آشتی ملی تلاش کنند و با هم مشکلات‌شان را حل نمایند. امریکا باید تمام کوتاهی‌های خود در ظرف 18 سال گذشته را از راه آوردن یک صلح عادلانه و پایدار به کشور جبران نماید.

منبع:http://peace-ipsc.org