عادی سازی روابط ترکیه و اسرائیل ، دوستی جدید

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید

مرکز تحقیقات قرن 21 مقاله ای با عنوان ” عادی سازی روابط ترکیه و اسرائیل ، دوستی جدید” به قلم دکتر چاعلا گل یسوی نوشت: رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در 25 دسامبر 2020 میلادی اعلام کرد که مایل به گسترش روابط ترکیه با اسرائیل است. اردوغان افزود: مذاکرات سازمان اطلاعات ملی ترکیه/ میت با موساد اسرائیل ادامه دارد. با افراد در “نوک قله اسرائیل ” دچار مشکلاتی هستیم. مسئله فلسطین دررابطه با اسرائیل خط قرمز ماست.

اما دلمان می خواهد که روابطمان را با اسرائیل به نقطه خوبی برسانیم. بنا به گزارش المونیتور 30-12-2020 حاکان فیدان رئیس میت با مقامات اطلاعاتی اسرائیل مذاکراتی را انجام داده اند. بنا به گزارش Turkeyscope و Israil Hayom ، دریابان جاهد یایجی بازنشسته تاکید کرده است که ترکیه و اسرائیل باید حریم دریایی و منطقه انحصاری اقتصادی در دریای مدیترانه شرقی را امضاء کنند. (9-12-2020).
انستیتو موشه دایان در تل آویو در 7 دسامبر 2020مقاله ای با عنوان ” اسرائیل همسایه فرا دریایی ترکیه است: ترکیه و اسرائیل باید منطقه انحصاری اقتصادی مشترک را تعیین کنند.” به قلم جاهد یایجی پروفسور دکتر و دریابان بازنشسته و زینب جیحان پژوهشگر دانشگاه رامنتشر کرد. جاهد یایجی طراح و مجری طرح تعیین فلات قاره و منطقه انحصاری اقتصادی ترکیه و لیبی و از افراد نزدیک رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه است. ادیتور مقاله نیز های ارتان و کوهن یاناراوجاک هستند. مقاله در Turkeyscope نیز منتشر شد.
Yaycı, Ceyhan 2020; Yanarocak, 2021
اما ترکیه طرح جاهد یایجی را رد کرده است.
یکی از دلایل مهم این نوع قضایا، فرصت از دست رفته است. اگر چند سال قبل سیاست دیگری اجرا می شد، نتایج بسیار متفاوتی بدست می آمد. در چند سال اخیر یونان، قبرس جنوبی و اسرائیل روابط گسترده ای برقرار کرده اند. یونان و اسرائیل بعد از پنج ماه مذاکره “فرودگاه کالاماتا” واقع “شبه جزیره مورا” را به پایگاه نظامی مشترک تبدیل کردند. شرکت بین المللی دفاع الکترونیک اسرائیل ElbitSystems در فرودگاه کالاماتا مدرسه آموزش پرواز خلبانان نیروی هوایی یونان را افتتاح خواهد کرد. یونان و اسرائیل قرارداد آموزش نظامی را امضا کردند. اسرائیل در تولید خودرو های زرهی در یونان مشارکت خواهد داشت. یونان و اسرائیل قرارداد همکاری دفاعی یک میلیارد و 600 میلیون دلاری امضاء کردند.
یونان بنا به قرارداد نظامی و دفاعی از اسرائیل ده فروند هواپیمای جنگی خریداری خواهد کرد و آموزش خلبانان را بر عهده خواهد گرفت. وزارت دفاع یونان اعلام کرده است که بنا به قرارداد 20 ساله اسرائیل و یونان؛ اسرائیل 10 فروند هواپیمای آموزشی آبی رنگ M-346 ، سمیلاتور به یونان صادر خواهد کرد و به حمایت لجستیک نظامی و تجهیزات دفاعی ادامه خواهد داد. (VOA, 08.01.2021)
تشکیل مجمع گاز طبیعی مدیترانه شرقی (East Med Gas Forum) در تاریخ نوع اتحادها و هویت شرکای جدید در منطقه مدیترانه شرقی را پیش رو قرارداد. “مصر، اسرائیل، یونان، قبرس جنوبی، اردن و ایتالیا” عضو موسس مجمع گاز طبیعی مدیترانه شرقی هستند. مجمع گاز طبیعی مدیترانه شرقی نام خط لوله گاز طبیعی نیز هست. اما احداث این خط لوله با مشکلات فنی و تامین منابع مالی و سرمایه گذاری روبرو است. خط لوله EastMed باید از بستر زیر دریای مدیترانه عبور و به جزیره کرت یونان و سپس یونان و اروپا گاز طبیعی منتقل کند. قرارداد احداث خط لوله مجمع گاز طبیعی مدیترانه شرقی، در راستای اهداف سیاسی امضاء شده است. هنوز معلوم نیست که ظرفیت گاز انتقالی چقدر است و مشتری گازطبیعی کدام کشورها و شرکتها هستند و کدام کشور ها در این طرح سرمایه گذاری خواهند کرد و هزینه احداث آنرا بر عهده خواهند گرفت. این طرح شبیه طرح خیالی نابوکو است. با توجه به کاهش نیاز و واردات گاز طبیعی اتحادیه اروپا، باید این طرح انتقال گازطبیعی مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد.
یکی از موارد همکاری مهم ترکیه و اسرائیل ، همکاری آنها در دریای مدیترانه شرقی است. “انستیتو مطالعات میتویم Mitvim اسرائیل” در سال 2021 تاکید کرد که باید راه ارتباطات ترکیه و اسرائیل باز نگه داشته شود. اما اسرائیل در دریای مدیترانه شرقی به نوعی در جبهه مقابل ترکیه ایستاده است.

میزان ذخایر گاز طبیعی اسرائیل بنا به گزارش BP Strategic Review (2020)، نیم تریلیون متر مکعب است. اما در سایر منابع دریای مدیترانه میزان گاز طبیعی یک تریلیون متر مکعب است. در مقایسه با ذخایر گاز طبیعی جمهوری آذربایجان بالغ بر 2.8 تریلیون متر مکعب، گاز طبیعی قطر بالغ بر 24.7 تریلیون متر مکعب، گاز طبیعی ایران بالغ بر 32 تریلیون متر مکعب، گاز طبیعی دریای مدیترانه شرقی ناچیز است. (BP, 2020).
گاز طبیعی مدیترانه شرقی از نظر اسرائیل بسیار مهم است. اما نمی تواند معادلات بین المللی تولید و بازار گاز طبیعی را بر هم زند. در منطقه “ظهر” مصر که بزرگ ترین میدان گازی مدیترانه است 850 میلیارد متر مکعب گاز کشف شده است. طرح بهره برداری از میدان ظهر را علاوه بر مصر، سه کنسرسیوم متشکل از شرکت های «Bp انگلیس»، «Eni ایتالیا»، و «روس نفت» برعهده دارند. سهم شرکت روس نفت از میدان ظهر، حدود 30 درصد است که در سال 2016 به مبلغ دو میلیارد و 800 میلیون دلار از شرکت انی ایتالیا خریداری کرد.
همکاری اقتصادی و تجاری روز افزون ترکیه و اسرائیل علیرغم تنش سیاسی و دیپلماتیک هرگز قطع نشده است. قرارداد تجارت آزاد ترکیه و اسرائیل در 14 مارس 1996 امضاء و در یکم مه 1997میلادی به اجرا درآمد. ترکیه و اسرائیل در سال 1996 میلادی قرارداد صنایع دفاعی امضا کردند و اسرائیل به شریک مهم “صنایع نظامی و دفاعی ترکیه” تبدیل شد. حجم تجارت ترکیه و اسرائیل در سال 96 و 97 میلادی 40 درصد افزایش یافت. اما حجم تجارت دو کشور به کمتر از 4.5 میلیارد دلار کاهش نیافته است.
حادثه حمله اسرائیل به کشتی مرمره آبی در سال 2010 میلادی تاثیری بر همکاری اقتصادی و تجاری ترکیه و اسرائیل نداشت. اما سرمایه گذاری متقابل را تحت تاثیر قرارداد.
شرکت زورلو Zorlu هلدینگ ترکیه ” https://www.zorluenerji.com.tr/tr ” در ماه مه 2014 میلادی سانترال گاز طبیعی Doradاسرائیل را احداث کرد. . (Sarıaslan, 2019, s.1078)
درسال 2011 میلادی حجم تجارت ترکیه و اسرائیل به 4.5 میلیارد دلار، در سال 2012 به چهار میلیارد دلار، در سال 2013 به 5.7 میلیارد دلار، درسال 2014 به 6.2 میلیارد دلار، درسال 2015 به 4.8 میلیارد دلار، در سال 2016 به 4.5 میلیارد دلار، در سال 2017 به 5.2 میلیارد دلار درسال 2018 به 6.2 میلیارد دلار، در سال 2019 به 5.5 میلیارد دلار رسید. Medyascope, 16.10.2020 و “انستیتو آمار دولت ترکیه /توئیک”
ترکیه مبارزات فلسطین را خط قرمز خود اعلام کرده است و مخالف “سیاست امنیت محور” اسرائیل است. اسرائیل نیز بشدت از حمایت ترکیه از حماس ناخشنود است. گسترش نفوذ ترکیه در سالهای اخیر در قدس شرقی نیز یکی از مسائل در دستور کار روابط دو کشور است. اسرائیل برای برقراری تعادل و موازنه قوا، با عربستان سعودی به مذاکرات خود ادامه می دهد. اسرائیل در سال 2020 میلادی طرح برقراری صلح و عادی سازی روابط با کشورهای منطقه را مطرح و در هشتم ژانویه 2020 میلادی “به اصطلاح طرح معامله قرن” را اعلام کرد. بنا به طرح “معامله قرن” مکان های مقدس برروی پیروان همه ادیان مختلف گشوده خواهد شد و همه در مکان های عبادت آزادانه به عبادت خواهند پرداخت.
(Oruç, 06.01. 2021)
بنا به گزارش مرکز تحقیقات Mitvim ، چهره ترکیه برپایه ضدیت ومخالف با اسرائیل درخشش پیدا کرده است. بخش توریسم و مکان سفرگردشگران اسرائیلی نیز به نفع امارات عربی متحده تغییر خواهد یافت. روندعادی سازی نوین روابط ترکیه و اسرائیل بعد از انتخاب جو بایدن به ریاست جمهوری آمریکا تسریع شده است. بایدن در عادی سازی روابط ترکیه و اسرائیل در سال 2016 میلادی نقش تعیین کننده ای بر عهده داشت. ترکیه در دوره جدید تلاش می کند که در روابط بین اسرائیل و فلسطین نقش فعالی داشته باشد. انتخابات ماه مارس 2021 اسرائیل نیز معلوم نیست که چه تاثیری بر روابط دو جانبه خواهد داشت. (Mitvim, 2021)
روابط ترکیه و اسرائیل برپایه نگرانی وهراس به صورت پنهانی آغاز و به اتحاد راهبردی منجر شد. در اواخر ماه دسامبر 2020 بار دیگر امید جدیدی در گسترش روابط بین ترکیه و اسرائیل بوجود آمد.
سیاست خارجی نه بر پایه احساسات و دستاوردهای کوتاه مدت بلکه باید برپایه عقل و منطق و اهداف دراز مدت تدوین و اجرا شود. باید مسائل کشور با کمترین ضرر به نفع کشور حل شود و جبهه ها از دست نرود.

گسترش همکاری نظامی، اطلاعاتی، اقتصادی ترکیه و اسرائیل بعد از سال 1959 میلادی ، به علت تهدیدات اتحاد جماهیر شوروی ، انزوای منطقه ای اسرائیل و تحت حمایت آمریکا تحقق یافت. بعد از سال 1991 میلادی شرایط بین المللی تغییر یافت و نگرانی ترکیه درباره احتمال قهر کردن جهان عرب به علت برقراری روابط ترکیه و اسرائیل کمتر شد. قراردادهای صلح کشورهای عربی با اسرائیل ، مسیر جدیدی را برای گسترش روابط آنکارا و تل آویو گشود. ترکیه از سیاست های ایران، عراق و سوریه ناخشنود بود . همکاری نظامی و اطلاعاتی ترکیه و اسرائیل از نظر هردو کشور یک دستاورد محسوب می شد. ترکیه و اسرائیل در سال 1996 میلادی قرارداد همکاری نظامی و صنایع دفاعی امضا کردند و بدین ترتیب ترکیه به بازار بسیار خوبی برای سلاح های اسرائیل تبدیل شد. (Akgün, 2014)
ترکیه در سال 2007 میلادی نقش میانجیگری صلح بین سوریه و اسرائیل را بر عهده گرفت. محمود عباس رئیس حکومت فلسین وشیمون پرز رئیس جمهوراسرائیل در13 نوامبر 2007 میلادی در مجلس ترکیه سخنرانی کردند. اسرائیل در اواخر سال 2008 میلادی نیز “عملیات سرب گداخته” را علیه مردم نوار غزه آغاز کرد و در ژانویه 2009 در کنفرانس داووس واقعه “وان مینیت” اردوغان و پرز، تنش بین ترکیه و اسرائیل را افزایش داد. سریال تلویزیونی “کورتلار وادیسی “Kurtlar Vadisi ، اسرائیل را خشمگین کرده بود. زیرا دربخشی از این سریال موساد به عنوان قاچاقچی کودکان متهم و معرفی شده بود. اسرائیل نیز در سال 2010 میلادی واقعه صندلی پایه کوتاه به وقوق پیوست و دکتر اوغوز چلیک کول Oğuz Çelikkol سفیر ترکیه در تل آویو با هدف تحقیر به کنست اسرائیل فراخوانده شد و سفیر ترکیه را وادار کردند که در صندلی پایه کوتاه بنشیند. حوادث بعد از سال 2008 میلادی و به ویژه حادثه کشتار کشتی مرمره آبی در ماه مه 2010 میلادی توسط ارتش اسرائیل نشان داد که روابط ترکیه و اسرائیل مانند سال های سابق نخواهد بود. ترکیه از سال 2009 میلادی به بعد اجازه نداد که اسرائیل در رزمایش های ناتو درحریم هوایی استان قونیه تحت عنوان “باز آناتولی Anadolu Kartalı” شرکت کند و همکاری نظامی ترکیه و اسرائیل تعلیق شد. بعد از حادثه کشتی مرمره آبی، قرار بود که رزمایش دریایی جستجو و نجات سه جانبه “ترکیه، اسرائیل و آمریکا” در ماه اوت 2010 تحت عنوان “پری دریایی قابل اعتماد Reliant Mermaid” برگزار شود، اما ترکیه این رزمایش را ترک کرد و اسرائیل و آمریکا به صورت دوجانبه این رزمایش را در دریای مدیترانه برگزار کردند. بعد از حادثه مرمره آبی در سال 2011 میلادی روابط دیپلماتیک ترکیه و اسرائیل به حداقل میزان رسید. قرارداد های نظامی نیز تعلیق شد. بنیامین نتانیاهو در سال 2013 میلادی با میانجی گری باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا تلفنی از رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به خاطر جنایات کشتی مرمره آبی عذر خواهی کرد. اسرائیل در هشت ژوئیه 2014 میلادی “عملیات تیغهٔ حفاظتی” را آغاز و به مدت 51 روز ادامه داد. نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل همچنین از تشکیل دولت کردستان در شمال عراق حمایت کرد. در نتیجه شرایط برای گسترش روابط دیپلماتیک بین ترکیه و اسرائیل ناامکان پذیر شده است.
رجب طیب اردوغان اعلام کرده بود که برای عادی سازی با اسرائیل باید اسرائیل سه شرط” *بخاطر کشتار کشتی مرمره آبی عذرخواهی کند. * خون بها و خسارت بپردازد و *محاصره مردم نوار غزه را لغو کند”. در 28 ژوئن 2016 میلادی عادی سازی روابط امضاء شد. اسرائیل به دو شرط عمل کرد. اما تحریم و محاصره غزه را لغو نکرد.
روابط دو جانبه ترکیه و اسرائیل بعد از آغاز ” راه پیمایی بزرگ بازگشت مردم فلسطین به سرزمین های مادری” در 30 مارس 2018 میلادی و به دلیل سرکوب شدید و حملات خشونت بار اسرائیل علیه مردم فلسطین، بار دیگر متشنج شد. سفیر ترکیه از تل آویو به آنکارا فراخوانده شد و سفیر اسرائیل نیز وادار به خروج از ترکیه شد. سفارت ترکیه و اسرائیل به صورت متقابل به سطح کاردار موقت کاهش یافت.( (Dışişleri Bakanlığı, 2020رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه و هئیت سیاسی و تجاری بسیار بزرگ در اول مه 2005 میلادی به اسرائیل سفر کرد. در این سفر بین ترکیه و اسرائیل قراردادهای * “تحقیقات و توسعه صنعتی”، * “فناوری دانش شامل علوم ارتباطات و نرم افزاری کامپیوتری، فناوری لیزری و اوپتیکی”، * “علوم مهندسی مکاترونیک و یا “مکانیزم و الکــترونیک” باتلفیق چهار رشتهٔ مهندسی مکانیک، مهندسی الکترونیک، مهندسی کنترل و مهندسی کامپیوتر” ، * “علوم مهندسی و فناوری غذایی” ، * “فناوری های لوازم و تجهیزات پیشرفته” متشکل از صنایع میکرو الکترونیک، بیوتنولوژیک، نانو تکنولوزیک برای تولد مواد و محصولات صنعتی بسیار پیشرفته برای بکار گیری صنایع دفاعی و نظامی، فناوری ارتباطات و رایانه، صنایع خودرو سازی و هواپیمایی ؛ * “فناوری تولید انرژی تجدید پذیر”، *”فناوری آیرودینامیک” ، *”فناوری نانو” ، *”فناوری هوا و فضا”، *”بیو تکنولوژی فناوری زیستی”، *”فناوری آبیاری ” امضا کردند. (Sarıaslan, 2019).
اسرائیل با امارات عربی متحده، بحرین، مغرب، سودان قرارداد عادی سازی روابط و امضاء کرده است. اسرائیل با یونان و قبرس جنوبی قرارداد همکاری نظامی و دفاعی و گازطبیعی امضاء کرده و با این دو کشور در دریای مدیترانه شرقی رزمایش های مشترک نظامی هوایی و دریایی و زمینی برگزار می کند. اسرائیل با مصر و عربستان سعودی نیز دچار اختلاف و کشمکش نیست. اسرائیل چهره و موقعیت بین المللی چهره خود را تغییر داده است. اسرائیل در ردیف کشورهای صلح طلب که قرارداد های صلح امضا می کند، قرار گرفته است و مهمتر از آن از انزوای بین المللی رها شده است. کارت بازی قدرت بار دیگر توزیع شده است. اسرائیل از اقداماتی که باعث قهر کردن یونان و قبرس جنوبی درباره تعیین حریم دریایی و منطقه انحصاری اقتصادی شود، خودداری می کند.
روابط ترکیه و اسرائیل در شرایط بین المللی و احساس تهدیدات مشترک شکل گرفت. اکنون سئوال پیش رو این است که: ” آیا روابط ترکیه و اسرائیل به سطح مشارکت راهبردی سال 1958 و دهه 1990 میلادی خواهد رسید؟ سئوال دیگر این است که: ” آیا منافع و گزینه های اصلی ترکیه و اسرائیل مشابه هست و یا مشابه نیست؟ …”کدام منبع تهدید مشترک باعث همکاری آنکارا و اسرائیل برای مقابله خواهد شد؟”
اسرائیل معتقد است که تهدید اصلی، ایران است. اسرائیل مخالف حمایت ترکیه با از حماس است. ترکیه نیز از حمایت اسرائیل از کردهای منطقه و استقلال کردستان ناخشنود است. مسئله فلسطین نیز به عنوان یکی از عناصر مهم تنش در روابط ترکیه و اسرائیل است. عنصری که باید بدان افزوده شود این است که “قرارداد ابراهیم-معامله قرن” باعث شده است که مسئله فلسطین- اسرائیل، ویژگی بین المللی خود را از دست بدهد. اکنون کشورهای منطقه روابط خود با اسرائیل را برپابه بحران و مسئله فلسطین تبیین و ساماندهی نمی کنند. همکاری اقتصادی، تجاری و اطلاعاتی ترکیه و اسرائیل علیرغم همه بحران ها ادامه دارد. در دوران جدید ممکن است که همکاری نظامی ترکیه و اسرائیل بار دیگر آغاز شود. باید بحران اعتماد متقابل و بی ثباتی موجود در روابط ترکیه و اسرائیل با اقدامات موثرو عینی رفع شود.
https://21yyte.org/tr/israil/turkiye-i-srail-i-liskilerinde-normallesme-yeniden-dostluk

 

 


منابع:
https://www.al-monitor.com/pulse/tr/originals/2020/12/israel-turkey-cyprus-hamas-recep-tayyip-erdogan-jerusalem.html#ixzz6lv70kZFi
Akgün, Mensur, vd. (2014). Zor Zamanda Siyaset: İsrail-Türkiye İlişkileri. İstanbul: TESEV.
Al- Monitor (2020) İsrail, Türkiye’nin ilişkileri düzeltme çabalarına niçin kayıtsız?https://www.al-monitor.com/pulse/tr/originals/2020/12/israel-turkey-greece-cyprus-us-egypt-recep-tayyip-erdogan.html#ixzz6jJLzPNVk, 30.12.2020.
Bengio, Ofra (2009). Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine. İstanbul: Erguvan Yayınevi
Çetin, Remzi (2021). Dr. Hay EytanCohenYanarocak’la Söyleşi: “Türkiye-İsrail Yeniden” https://www.youtube.com/watch?v=RtFSi2qudzQ, 09.01.2021.
Çiçekçi, Ceyhun (2018). Arap Baharı Sonrası İsrail Dış Politikası: Kavram, Bağlam, Pratik ve Kuram. İstanbul: Kriter Yayınevi.
Dışişleri Bakanlığı (2020). http://www.mfa.gov.tr/turkiye-israil-siyasi-iliskileri.tr.mfa (Erişim 24.12.2020).
Mitvim (2021). Israel in theMediterranean: PolicyQuestionsandAnswers. https://mitvim.org.il/wp-content/uploads/2021/01/Israel-in-the-Mediterranean-Policy-questions-and-answers-January-2021-English.pdf, January 2021.
Oruç, Hydar, İsrail’in Kudüs Hamleleri (II) https://gazetebirlik.com/yazarlar/israilin-kudus-hamleleri-ii/. 06.01.2021.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آیا مطمئن هستید که می خواهید قفل این پست را باز کنید؟
باز کردن قفل باقی مانده : 0
آیا مطمئن هستید که می خواهید اشتراک را لغو کنید؟