پادشاهی عربستان سعودی از زمان پیروزی «جو بایدن»، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا، مدام درحال ارسال پیام و هشدار به دولت آینده ایالات متحده است تا سیاستهای منطقهای آمریکا در راستای سیاستها و منافع پادشاهی سعودی تنظیم گردد یا دستکم با آن متعارض نباشد.
آنچه برای عربستان سعودی در جایگاه یک بازیگر منطقهای اهرم نفوذی دستوپا میکند که بتواند بر سیاستهای آمریکا تأثیر بگذارد، حجم بالای مراودات تجاری با این کشور است. در همین راستا «جیمز دورسی»، تحلیلگر و یادداشتنویس پایگاه اینترنتی responsible statecraft به پاسخ «ساموئل برونبک»، سفیر آمریکا در موضوع آزادیهای مذهبی بینالمللی – این نهاد وابسته به وزارت خارجه آمریکا است-، به پرسشی در این مورد که چرا «مایک پمپئو»، وزیر خارجه ایالات متحده، در مورد گزارش سالانه آزادیهای مذهبی در سال 2019 که در آن عربستان سعودی رتبه خوبی نداشته، اظهار نظری نکرده است، گفت: «در این دولت و همچنین دولتهای سابق ایالات متحده، ارتباط با عربستان بر مدار منافع ملی بوده و وزیر خارجه کنونی نیز مانند دورههای قبل، ملاحظاتی در این باره داشته است».
به نظر میرسد عربستان سعودی در آستانه انتقال قدرت در آمریکا تلاش دارد تا دولت بایدن را نیز مانند دولت ترامپ به صحنه رفع اختلافات و تحریم قطر بکشاند؛ موضوعی که پس از 3سال و نیم مناقشه تمایلی برای پایان آن وجود دارد. همچنین دولت ترامپ با محوریت مایک پمپئو و «جراد کوشنر»، مشاور ویژه و داماد رییس جمهوری آمریکا، با سفرهای اخیرشان به منطقه تلاش دارند تا عربستان را نیز -درکنار بحرین و امارات- به ایجاد روابط رسمی با اسرائیل متقاعد کنند.
در همین راستا هفته گذشته، عربستان «ولید فتیحی»، پزشک آمریکایی- سعودی تحصیلکرده دانشگاه هاروارد، را به اتّهام درج یک توئیت در حمایت از جنبشهای مردمی بهار عربی در سال 2011 به شش سال زندان محکوم کرد. فتیحی در سال 2017 از بازداشت موقت آزاد شده اما او بههمراه خانوادهاش ممنوعالخروج بودند. دولت ترامپ بارها حتی در ملاقاتهای مقامات بلندپایه موضوع وی را طرح کرده و از دولت سعودی خواسته بود تا او را آزاد کند.
در مورد مشابه دیگری، دولت سعودی در موعد میزبانی از کشورهای صنعتی «گروه 20» (G20) پرونده «لجین هذلول»، یکی از دوازده زن سرشناس فعال حقوق زنان در عربستان، را به اتّهام همکاری با سازمانهای اطلاعاتی-امنیتی دول متخاصم به دادگاه تروریسم ارجاع داده است که اولین جلسه دادگاه خانم هذلول در هفته گذشته، درست در روزی که توسط سازمان ملل به روز جهانی حقوق بشر نامگذاری شده بود، برگزار شد.
مثال دیگر ماجرای سعد الجبری، یکی از شخصیتهای عالیرتبه اطلاعاتی-امنیتی سابق عربستان سعودی، در ماههای اخیر بود که بسیار خبرساز شده بود. او که هماکنون در کانادا اقامت دارد با طرح شکایتی از محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، از اعزام تیمی برای ترور وی در تورنتو از سوی ولیعهد خبر داده بود. او مدعی شده بود بن سلمان سرنوشتی همچون جمال خاشقجی را برای او در نظر گرفته است. با انتشار چنین خبری، عربستان سعودی که پس از مدتها تحمل فشار بینالمللی ناشی از ماجرای جمال خاشقچی نفسی تازه کرده بود، بار دیگر آماج اتهامات بینالمللی قرار گرفت که انگشت اتهامات همه به سوی بن سلمان نشانه رفته است.
در همین رابطه صدور احضاریه دادگاه واشنگتن برای بن سلمان و سیزده نفر دیگر از جمله بدر العساکر (رئیس دفتر ولیعهد سعودی)، احمد العسیری (نائب مدیر اطلاعاتی سابق) و سعود القحطانی (مشاور سابق دربار پادشاهی) در پی شکایت سعد الجبری نشان از اوج گرفتن بحرانی تازه در روابط خارجی عربستان سعودی با شرکای غربیاش داشت. پیشتر نیز هیئت تحقیقات پارلمان انگلیس نسبت به پیامدهای بازداشت محمد بن نایف ولیعهد سابق عربستان بر این کشور و غرب هشدار داده و تاکید کرده بود که شکست عربستان در پیروی از استانداردهای بینالمللی حقوق بشر باعث تضعیف عربستان و امنیت غرب میشود.
به نظر میرسد ادامه سیاست سرکوب از سوی ولیعهد سعودی پیامی آشکار به ساکنین آینده کاخ سفید و در رأس آنها جو بایدن، رییس جمهور منتخب، است که هرگونه تحول در سیاست منطقهای آمریکا نسبت به دوره ترامپ باید با درنظر گرفتن منافع عربستان سعودی صورت گیرد و تنها در این صورت است که عربستان حاضر به تغییر در برخی رفتارهای خود در عرصه سیاست داخلی و خارجی خواهد بود. این مسأله را میتوان با اظهارات ضدّونقیض درباره عادیسازی روابط با اسرائیل اثبات کرد.
به عبارت دیگر، مقامات سعودی منتظرند تا اولین مواضع دولت بایدن درباره دینامیک سیاسی و نظامی منطقه را بشنوند و پس از آن سیاست خود را بر این اساس سامان دهند. سویه دیگر این ماجرا به تصمیم آمریکا در مورد برنامه هستهای ایران و برجام بازمیگردد. اگر دولت بایدن به سیاست دولت «باراک اوباما»، رییس جمهور اسبق آمریکا، در کاستن از بار تحریمهای ایران بازگردد، در این صورت عربستان انگیزه بیشتری برای عادیسازی روابط با اسرائیل خواهد داشت کمااینکه در تازهترین موضعگیری وزارت خارجه سعودی، آنها ابراز تمایل کردهاند تا در مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا حضور داشته باشند. لذا میتوان گفت عربستان سعودی مایل است ضمن ادامه سیاست سرکوب مخالفین و منتقدین در داخل و خارج از کشور، در میانمدت مسأله عادیسازی روابط با اسرائیل را چون یک برگ برنده در دست داشته باشد.
در واقع به نظر می آید عربستان کارت عادی سازی روابط با اسرائیل را برای امتیازگیری از بایدن کنار گذاشته و به دنبال آن است که عادی سازی روابط را به ازاء یک دستاورد قابل توجه انجام بدهد. امتیازی در جنگ یمن، حقوق بشر، ایران یا معامله تسلیحاتی دندان گیر.
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.