«تسلیح به وقت ساعت صفر»؛ نگاهی به خرید تسلیحاتی جدید امارات از آمریکا

اکنون پس از گذشت چند ماه از پیمان صلح ابراهیم،روز ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیه ای اعلام کرد که دولت متبوع وی بافروش ۲۳.۳۷ میلیارد دلار سلاح (مجموع خرید سال ۲۰۲۰ حدود ۲۴.۰۷۶ میلیارد دلار می باشد) به امارات عربی متحده موافقت کرده است.‌

در این بیانیه آمده است که ۵۰ فروند هواپیما اف-۳۵ لاینتینگ ۲(۱۰.۴ میلیارد دلار)، ۱۸ فروند پهپاد MQ-9B(۲.۹۷ میلیارد دلار) و یک محموله موشک های هوا به هوا و هوا به زمین (۱۰ میلیارد دلار) به امارات عربی متحده تحویل داده خواهد شد.

                 بیانیه مایک پمپئو مبنی بر موافقت دولت آمریکا برای معامله بزرگ تسلیحاتی با امارات

اف-۳۵ لاینتینگ ۲ یک جنگنده تک سرنشین و تک موتوره نسل پنج ساخت کمپانی بزرگ Lockheed Martinآمریکا می باشد. اف-۳۵ پس از اف-۲۲ دومین هواپیمای رادار گریز جهان است. البته هنوز آمریکا حاضر نشده است اف-۲۲ را به کشور دیگری بفروشد. حداکثر سرعت اف-۳۵ حدود ۱۹۳۰ کیلومتر بر ساعت و برد آن با یکبار سوخت گیری ۱۳۰۰ کیلومتر است. بسیاری از سامانه های کنترلی در این هواپیما در کلاه خلبان قرار گرفته است.‌ از طرفی قابلیت راداری و جنگ‌ الکترونیک، کشف و هدف قرار دادن اهداف از اصلی ترین عنوان قدرت این هواپیما است. شناسایی حمله زمینی و دفاع هوایی با توانایی پنهان­کاری و رادارگریزی و همچنین ضربه سریع به دشمن از ویژگی های این هواپیما است.

 امارات در دوران حاکمیت جمهوری خواهان در کاخ سفید ۶.۵ ٪ از سلاح تولید شده در آمریکا را خریداری کرده است. دولت دونالد ترامپ در طول این چهار سال (۲۰۱۶-۲۰۲۰) حدود ۳۱.۰۸۶۷ میلیارد دلار به ابوظبی سلاح فروخته است.‌ در سال ۲۰۱۹، حدود ۴.۷۴۰۳ میلیارد به امارات سلاح فروخته شده است که عبارت اند از؛ سیستم ضد موشکی پاتریوت )۲.۷۲۸ میلیارد دلار)، سلاح های نقطه زن (۹۰۰ میلیون دلار)، هلی کوپترهایChinook (۸۳۰ میلیون دلار)، موشک های هدایت شونده Javeli (۱۰۲ میلیون دلار)، آموزش و پشتیبانی دریایی (۱۰۰ میلیون دلار) و تجهیزات و قطعات هواپیما های بدون سرنشین (۸۰ میلیون دلار).

از ۲۹ اکتبراخباری مربوط به مذاکرات طرف آمریکایی با امارات برای فروش هواپیمای استراتژیک اف-۳۵ به گوش می رسید. ظاهرا دونالد ترامپ هم به شکل غیر رسمی کنگره را در جریان فروش ۵۰ فروند هواپیما اف-۳۵ قرار داده بود.‌ برخی اما معتقد بودند که به دلیل مصائبی همچون؛ مشکلات مالی ناشی پاندمی کرونا و کاهش قیمت جهانی نفت، تغییر ترکیب سیاسی در کاخ سفید و مخالفت نمایندگان دموکرات مجلس جهت حفظ برتری هوایی رژیم صهیونیستی در منطقه این مذاکرات به سرانجام نرسد. با  این حال ما شاهد آن هستیم که حکام ابوظبی در قماری آشکار خرید این تسلحات استراتژیک را در روزهای پایانی دولت ترامپ قطعی کردند.خریدی که بی شک بدون جلب اعتماد تل آویو و چراغ سبز وزارت دفاع رژیم صهیونیستی ممکن نبود.

شاید دونالد ترامپ با اعلام این خبر در ۱۰ نوامبر (پس از اعلام قطعی شدن پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری) به دنبال ارائه پیروزی بزرگ به افکار عمومی آمریکا بویژه شرکت های اسلحه سازی بود تا شانس ورود خود به کاخ سفید را افزایش دهد. طبق آمارهای منتشر شده پیش بینی می شود، شرکت ها و کارخانه های اسلحه سازی در آمریکا به دلیل رکود اقتصادی بی­سابقه تا ۵ سال آینده احتمالاً معاملات پرسودی نخواهند داشت و بی شک علنی شدن این قرار داد می­تواند خبری خوب و معنا دار برای آنها و لابی هایشان در نظام حکمرانی آمریکا باشد.

با توجه به بحران های مالی ناشی از شیوع ویروس کرونا و کاهش درآمدهای نفتی، صندوق بین المللی پول در گزارشی پیش بینی کرده بود که اقتصاد وابسته به نفت کشورهای خاورمیانه حدود ۷.۳ ٪ کوچک تر خواهد شد. بر همین اساس به نظر می رسد باید کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال کاهش هزینه های دفاعی خود باشند. پیش از این قرارداد جنجالی از سوی ابوظبی، مجموع خرید تسلیحاتی از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حدود ۲.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ بود. آخرین خریدهای تسلیحاتی ابوظبی نشان می­دهد که این کشور بیشتر بر روی افزایش توانمندی های خود در بخش امنیت دریایی، نبرد هوا به دریا، جنگ پهپادی، جنگ الکترونیک و جمع آوری اطلاعات متمرکز بوده است. به عنوان مثال امارات در سال ۲۰۱۹ دو ناوچه Gowind-2500  از فرانسه به همراه تعدادی موشک های ضد کشتی و سیستم تهاجم هوا به دریا از آمریکا خریداری کرده است.

امارات^[3] به عنوان قدرتی متمول به دنبال افزایش حضور و نفوذ خود در منطقه خاورمیانه است و برای رسیدن به این هدف نیاز به افزایش قدرت خود در زمینه نظامی دارد.‌ ابوظبی در راه رسیدن به این هدف باید دو استراتژی را به شکل هم زمان دنبال کند. نخست عادی سازی روابط با اسراییل و امضاء تفاهم نامه همکاری در حوزه نظامی و دوم خرید سلاح های استراتژیک در بازارهای جهانی مانند اف-۳۵. جنگ های دهه های اخیر در منطقه خاورمیانه به امارات آموخته است که نباید تمامی تخم مرغ هایش را در یک سبد بگذارد. امارات در بازارهای جهانی اسلحه تنها به دنبال خرید نیست، بلکه این کشور در قراردادهای جدیدی که با شرکت های خارجی به امضاء رسانده است به دنبال آموزش و انتقال فناوری و تکنولوژی های نوین به امارات است.

محمد بن زاید علاوه بر سرمایه گذاری و لابی برای خرید سلاح های پیشرفته به دنبال خودکفایی در برخی محصولات نظامی نیز می باشد. البته امارات به دنبال یک صنعت نظامی کاملا مستقل نیست؛ اما این کشور میخواهد با تولید برخی سلاح های استراتژیک علاوه بر تامین امنیت خود بازار تسلیحاتی منطقه را نیز فتح کند. جنگ یمن و لیبی در این میان می تواتد به عنوان نمایشگاه محصولات نظامی ساخت امارات باشد و کارایی آن ها را در صحنه نبرد نشان دهد. کشورهایی مانند کنگو، مالی، نیجریه، اردن، الجزایر، سودان جنوبی و مصر از جمله کشورهایی هستند که برای خرید تسلیحات از بازارهای غربی دچار مشکل هستند و امارات می تواند با استفاده از این موقعیت سلاح های مورد نیاز این کشورها را با قیمتی کمتر و کیفیتی معقول به فروش برساند. ابوظبی در راه رسیدن به این هدف امنیتی و اقتصادی از مهندسان نخبه در سراسر جهان، افسران بازنشسته، نیروهای مزدور، سرمایه گذاران بخش خصوصی، پیمان کاران صنایع دفاع و مشاوران تجاری بهره خواهد گرفت.

با توجه به این اطلاعات، سوال اصلی آن است که انگیزه امارات از قطعی کردن این قرارداد آن هم در زمانی که ما شاهد جنگ قدرت در خیابان پنسیلوانیا-پلاک ۱۶۰۰ میان جوبایدن و دونالد ترامپ هستیم، چیست؟

نخست آنکه شاید امارات قصد دارد تا پیش از برگزاری جشن پنجاهمین سالگرد تاسیس کشور امارات عربی متحده در سال ۲۰۲۱، با خرید این سلاح های فوق پیشرفته بویژه اف-۳۵ غرور ملی را در این امارت نشین حاشیه خلیج فارس افزایش دهد.

دلیل دوم این خرید ابوظبی را می­توان تشدید تنش ها با آنکارا و دوحه در منطقه منا دانست. اکنون امارات هواپییمایی را در اختیار دارد که  سامانه روسی S-400  در رهگیری آن ناتوان است. قطر نیز که با میزبانی از پایگاه هوایی العدید به عنوان متحد بالقوه آمریکا شناخته می­شود، یکی از مشتری های جدی این هواپیمای فوق پیشرفته آمریکایی بوده است. حال به نظر می رسد دوحه از رقیب منطقه ای خود عقب مانده است. تاکنون واشنگتن به درخواست های قطر پاسخ نداده است، اما به نظر می رسد اگر چراغ سبزی از سوی واشنگتن در این زمینه به دوحه نشان داده شود،تمیم بن حمد آل ثانی لحظه ای این فرصت را از دست نخواهد داد.

دلیل سوم آن است که جو بایدن و تیم او مخالف فروش اف-۳۵ بودند. تونی بلینکن مشاور رییس جمهور منتخب در امور سیاست خارجی معتقد است این هواپیما در خاورمیانه فقط باید در اختیار رژیم صهیونیستی قرار بگیرد. پیش از این نمایندگان حزب دموکرات نیز با ارائه لایحه ای به مجلس نمایندگان به دنبال آن بودند که هرگونه فروش اسلحه در خاورمیانه منوط به حفظ برتری نظامی اسراییل در منطقه باشد. البته اگر کشورهای حوزه منا نسبت به امنیت رژیم صهیونیستی خود را متعهد بدانند و مرتکب نقض حقوق بشر نشوند می­توانند از این سلاح ها بهره مند شوند.

دلیل چهارم را باید در افزایش بازدارندگی امارات در برابر ایران و جبهه مقاومت دانست. در واقع امارات پس از اعلان عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی ریسک رویایی با جبهه مقاومت را بالا برد و از این رو برای افزایش بازدارندگی خود در قبال تهدبدات متصور ناشی از عادی سازی روابط به توسعه شتابان و جهش گونه خریدهای تسلیحاتی پیشرفته روی آورد.

البته به نظر می­آید این سطح از توسعه تسلیحاتی حتی می تواند برای حاکمان امارات ذهنیت بلندپروازانه ای را نیز به دنبال داشته باشد که از نمونه های آن دامن زدن به بحث اشغال جزایر سه­گانه از سوی ایران است.   

 در آخر باید گفت این معامله سبب تقویت جایگاه امارات عربی متحده در نظام منطقه­ای خواهد شد. این قرارداد تسلیحاتی همچنین جایگاه ویژه ابوظبی را در دستگاه سیاست خارجی آمریکا نشان می دهد. حکام ابوظبی برخلاف همتایان ترک خود با خرید S-400  و مشارکت در پروژه ساخت S-500  سبب ایجاد حساسیت در واشنگتن نشده است. حتی با وجود رویکرد ضد چینی دولت ترامپ‌، پروژه مشترک چین و امارات در زمینه هوش مصنوعی و همچنین پروژه های نظامی‌ مشترک میان ابوظبی و مسکو، انتقادی را علیه امارات ایجاد نکرده است. نکته بسیار مهم در فهم این معامله نظامی بزرگ آن است که فرود هواپیماهای اف-۳۵ در فرودگاه ابوظبی به معنای چرخش به سمت غرب این کشور نیست. امارات به دلیل موقعیت خاص ژئوپلیتیکی که دارد سیاست رابطه حسنه با همه قدرت ها منطقه ای و جهانی را دنبال می­کند.

با قطعی شدن این معامله نظامی، برادران آل نهیان پیروزی بزرگی در صحنه بین المللی به دست خواهند آورد و در مقابل، آمریکا نیز بنا بر سنت قدیمی خود در جهت تامین منافع ملی (بخوانید منافع شرکت ها و کارتل های اسلحه سازی) حداکثر بهره وری اقتصادی را از متحدین خود خواهد برد. با این حال فرماندهان و کارشناسان نظامی پنتاگون همچنان نگران دستیابی چین و روسیه به فناوری این هواپیمای پیشرفته هستند. همچنین برخی فعالان مدنی و ضد جنگ  و مجلس نمایندگان آمریکا نگران استفاده از سلاح های آمریکایی در جنگ یمن و لیبی هستند.‌ طبق آمارهای منتشر شده 73 درصد از تسلیحات استفاده شده در جنگ یمن توسط امارات و عربستان سعودی، آمریکایی هستند!

فلورانس گائوب پژوهشگر موسسه مطالعات امنیت اتحادیه اروپا معتقد است:” اماراتی ها در حال پیدا کردن جایگاه ویژه ای در جهان هستند؛ زیرا آنها می­دانند که کشوری کوچک هستند و مجبور نیستند قوانین بازی را به مانند دیگران رعایت کنند.” اسراییل و امارات به عنوان دو کشور کوچک اما پیشرفته می­توانند از فرصت عادی سازی روابط میان خود نهایت استفاده را برده و با سرمایه گذاری مشترک در حوزه های هوش مصنوعی، امنیت سایبری، ساخت تسلیحات زمینی، هوایی و دریایی پیشرفته و … بازارهای منطقه را در غیبت و غفلت بازیگران بزرگ منطقه ای و جهانی، فتح کنند.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است.