رقابت بنادر: خرید امتیاز بندر آکدنیز ترکیه توسط شرکت کیوترمینالز قطر

اطلاعات منتشر شده از سوی شرکت GPH (Global Ports Holding)، که از سال ۲۰۱۰ بنادر ترکیه را اداره و مدیریت می­ کند، بندر آکدنیز را یک

بندر چند منظوره با داشتن قابلیت ترمینال سفرهای دریایی، کانتینری و … معرفی کرده است. این بندر برای دوحه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا در غربی ترین نقطه سواحل آنتالیا ترکیه در دریای مدیترانه واقع شده و مساحتی ۲۰۵۰۰۰ متر مربعی دارد. این بندر قرار است به شکل چند منظوره دارای ۱۰ اسکله فعال باشد و سالانه بیش از ۲۵۰۰ شناور در آن تردد کنند. آکدنیز همچنین قرار است توسط شرکت کیوترمینالز از طریق بزرگراه به مناطق داخلی ترکیه متصل شود.

این بندر در طرح های خود قصد دارد به یکی از بزرگ­ترین و مجهزترین بنادر در امتداد سواحل ۷۰۰ کیلومتری دریای اژه و دریای مدیترانه تبدیل شود. قطر از این خرید به عنوان «دروازه استراتژیک» به بازارهای متنوع جهانی برای صادرات سیمان، کلینکر، آلومینیوم، سنگ مرمر، کروم و تجارت پی وی سی، چوب، پلاستیک، مواد غذایی و ماشین آلات یاد می­کند. این بندر قابلیت سالانه ۵ میلیون تن  بارگیری دارد. همچنین این بندر می­تواند یک محل ذخیره سازی داخلی به وسعت ۱۲۶۰ متری برای ارائه خدمات ذخیره سازی موقت باشد. این بندر همچنین مجهز به یک موج شکن بزرگ ۱۶۰۰ متری، با یک موج شکن جانبی به طول ۶۵۰ است. این امتیاز از سال آینده به مدت ۳۵ سال یعنی تا سال ۲۰۵۶ برای قطر در نظر گرفته شده است.

در نوامبر ۲۰۱۶، کیوترمینالز با مشارکت «موانی قطر» که دارای ۵۱٪ و شرکت ناوبری قطر که ۴۹٪ سهام این شرکت قطری هستند؛ آغاز به کار کرد. این شرکت که هم اکنون مدیریت و بهره برداری فاز اول و دوم بندر حمد را در اختیار دارد، اعلام کرده است که خرید امتیاز این بندر ترکیه ای منوط به تایید دستگاه های دولتی ذی ربط این کشور است. این بندر از طریق مسیرهایی به مراکز مهم گردشگری، صنعتی و تجاری مانند آلانیا،

مرسین، قونیه، افیون قره حصار، بوردور و دنیزلی متصل خواهد شد.
خرید سهام بندر آکدنیز، دومین سرمایه گذاری این شرکت قطری در خارج از مرزهای این کشور است. در ژانویه ۲۰۲۰ این شرکت امتیاز مدیریت و بهره برداری از بندر اولیوا اوکراین در سواحل دریای سیاه را بدست آورد. کیوترمینالز برای بدست آوردن امتیاز بهره برداری و مدیریت این بندر استراتژیک به مدت ۳۵ سال، ۱۴۰ میلیون دلار پرداخت کرده است. ۳.۵ میلیون دلار از این مبلغ برای بازسازی زیر ساخت های محلی این شهر اختصاص یافته است. این شرکت قطری همچنین تعهد داده تا در پنج سال نخست اجرای این توافق نامه در ساخت یک ترمینال جدید بارگیری غلات مجهز به تجهیزات لازم برای بهبود انبارهای موجود، نوسازی شبکه ای، ساخت سیلوهای جدید، تجهیزات بارگیری و … مشارکت کند. این بندر به مساحت ۱۴۰ هکتار و شامل ۷ اسکله و دارای خطوط حمل و نقل کالا در داخل بندر است. طول اسکله این بندر ۱۵۲۰ متر است.

رقابت کیوترمینالز با غول دی پی ورلد

اما کیوترمینالز رقیبی بزرگ به نام DPWORLD دارد که در بیش از ۱۰۰ کشور جهان حضوری فعال دارد. به گزارش خبرگزاری رویترز شرکت دی پی وورلد قصد توسعه بندری جدید در سنگال به ارزش یک میلیارد دلار دارد. این شرکت اماراتی قراردادی به ارزش ۱.۱۲۷ میلیارد دلار با دولت سنگال، جهت توسعه بندر نادینان به امضاء رسانده است. این قرار داد جدید بزرگ ترین پروژه سرمایه گذاری دی پی وورلد در قاره آفریقا محسوب می­شود. پیش بینی می­شود این شرکت اماراتی در مرحله نخست ۸۳۷ میلیون دلار و در مرحله دوم ۲۹۰ میلیون دلار در بندر نادینان سرمایه گذاری کند. این شرکت همچنین قصد دارد تا منطقه ویژه اقتصادی در کنار بندر نادینان، که حدود ۲۰ کیلومتر از فرودگاه بین المللی نادینان فاصله دارد، احداث کند.

این اپراتور اماراتی که از سال ۱۹۷۲ آغاز به کار کرده است؛ امروز حدود ۵۰ هزار پرسنل دارد. از جمله دیگر بنادر مهمی که شرکت دی پی وورلد در آن ها حضوری فعال دارد عبارت اند از سیدنی، ملبورن، مانیلا، باتانگاس، هنگ کنگ، هو چی مین، لائم چا بانگ، بوسان، چینگ دائو، یانتای، کوچین، چنای، موندرا، کراچی، جبل العلی، بربره، ماپوتو، دوراله، جده، سوخنا، لیماسوئل، یارمیکا، کنستانتا، یوژنی، فوس، تارگونا و … . این شرکت لجستیکی و پشتیبانی به عنوان بازو تجاری امارات در خارج از مرزهای این کشوربه نفع منافع حکام ابوظبی عمل می کند.

توجه و حضور قطر در توسعه بنادر را می توان در ارتباط با چند متغیر مهم مورد ارزیابی قرار داد:

متغیر اول؛ رقابت با امارات عربی متحده برای تسلط بر بنادر و شریان های مهم منطقه است. دوحه به این ادراک راهبردی رسیده است که توسعه نفوذ در کشورهای منطقه در سال­های آینده از مسیر اقتصاد و حضور گسترده تجاری رقم خواهد خورد. هم اکنون دی پی ورلد بر مناطق راهبردی منطقه از دریای عمان، شاخ آفریقا تا کانال سوئز حضوری فعال دارد. در مقابل اما شرکت کیوترمینالز در حال حاضر تنها در بنادر حمد قطر، آکدنیز ترکیه و اولیوا اوکراین حضور دارد و به نظر می رسد مسیری طولانی برای رسیدن به رقیب خود در پیش دارد. در واقع محور عربستان سعودی، امارات و اسرائیل، و از سوی دیگر محور دول اخوانی منطقه به رهبری ترکیه و قطر به دنبال ایفای نقشی کلیدی در طرح جاده ابریشم جدید چینی، از طریق تسلط بر بنادر و نقاط استراتژیک منطقه هستند. دریای مدیترانه، خلیج عدن و خلیج فارس سه شاه راه حیاتی برای به دست گرفتن مدیریت طرح «یک کمر بندر-یک راه» می باشد.

متغیر دوم؛ کاهش ضریب آسیب پذیری، بخصوص با تجربه محاصره همه جانبه قطر در ژوئن 2017  توسط دولت های عربی است. دوحه پس از این تجربه استراتژیک به این نتیجه رسیده است که با توسعه و تحکیم روابط با دولت های قدرتمند منطقه ای رقیب محور عربستان و امارات، زمینه را برای ارتقای توانمندی های راهبردی بالا ببرد.

متغیر سوم؛ تحکیم روابط با ترکیه در چارچوب محور اخوانی در منطقه است. محوری که دوحه درصدد توسعه و تبدیل آن به یک همکاری استراتژیک است و حتی با وجود حل اختلافات قطر با عربستان، امارات و بحرین، در شرایط کنونی بعید بنظر می رسد که مقامات قطری بخواهند از سطح روابط با آنکارا بکاهند. بخصوص که سیاست مصالحه عربستان چندان مورد استقبال محمد بن زاید قرار نگرفته و این نشان می دهد که شروط دول محاصره کننده قطر در ژوئن 2017 از جمله برچیدن پایگاه نظامی ترکیه در دوحه و توقف حمایت قطر از محور اخوان، در عمل محقق نشده است.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است