بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم، نیز خبر داد که یک کشور دیگر به زودی به این مسیر خواهد پیوست. رسانه‌های صهیونیستی مدعی شده‌اند کشور بعدی که روابط خود را با رژیم عادی خواهد کرد، قطر است. از این‌رو پاسخ به این پرسش که آیا قطر با رژیم صهیونیستی توافق‌نامه صلح امضاء خواهد کرد؟ از چند بعد مهم و ضروری است.
روابط قطر و رژیم صهیونیستی
اگرچه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس طی سال‌های گذشته به دلیل قضیه فلسطین تمایلی به برقراری روابط رسمی با رژیم صهیونیستی نداشتند، اما قطر از جنگ اول خلیج فارس در سال 1991 همواره بر میزان روابطش با رژیم صهیونیستی افزوده و تنها کشور عضو شورای همکاری است که موجودیت رژیم صهیونیستی را به صورت دو فاکتو به رسمیت شناخته است. وضعیت روابط دو کشور با سفر شیمون پرز نخست‌وزیر وقت اسرائیل به دوحه و اعطای نمایندگی تجاری به رژیم صهیونیستی در کشور قطر در سال 1996 بهبود بیشتری یافت. اواخر سال 2000 پس از انتفاضه فلسطین و بعد از نشست وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی، دوحه اعلام کرد فعالیت دفاتر تجاری رژیم صهیونیستی در قطر بسته شده است. با این حال رسانه‌های اسرائیلی تعطیلی دفاتر نمایندگی اسرائیل در قطر را تکذیب کرده و اعلام کردند فعالیت این دفاتر در سطحی پایین‌تر ادامه یافت.
شیمون پرز، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی در ژانویه 2007 نیز برای دومین بار به دوحه سفر کرد. در ژانویه 2008 ایهود باراک، وزیر دفاع رژیم صهیونیستی با شیخ عبدالله بن خلیفه آل‌ثانی، نخست‌وزیر وقت قطر در چارچوب اجلاس اقتصادی داووس باهم دیدار کردند. تسیپی لیونی، وزیر خارجه وقت رژیم صهیونیستی، در سال 2008 با امیر قطر در چارچوب اجلاس مجمع عمومی ملل متحد دیدار کرد. به دنبال آن در آوریل 2008، بار دیگر با وزیر خارجه و وزیر نفت و گاز، کنفرانسی را برگزار کردند.
در سال 2010 قطر اجازه برپایی و ایجاد مجدد دفتر تجاری اسرائیل در دوحه قطر را صادر کرد. علاوه بر حوزه اقتصادی، در بخش فرهنگی و گردشگری حسن الذوادی، رئیس کمیته اجرایی جام جهانی قطر از حضور گردشگران اسرائیلی در جام جهانی 2022 استقبال کرده است. رسانه‌های اسرائیلی نیز اخیراً از سفر محرمانه یوسی کوهن، رئیس دستگاه موساد در پنجم فوریه 2020 به همراه هردسی حلفی، فرمانده ستاد جنوبی ارتش اسرائیل به دوحه و دیدار وی با محمد بن احمد المسند، مشاور امنیت ملی قطر با هدف تشویق دوحه به ادامه کمک‌های مالی به غزه خبر دادند.
شروط احتمالی قطر برای آشکارساختن عادی سازی
به دنبال اعلام توافق عادی سازی روابط سودان و اسرائیل و اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر اینکه پنج کشور عربی روابط خود با تلآویو را عادی خواهند کرد، گمانه‌زنی رسانه‌های اسرائیلی درباره کشور سازشگر بعدی افزایش یافته است. کانال ۱۳ تلویزیون اسرائیل مدعی شد طبق گمانه‌زنی‌هایی که در اسرائیل وجود دارد و با توجه به تلاش‌هایی که آمریکا برای تشویق دیگر کشورهای عربی برای عادی سازی روابط با تلآویو انجام می‌دهد، به نظر میرسد کشور بعدی قطر باشد که قصد امضای توافق عادی سازی روابط با اسرائیل را دارد.
روزنامه اورشلیم پست نیز پیشتر مدعی شده بود که قطر در مسیر عادی‌سازی کامل روابط با اسرائیل است و دوحه اولین تأیید کننده طرح معامله قرن خواهد بود. تیم لیندرکینگ، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز گفته بود قطر آماده عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. اگرچه لؤلؤه الخاطر، دستیار وزیر امور خارجه قطر گفته است که کشورش پیش از حل و فصل نزاع فلسطین، با اسرائیل روابط رسمی برقرار نخواهد کرد اما واقعیت آن است که قطر مشکلی با عادی سازی روابط با اسرائیل ندارد. به عنوان مثال مشعل بن حمد آل‌ثانی، سفیر قطر در آمریکا اخیراً اعلام کرده که دوحه مشکلی با عادی‌سازی روابط با اسرائیل ندارد.
در حال حاضر دولت دونالد ترامپ تلاش دارد با تشدید فشار بر قطر روند عادی‌سازی روابط این کشور با اسرائیل را تسریع کند؛ زیرا این اقدام می‌تواند دستاورد بزرگی برای پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تلقی شود. قطر نیز از طریق امضای توافق صلح تلاش دارد دو امتیاز کسب کند. نخست، فشار ایالات متحده آمریکا به کشورهای محاصره کننده قطر برای پایان دادن به بحران شورای همکاری و دوم کسب موافقت تلآویو با فروش جنگنده‌های پیشرفته اف 35 آمریکا به قطر است.
یکی از شروط احتمالی قطر در ازای توافق با اسرائیل، پایان بحران سه ساله و تحریم کشورهای چهارگانه عربستان، امارات، بحرین و مصر است. از این رو در صورتی که واشنگتن به کشورهای شورای همکاری به خصوص امارات متحده عربی فشار اعمال کند تا به محاصره قطر پایان دهند، دوحه نیز به سمت عادی سازی روابط با اسرائیل خواهد رفت. به بیان دیگر در صورت فشار آمریکا به کشورهای محاصره کننده برای رفع تحریم و پایان دادن به بحران طولانی، قطر با تلآویو توافق نامه صلح امضاء خواهد کرد.
علاوه بر آن این سناریو محتمل است که قطر برای کسب موافقت تلآویو با فروش تسلیحات پیشرفته آمریکایی به سمت عادی سازی روابط خواهد رفت. قطر اخیراً به شکل رسمی درخواست خرید جنگنده‌های اف 35 ساخت لاکهید مارتین را به دولت واشنگتن ارائه کرده است. درخواست قطر برای خرید جنگنده اف 35 در حالی مطرح می‌شود که به دنبال عادی سازی روابط امارات با اسرائیل با میانجیگری دونالد ترامپ، اعلام شد با موافقت آمریکا و چراغ سبز تلآویو، امارات تا پیش از پایان سال ۲۰۲۰ به عنوان نخستین کشور شورای همکاری، صاحب جنگنده‌های پیشرفته اف 35 خواهد شد. این در حالی است که تلآویو تا پیش از عادی‌سازی روابط امارات با رژیم صهیونیستی با فروش تسلیحات پیشرفته آمریکایی به ابوظبی مخالفت می‌کرد اما بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل اخیراً تأکید کرده که تلآویو با فروش برخی سلاح‌های خاص به امارات مخالفتی ندارد.
قطر برای افزایش توان نظامی خود در مقابل عربستان و امارات که بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات آمریکا نیز هستند به چنین جنگنده‌هایی نیاز دارد. با این حال قطر برای خرید این نوع جنگنده‌ها برای کسب موافقت تلآویو ناچار به عادی سازی روابط و امضای توافق صلح با رژیم صهیونیستی است. به خصوص که قطر می‌داند اسرائیل و عربستان سعودی از متحدان آمریکا در منطقه تا پیش از توافق صلح، با درخواست قطر برای خرید جنگنده اف 35 مخالفت خواهند کرد.
چشم انداز
قطر همانند برخی از کشورهای شورای همکاری روابط دیپلماتیک غیر رسمی با تلآویو دارد. با این حال پس از اعلام توافق سودان با اسرائیل گمانه‌زنی‌های متعددی در خصوص عادی سازی روابط قطر با اسرائیل مطرح شده است. شایان ذکر است که تن دادن قطر به امضای توافق عادی سازی روابط با اسرائیل، پیروزی و دستاورد مهمی برای تلآویو خواهد بود؛ زیرا دوحه دارای روابط قوی با جنبش حماس و اخوان‌المسلمین است. به عنوان مثال قطر در آتش‌بس اخیر بین حماس و اسرائیل نقش اساسی داشته است. در بیانیه صادره از دفتر اسماعیل هنیه، رهبر جنبش حماس آمده است: «پس از گفت وگو و تماس‌هایی با اسرائیل و با میانجیگری محمد العمادی، سفیر قطر، به توافقی برای توقف تنش و توقف حملات اسرائیل به ملتمان رسیدیم.»
از سوی دیگر، قطر همانند کویت یا عربستان سعودی در خصوص عادی سازی روابط با اسرائیل نگران افکار عمومی و شکل‌گیری اعتراضات در سطح داخلی نیست اما در سطح خارجی دوحه به خاطر حساسیت گروه‌های مقاومت فلسطینی و موضع منفی ترکیه به عنوان شریک راهبردی خود در منطقه و همچنین برخی ملاحظات در رابطه با ایران، نگران امضاء توافق صلح با رژیم صهیونیستی است. اما بنظر می رسد که متغیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا همچنان یک ملاحظه جدی برای قطر و دیگر بازیگران از جمله عربستان سعودی است و طبیعتا اگر ترامپ موفق به پیروزی مجدد در انتخابات شود، می توان گفت که مسیر عادی سازی هموارتر خواهد شد. در همین رابطه «یوسی کوهن» رئیس موساد گفته است که سازش بین این رژیم و عربستان سعودی پس از انتخابات آمریکا اعلام خواهد شد. این در حالی است که روزنامه صهیونیستی «اسرائیل هیوم» در گزارشی نوشت که این رژیم انتظار دارد که قبل از انتخابات سوم نوامبر ۲۰۲۰ (۱۳ آبان ۹۹) با عربستان سعودی سازش کند.
منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است.
- برچسب ها: آمریکا, اسرائیل, امارات متحده عربی, اندیشکده, اندیشکده جریان, تلآویو, جریان, رژیم صهیونیستی, قطر, کاخ سفید
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
