طالبان همسایه ی خوبی برای ایران نخواهد بود

اگرچه ایران ارتباط دیپلماتیک خود با طالبان را افزایش داده است، “ابراهیم رئیسی” رئیس جمهوری منتخب ایران، که با نارضایتی روز افزون در داخل روبرو است، در میان بیم و امیدهای ناشی از تسکین اقتصاد آشفته ایران با مذاکرات احیای برجام، حالا باید با پدیدار شدن خطرهای جدید در شرق ایران نیز مقابله کند.

طالبان ممکن است هیچ علاقه ای به سرنگونی حکومت ایران نداشته باشد، اما قدرت گرفتن آن در جنگ داخلی افغانستان به طور حتم امواج تازه ای از پناهجویان افغان را روانه مرز 900 کیلومتری ایران خواهد کرد و می تواند قاچاق مواد مخدر و انسان و همچنین افزایش فعالیت های تروریستی را سبب شود.

جنگ داخلی در افغانستان همچنین تجارت خارجی ایران را به خطر می اندازد و آینده یک پروژه بلند پروازانه اتصال خط آهن ایران به داخل افغانستان و ترانزیت کالا از بنادر ایران به داخل افغانستان را به خطر خواهد انداخت.

اخبار نگران کننده ای از مرزهای ایران و افغانستان می رسد چند روز پیش گروهی از شبه نظامیان طالبان به گذرگاه مرزی “اسلام قلعه” بین ایران و افغانستان تسلط یافتند و ماموران مرزی افغان از بیم آنها به داخل ایران گریختند.
“اسلام قلعه” نه تنها یک گذرگاه مهم برای تجارت دو جانبه است، بلکه دروازه ای برای ورود به شهر هرات افغانستان، محل کنسولگری بزرگ ایران است. در سال 1998 شبه نظامیان متحد با طالبان 11 ایرانی از جمله 9 دیپلمات و 2 خبرنگار را با حمله به کنسولگری ایران در هرات به قتل رساندند.

پس از آن حادثه ایران تا آستانه لشکر کشی به افغانستان پیش رفت اما در نهایت از این اقدام منصرف شد و رابطه خصمانه با دولت طالبان تا زمان حمله آمریکا به افغانستان به تلافی حادثه 11 سپتامبر ادامه یافت.

طالبان که نحله سنی از اسلام است با ایران شیعی رابطه خوبی ندارد؛ آنها مذهبی شیعه را بدعتی در اسلام می دانند. طالبان وقتی بر کابل حکومت کردند رفتار وحشیانه ای با اقلیت شیعه در افغانستان داشتند. آنها اما اکنون ادعا می کنند که مثل سابق نیستند و با شیعیان مدارا می کنند، اما طی هفته های گذشته گروه های تروریستی که از حمایت طالبان برخوردار هستند حملات خود را علیه اهداف شیعه افزایش داده اند.

رهبران باهوش تر طالبان از مدت ها پیش فهمیده اند که ایران یک مجرای مفید برای صادرات تریاک افغانستان به عنوان منبع اصلی درآمد شبه نظامیان به بازارهای غربی است و در این راه اگر مقداری از مواد مخدر صادراتی آنها در ایران از پشت کامیون ها بیرون بیفتد تا جمعیت ایران را آلوده کند، این مشکل آنها نیست. ایران یکی از بالاترین میزان آمار اعتیاد در جهان را دارد.

به طور قطع ترانزیت مواد مخدر از افغانستان به اروپا در دوره تسلط طالبان بر این کشور افزایش خواهد یافت. زیرا شبه نظامیان طالبان برای خرید اسلحه بیشتر به صادرات تریاک به عنوان منبع اصلی کسب پول نیاز دارند. تأثیر سوء این افزایش صادرات در ایران بسیار جلوتر از ایجاد نگرانی در بین مقامات اروپایی احساس خواهد شد.

ایران همچنین هم اکنون بیش از 750 هزار مهاجر قانونی افغانستانی در کنار حدود 2 میلیون مهاجر غیرقانونی در خود جای داده است. با شدت گرفتن جنگ بین طالبان و نیروهای دولت افغانستان در ماه های آینده، آمار مهاجران افغان در ایران رو به افزایش خواهد گذاشت.

موضوع نگران کننده دیگر برای ایران مساله تروریسم است. بسیاری از گروه های تروریستی همپیمان با طالبان ایران را دشمن خود می دانند. با خروج آمریکایی ها از افغانستان ایران نزدیک ترین هدف به آنها خواهد بود.

برای ایران افغانستان ضعیف ترین حلقه در شبکه محور مقاومت است که از طریق آن نفوذ منطقه ای خود را گسترش می دهد. ایران در داخل افغانستان گروه هایی متحد در حد و اندازه حزب الله لبنان، حوثی های یمن و یا حشد الشعبی عراق ندارد.

اگرچه در سال های جنگ داخلی سوریه، ایرانی ها برخی از پناهجویان افغان را برای جنگیدن در سوریه به خدمت گرفته اند، اما تهران هرگز آنها را در وطن خودشان سازماندهی نکرده است. پیشتر پیشنهاد “جواد ظریف” وزیر امور خارجه ایران مبنی بر اینکه برخی از این جنگجویان افغان می توانند جذب نیروهای رسمی افغانستان شوند، با قاطعیت از سوی دولت کابل رد شده است.

با این وجود پیشنهاد ظریف نمی تواند از نظر رهبری طالبان دور باشد. هر چند طالبان سابقه رفتار ایران در حمایت از جبهه ائتلاف ضد طالبان در شمال افغانستان در دهه 1990 (احمد شاه مسعود) و نیز حمایت تلویحی و همکاری با آمریکا در جریان حمله سال 2001 به افغانستان و سقوط دولت طالبان را از یاد نبرده اند.

حتی در حالی که دیپلمات های ایرانی هفته گذشته میزبان گروهی از رهبران طالبان در تهران بودند و به طرز طاقت فرسایی خنده تحویل آنها می دادند، اما ایرانی ها نیز خوب می دانند که با یک دشمن قدیمی طرف هستند که تازه پوست انداخته و شاداب تر شده، بنابراین آن لبخندها دوام زیادی نخواهد داشت.