تحرکات امارات عربی متحده در جنوب سوریه

کنش گران فعال در این بحران هر کدام منافع و اهداف خاصی داشتند که به وسیله نیروهای نیابتی (Proxy War) یا دخالت­های مستقیم نظامی، سیاسی و اقتصادی به دنبال تامین آن بودند. به عنوان مثال رژیم صهیونیستی علاوه بر تلاش برای براندازی نظام سوریه، نگران حضور ایران و نیروهای وابسته به تهران (حزب الله، فاطمیون، زینبیون و …) در نزدیکی مرزهای خود بود. ترکیه با حمایت از نیروهای معارض به دنبال پیش روی در مناطق کردی و تغییر بافت جمعیتی در مناطق کرد نشین سوریه است. امارات عربی متحده دیگر بازیگر فعال در بحران سوریه بود. ابوظبی تا سال ۲۰۱۸ سیاستی خاکستری در قبال نظام سوریه و معارضین آن اتخاذ کرد. همزمان دبی محل سکونت اعضا خانواده بشار اسد و شخصیت های نزدیک به سیستم و در عین حال محل اقامت سرکردگان معارضین سوری بود. 

پس از عادی سازی روابط میان ابوظبی و تل آویو در اواسط سپتامبر ۲۰۲۰، شاهد افزایش هماهنگی­های امنیتی میان این دو بازیگر در پرونده سوریه هستیم. امارات آشکارا سیاست مقابله با اقدامات ترکیه در شمال سوریه را با حمایت از عناصر کرد مانند یگان های مدافع خلق (YPG) دنبال می­کند.

امارات با همکاری رژیم صهیونیستی به دنبال سازماندهی گروه­های شبه نظامی در جنوب سوریه است. «الخلیج اونلاین» به نقل از منابع اطلاعاتی  خبر داد روز ۱۷ اکتبر ۲۰۲۰ هیاتی امنیتی از امارات به ریاست سرتیپ‌ محمد الزهران (عضو کمیته مامور از سوی سرویس اطلاعاتی امارات در پرونده سوریه) وارد تل­آویو شد. در دیدار میان هیات اماراتی با همتایان صهیونیست خود بر سر سازماندهی مجدد معارضه مسلح در مناطق جنوبی سوریه (در نزدیکی مرزهای جولان اشغالی) به توافق رسیدند. ابوظبی با اتخاذ این سیاست جدید به دنبال مهار و مواجهه هم زمان با ایران در استان های درعا، قنیطره و السویداء و مقابله با ترکیه در فرآیند دستیابی به راه حل جامع سیاسی برای نظام سوریه است.

این منبع امنیتی همچنین مدعی شد که پیش از این ابوظبی پیشنهاد ایجاد یک نیروی نظامی در جنوب سوریه را در سطح دیپلماتیک با روسیه مطرح کرده بود؛ اما روس ها شرط پذیرش این پیشنهاد را پیوستن مخالفین سوریه به نیروی تحت امر مسکو موسوم به سپاه ششم عنوان کرده بودند. سپاه ششم نیروی نظامی تحت نظارت روسیه می­باشد که در جنوب سوریه و در پایگاه حمیمیم در استان لاذقیه مستقر شده است. اما ابوظبی شروط مسکو را نپذیرفت و اکنون به دنبال ایجاد یک گروه نظامی وابسته به خود است. این اقدام امارات در واقع تکرار سناریو این کشور در یمن است. این کشور برای افزایش نقش خود در تحولات یمن اقدام به ایجاد یک تشکیلات جدید در جنوب یمن به نام «شورای انتقالی جنوب»کرد.

در ادامه این گزارش آمده، سرتیپ محمد الزهران پیشنهادی را به طرف اسراییلی ارائه داده است که طی آن با چراغ سبز کاخ کرملین، امارات نیروی نظامی به نام “المعارضه” با هماهنگی و تحت نظارت رژیم صهیونیستی و روسیه ایجاد خواهد کرد. امارات در این طرح قرار است تعدادی از رهبران سابق معارضین نظام سوریه را به خدمت بگیرد، که از جمله برجسته ترین آنها می­توان به عماد ابوزریق فرمانده گروه نظامی موسوم به “جیش الثوره” که با گروه های «المعتز»، «الیرموک»، «المهاجرین» و «الانصار»در ارتباط است اشاره کرد. عدی الحاجی از کادرهای دستگاه امنیتی «جیش الثوره» و مقیم اردن نیز از جمله این فرماندهان است. ابوظبی برای اجرای فاز اول اقدام به جذب ۱۴ نفر از اعضای سرکرده های معارضین سوری و سازماندهی ایشان کرد و سپس به جذب معارضه پیاده نظام پرداخت.

نخستین تحرکات امارات برای‌ حمایت از مخالفین نظام سوریه در جنوب این کشور به سال ۲۰۱۲ برمی گردد. تقریبا بودجه اکثر نیروهای فعال در جبهه جنوب به شکل کامل توسط امارات و عربستان سعودی تامین می­شد و هم زمان آنها از حمایت دستگاه اطلاعاتی اردن بهره­مند بودند. مسئولیت بسیج جناح های مختلف معارضین و کنترل تیم عملیات آنها را متناسب با نقش­های محوله زیر نظر داشتند. ابوظبی پس از نشست چهار جانبه مسکو در آگوست ۲۰۱۵ میان روسیه، اردن، مصر و امارات عربی متحده هرگونه اقدام علیه نظام بشار اسد را متوقف کرد. ریاض نیز پس از سفر محمد بن سلمان به مسکو به این روند پیوست.

به گزارش وب سایت «میدل ایست آی» اماراتی­ها نقش مهمی در پیشروی روسیه و ارتش سوریه در استان های جنوبی این کشور، بویژه در استان درعا و بخش شرقی آن داشتند. احمد العوده روند فروپاشی جبهه جنوب و تحویل استان درعا به روسیه و ارتش سوریه بدون هیچ نبردی، بویژه در حوران شرقی را هدایت کرد. البته حوزه نفوذ العوده تنها به بخش حوران شرقی محدود نمی­شد، بلکه از بخش غربی آن نیز فراتر می­رفت و بخشی از نیروهای محلی را به خدمت خود درآورده بود.

پس از تثبیت مجدد پایه­های دولت بشار اسد با حمایت تهران و مسکو، ابوظبی پس از تعدیل رویکرد خود در قبال بحران سوریه، در دسامبر ۲۰۱۸ در اقدامی غیر منتظره و در جهت خروج دمشق از انزوا بین­المللی، مجدداً سفارت امارات در سوریه شروع به فعالیت کرد و پس از مدتی بحرین نیز به این روند پیوست.‌ با بررسی مجموعه این اقدامات می­توان بصیرتی نسبت به سیاستهای امارات در جمهوری عربی سوریه پیدا کرد. محمد بن زاید برای ضربه زدن به رقبای منطقه ای خود یعنی تهران و آنکارا، علاوه بر تقویت روابط خود با دولت بشار اسد، با حمایت از نیروهای کردی در شمال سوریه و تشکیل نیروی موسوم به «المعارضه» در جنوب سوریه به دنبال افزایش وزن ژئوپلیتیکی خود در قلب منطقه شامات است.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است