اختلاف در سایه؛ ماهیت بحران دیپلماتیک میان امارات و ایتالیا
این کشور در ماه مارس گذشته، آندرا کونستانتینو تاجر 49 ساله ایتالیایی را به همراه همسر و دختر سه ساله اش دستگیر و به مدت 4 ماه در بازداشت قرار داد. علیرغم تلاش های سفارت ایتالیا در ابوظبی، تاکنون امارات به صورت رسمی هیچ اطلاعی در این مورد به دولت ایتالیا نداده است.
در اقدام جنجالی دیگر ، امارات در اوائل ماه ژوئن از عبور هواپیمای حامل وزیر دفاع و برخی نظامیان ایتالیا که قصد سفر از طریق آسمان امارات به افغانستان داشتند را صادر نکرد. این تحریم هوایی ناگهانی، خشم ایتالیا را در پی داشت و منجر به احضار سفیر امارات در رم به وزارت امور خارجه شد. اما ابوظبی به نارضایتی ایتالیا توجهی نکرد و در اقدامی دیگر به ایتالیا اولتیماتیوم خروج از پایگاه نظامی المنهاد را داد. تمامی این اقدامات بیانگر کاهش چشم گیر روابط سیاسی بین دو کشور است.
اما نکته قابل توجه در دعواهای سیاسی میان دو طرف، خودداری امارات از انتشار هرگونه اظهار نظر رسمی در این رابطه است. اگرچه تاکنون هنوز دو طرف از ارائه توضیحات رسمی در مورد ماهیت بحران سیاسی پیش آمده خودداری کرده اند، اما یکی از مقامات رسمی ایتالیایی در مورد ماهیت این اختلافات، نکاتی را ارائه کرد.
یکی از نمایندگان مجلس ایتالیا از اقدام اخیر وزیر خارجه کشورش در ممنوعیت صادرات تسلیحات نظامی به امارات انتقاد کرد زیرا وی بر این باور است که ارزش سرمایه گذاری های نظامی ایتالیا در دو کشور حاشیه خلیج فارس به 58 میلیارد دلار رسیده است و با عقب نشینی از این بازار، فرانسه مشتاقانه به سمت این دو کشور سوق پیدا می کند. از اواخر سال 2020 پس از لغو مجوز صادرات تسلیحات نظامی ایتالیا به امارات، روابط دیپلماتیک میان دو کشور رو به وخامت گذاشت.
این قانون که با هدف عدم نقض حقوق بشر برای اولین بار در ایتالیا اجرا شد، فروش تسلیحاتی همچون موشک، بمب و سایر تجهیزات نظامی را که ارزشی معادل 485 میلیون دلار داشت را به امارات ممنوع کرد. علت لغو مجوز صدور نیز ترس از استفاده از این تجهیزات در جنگ یمن بر علیه غیر نظامیان اعلام شد. اما با همه این حال علت اصلی اختلافات میان امارات و ایتالیا از سال 2006 آغاز شد. زمانی که امارات مجوز خرید سهام شرکت هواپیماسازی Piaggio ایتالیا را اخذ کرده بود.
هدف امارات از خرید این سهام به این واقعیت بازگشت داشت که امارات به دنبال خرید هواپیماهای بدون سرنشین از آمریکا بود اما واشنگتن تمایلی به فروش این هواپیماها نداشت. بر همین اساس امارات با این شرکت قرار داد بست که تا سال 2016 هشت هواپیمای بدون سرنشین مجهز را تحویل بگیرد. ارزش این معامله 316 ملیارد یورو اعلام شده بود.
شرکت هواپیمایی دولتی امارات در سال 2014، 49 درصد از سهام شرکت هواپیمایی دولتی ایتالیایی را خرید که باعث شد شرکت ایتالیایی از آستانه ورشکستگی خارج شود. در معاملات مشابه دیگر نیز امارات با هدف تبدیل شدن به هاب حمل و نقل هوایی جهان سرمایه گذاری های دیگری به ارزش 1.7 میلیارد یورو انجام داد.
اما سرمایه گذاری های امارات با برنامه های شرکت ایتالیایی انطباق نداشت و در نهایت منجر به شکست شد. اثرات اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا، درگیری بر سر بدهی 1.2 میلیارد یورویی میان دو شرکت هوایی ایتالیا و امارات و… به آتش اختلافات میان دو طرف دمید. با همه اینها اما اختلافات میان دو شرکت دلیل خوبی برای توضیح کاهش روابط دیپلماتیک بین رم و ابوظبی نیست.
دلیل اصلی موضع گیری های اخیر ایتالیا به علت حوادث خاورمیانه در ماه های اخیر است که سبب اصلی خشم اماراتی هاست. دلیل اصلی گرایش ایتالیا برای تقویت مشارکت نظامی خود با قطر به ویژه در زمینه دریایی است که از سال 2017 آغاز شده است. در این زمان ایتالیا و قطر قرارداد 5 میلیارد یورویی برای خرید هفت شناور نیروی دریایی امضا کردند.
بر اساس این قرارداد دوحه 4 کشتی نظامی کوچک، دو کشتی پشتیبانی، یک ناو حامل هلی کوپتر و اخذ خدمات پشتیبانی و نگهداری از ایتالیا دریافت کرد. در این دوران دوحه و رم قراردادهای مختلف نظامی با مشارکت شرکت های مهم ایتالیایی امضا کردند.
نکته دیگر نیز تبدیل شدن دوحه به اولین کشور خلیج فارس به عنوان کشوری بود که مجهز به زیردریایی میشود. هر چند که ایران فعلا تنها کشور در خلیج فارس است که از زیر دریایی‌ها استفاده می کند و اکنون عربستان و امارات نیز به داشتن زیردریایی علاقه مند شده اند اما تا قبل از حل بحران خلیج فارس، قطر معامله ای را در همین راستا با ایتالیا امضا کرد و همین باعث خشم امارات شد.
اخبار حاکی از طی مراحل توافق بر سر تاریخ اعلامی قبلی است. در اقدام دیگر نیز ایتالیا به دلیل ترس از نقض حقوق بشر در یمن مجوز صادرات تسلیحات نظامی به امارات و عربستان را لغو کرد. اختلاف نظر در مورد پرونده لیبی نیز از دیگر موارد اختلافی میان ابوظبی و رم است.
هرچند که اختلافات میان دو طرف افزایش یافته است اما دو طرف منافع مشترک زیادی نیز دارند. همکاری های اقتصادی در راس این منافع است. حجم مبادلات تجاری میان دو کشور در سال 2020 حدود 8.4 میلیارد دلار بوده است. بیش از 600 شرکت ایتالیایی در اقتصاد امارات از جمله: ساخت و ساز، کالاهای مصرفی، بانکداری، بیمه، هوافضا و…فعالیت دارند.
متقابلا نیز شرکت های بزرگ اماراتی در اقتصاد ایتالیا نقش دارند و رم باید نگران اختلافات دیپلماتیک با ابوظبی باشد. اما علاوه بر نگرانی های اقتصادی، رم باید نگران فعالیت های نظامی خود در شرق خاورمیانه، آسیا و آفریقا و… باشد. به دلیل انجام تعداد زیاد ماموریت های ایتالیا در افغانستان، عراق، شاخ آفریقا و… تعطیلی پایگاه نظامی المنهاد می تواند بر تحرک نظامی این کشور تاثیر منفی بگذارد.
به همین خاطر بود که ایتالیا به سرعت در مقابل امارات عقب نشینی کرد و موارد محدودیت صادراتی را حذف کرد. هرچند که این اقدام به معنای ازسرگیری معامله تسلیحاتی نیست اما راه حل خوبی برای صدور مجوزهای جدید را ایجاد می کند.
این عقب نشینی سریع ایتالیا حاکی از داشتن دست بالاتر امارات در روابط دو جانبه میان رم و ابوظبی است. اما سوال اصلی همچنان پابرجاست: آیا این اقدام ایتالیا برای جلب توجه ابوظبی و بازگشت نیروهای به پایگاه المنهاد کافی است یا اینکه امارات برای گرفتن امتیازات بیشتر به ایتالیا فشار می آورد؟
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
