سلطنت های خلیج فارس در زیرساخت ها و بنادر دریایی سرمایه گذاری زیادی می کنند به صورتی که اکنون رقابت شدیدی در این حوزه میان این کشورها در گرفته است.

در این میان نزدیکی جغرافیایی بنادر و برنامه‌ریزی بر روی توسعه اقتصادی از طریق توسعه تجارت دریایی، عمان و امارات (بویژه امارت‌های شمالی شامل عجمان ، ام القوین ، راس الخیمه و فجیره) را به رقابتی تنگاتنگ سوق داده است.

اخیراً به گزارش روزنامه القدس العربی عمان به عنوان یکی از کشورهای تولیدکننده نفت در خارج از «اوپک»، با افزایش خدمات سوخت رسانی به کشتی‌ها در بندر «صحار» با بندر «جبل علی» در امارات وارد رقابت شده است.

جایگاه توسعه بنادر در اهداف اقتصادی و استراتژیک عمان و امارات

در امار‌ت‌های شمالی امارات متحده عربی (عجمان ، ام القوین ، راس الخیمه و فجیره) و همچنین در سلطان نشین عمان ، موجی از سرمایه گذاری ها و پروژه ها برای طراحی مجدد چشم انداز سیاسی ، امنیتی و نمادین این زیر منطقه در چهار راه استراتژیک بین آفریقا ، جنوب آسیا و جنوب شرقی آسیا آغاز شده است. ایجاد مناطق آزاد اقتصادی ، توسعه شهری ، زیرساخت های لجستیکی و دریایی ، توسعه بنادر و گسترش گردشگری به شدت در حال انجام است. در نتیجه ، سواحل حاشیه خلیج فارس نه تنها از نظر موقعیت جغرافیایی طبیعی (تنگه هرمز ، خلیج عمان، دریای عرب) ، بلکه از نظر افزایش وزن ژئوپلیتیکی، بیشتر از گذشته استراتژیک شده اند.

تمرکز بر توسعه بنادر اصلی‌ترین زیربنای طرح‌های”چشم انداز” در این کشورها می‌باشد (به عنوان مثال ، “چشم انداز 2021” و “چشم انداز 2071″ در امارات متحده عربی و”چشم انداز 2040” در عمان) ، برنامه های ملی که وظیفه دارند با تغییر ساختار اقتصادی این کشورها، زمینه پیشرفت اقتصادی را فراهم کنند. هدف چشم انداز 2040 توسعه استراتژیک ترین بخشهای عمان است که عبارتند از تولید ، گردشگری ، حمل و نقل و تدارکات ، معدن و شیلات؛ در حالی که اکثر آنها با بخش دریایی مرتبط هستند.

مسیر تحول دولتی که امارات متحده عربی (بویژه امارت‌های شمالی) و عمان آن را در پیش گرفته‌اند اولاً دلایل اقتصادی ساختاری دارد: هر دو سلطنت باید راه‌های کاهش وابستگی به نفت را برای افزایش درآمد دولت و ایجاد فرصت های شغلی پیدا کند ، به ویژه که با بحران کرونا و کاهش قیمت نفت این کشورها با کاهش درآمد خارجی مواجه شدند. این در حالی است که امارات شمالی-که با توجه به محدودیت یا عدم وجود منابع نفت/گاز مجبور به قبول رهبری ابوظبی و دبی شده اند- در پی آنند که با تقویت رشد اقتصادی از اهرم سیاسی بیشتری در مقابل ابوظبی و دبی برخوردار شوند.

در آن سوی ماجرا در عمان نیز دو رویداد به تسریع استراتژی تنوع اقتصادی این کشور کمک کرد: اعتراضات مردمی که در سال 2011 در بسیاری از مراکز شهری سراسر کشور (سوهار و سور در استان شمالی باتینه ، سلاله در جنوب ظفار ، و همچنین در مسقط پایتخت) رخ داد و کاهش قیمت نفت از سال 2014.

ثانیاً در امارات شمالی و در عمان ، رابطه مستقیمی بین تجارت دریایی و سیاست وجود دارد، که بردار طولانی مدت یکدیگر در این جوامع ساحلی هستند. در واقع ، بخش دریایی توسعه اقتصادی، هویت ملی را در شمال امارات متحده عربی و عمان تقویت کرده است.

تحول دولت با محوریت اقتصاد نقشی ظریف اما قدرتمند در فرایندهای ملت سازی ایفا می کند. در امار‌ت‌های شمالی فدراسیون امارات متحده عربی ، دولت سازی پس از 1971 عمدتاً ناشی از انحصار درآمدهای نفتی در دست ابوظبی بود. این رابطه نابرابر به ابوظبی اجازه داد که در سایه داشتن اهرم درآمدهای مالی روایت هویت محور بادیه‌نشینان را در فدراسیون در انحصار خود بگیرد.

در عمان نیز دولت مدرن این کشور پس از استقلال همواره در تلاش بوده تا باید بین مردم ساحلی و داخلی ، اقتصاد و هویت تعادل ایجاد کند. توسعه مناطق ساحلی در عمان می‌تواند به توسعه مناطق کمتر برخوردار مرکزی وبیابانی کشور از حیث جذب نیروی کار و توسعه گردشگری و شبکه ترانزیتی و … بینجامد.

استراتژی های فعلی دریانوردی امارات و عمان نیز بر مجمع الجزایر غرب اقیانوس هند ، به ویژه زنگبار (تانزانیا) و سیشل متمرکز است: این منطقه از لحاظ تاریخی در تقاطع بین آفریقا ، خلیج فارس و آسیا بوده است.

امارات متحده عربی در سالهای 2019-2021 ریاست انجمن حاشیه اقیانوس هند، که بر مسأله امنیت و تجارت دریایی تمرکز است را بر عهده گرفت. در مجمع الجزایر زنگبار (زنگبار ، پمبا ، جزایر لاتهام و مافیا) ، عمان به طور سنتی ذینفوذ بوده و بازیگری برجسته محسوب می‌شود. به لحاظ تاریخی زنگبار بخشی از عمان بوده است و حتی در سال 1832 پایتخت عمان توسط سید سعید بن سلطان آل بو سعید (1806-1856)حاکم مسقط ، عمان و زنگبار از مسقط به زنگبار منتقل شد.

اما در سالهای اخیر امارات متحده عربی ، و به ویژه امارت شمالی راس الخیمه ، در رقابت پنهان با عمان حضور اقتصادی خود را در زنگبار افزایش داده اند. در نوامبر 2018 ، شرکت گاز متعلق به دولت راس الخیمه اولین توافقنامه اشتراک نفت و گاز را با دولت نیمه خودمختار زنگبار امضا کرد . این قرارداد شخصاً توسط سعود بن ثقر قاسمی ، حاکم راس الخیمه ، در سفر خود به زنگبار امضا شد. امارات متحده عربی کنسولگری خود را نیز در این مجمع الجزایر افتتاح کرد که نشان دهنده برنامه ریزی برای افزایش نفوذ در منطقه است. در سپتامبر 2019 ، محمد بن زاید آل نهیان ، ولیعهد ابوظبی و جانشین فرمانده عالی نیروهای مسلح میزبان علی محمد شین ، رئیس زنگاری ، در ابوظبی بود و نشست‌های دوجانبه با موضوع تجارت ، سرمایه گذاری و گردشگری برگزار شد.

در این چارچوب رقابتی ، عمان نیز برای جا نماندن از قافله همکاری خود را با چین در تانزانیا به عنوان راهی برای حفظ نفوذ در این زمینه آغاز کرده است. سرمایه گذاری چین و عمان برای ساخت پروژه میلیارد دلاری بندر کانتینری است که سرمایه آن توسط بانک Exim چین و صندوق ثروت مستقل عمان تامین می شود .

برخلاف زنگبار ، امارات متحده عربی و عمان ارتباطات تاریخی با مجمع الجزایر سیشل ندارند: با این حال ، با توجه به موقعیت استراتژیک آن ، می تواند نقش مهمی در نفوذ تجاری و نظامی پادشاهی های خلیج فارس در شرق آفریقا داشته باشد.  

سیشل، کوچکترین کشور قاره آفریقا است که پایتخت آن ویکتوریا است. این کشور، تنها کشور آفریقایی دارای شاخص توسعه انسانی با درجهٔ بسیار بالا می‌باشد. سیشل از مجمع‌الجزایری شامل ۱۱۵ جزیره تشکیل شده‌است که در حدود ۱۵۰۰ کیلومتری قاره آفریقا واقع شده‌اند.

از آنجا که سیاست جدید حزب حاکم در سیشل فضا را برای حضور بازیگران خارجی باز می کند در سال 2019 ، سلطان قابوس عمان آرزو داشت روابط گردشگری با سیشل را تقویت کند ، در نتیجه تفاهم نامه ای در زمینه گردشگری برای اولین بار در سال 2002 امضا شد و در سال 2013 تمدید شد. در سالهای اخیر ، امارات متحده عربی نیز در زمینه های روابط اقتصادی و امنیتی به توسعه روابط با سشیل روی آورده است و در این راستا در سال 2011 ، امارات کمک مالی برای تاسیس ساختمان گارد ساحلی محلی را اعطا کرد و سیشل در سال 2015 معافیت روادید برای امارات را امضا کرد. در سال 2016 دنی فور رئیس سیشل با هدف توافق بر سر همکاری در زمینه انرژی های تجدیدپذیر (خورشیدی و بادی) از ابوظبی (و بعداً دبی) دیدن کرد. در سال 2018 ، اولین جلسه کمیته مشترک همکاری در ابوظبی برگزار شد و همچنین در مورد تقویت روابط امنیتی ، زیرساختی و حمل و نقل توافق شد.

رقابت برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی

در حالی که امارات متحده عربی از سال 2018 کمپینهای تبلیغاتی جهانی با عنوان “من نامه خیمه را پیدا کردم”را با اهداف خاص بازار گردشگری و محرک بازاریابی بین المللی بویژه در راس الخیمه راه‌اندازی کرده است، عمان نیز در حال گسترش توافقات خارجی با هدف ارتقاء محصولات و خدمات ساخته شده در عمان (Made in Oman) می‌باشد و در این راستا نیز از سال 2019 موسسه عمومی برای شهرک های صنعتی در عمان موافقت نامه ای را با وزارت بازرگانی چین در گوانگژو امضا کردند که امکان مشارکت سرمایه گذاران در نمایشگاه های داخلی و بین المللی را فراهم می کند. عمانی‌ها امیدوارند در درازمدت ، تجارت صنعت محور بتواند به همکاری نزدیکتری در زمینه های حساس مانند صنایع دفاعی ، تدارکات و امکانات نظامی تبدیل شود. 

چین به بزرگترین شریک تجاری عمان و وارد کننده اصلی نفت خام عمان تبدیل شده است. در سال 2017 ، بانک سرمایه گذاری آسیایی با اعطای وام حدود 300 میلیون دلار برای توسعه زیرساخت های عمان موافقت کرد و در همان سال ، پکن کسری بودجه عمان را با 3.55 میلیارد وام پوشش داد.

در امارات شمالی نیز، بنادر اصلی در حال توسعه در راس الخیمه ، عجمان و ام القوین، توسط شرکت بنادر هاچینسون مستقر در هنگ کنگ اداره می شود (مانند بندر صحار در عمان). در سال 2017 ، هاچینسون امتیاز 25 ساله ای برای بهره برداری از بندر صقر در راس الخیمه ، بندر احمد بن راشد در ام القوین و بندر عجمان دریافت کرد. در سال 2019 ، بنادر راس الخیمه در ششمین نمایشگاه بین المللی لجستیک طرح جاده ابریشم جدید چین شرکت کردند و با بندر گوانگژو برای ایجاد روابط تجاری رسمی تفاهم نامه امضا کردند. در سال 2019 ، منطقه آزاد عجمان از پنجمین مجمع اقتصادی مشترک امارات و هند حمایت کرد. این در حالی است که عمان نیز برای عقب نماندن از امارات توافق با چین(پروژه ساختمان یک پارک صنعتی) و مذاکره با هند (برگزاری نشست “سرمایه گذاری در الدقم” در دهلی نو) را در دستور کار قرار داد.

همچنین گروه محلی آسیاد (گروه لجستیک جهانی عمان) قرار است یک مطالعه ارزیابی در مورد تجاری سازی بنادر کوچک و متوسط ​​در عمان را با چشم انداز تجارت و گردشگری انجام دهد . این مراکز با اولویت بخش‌ بنادر عبارتند از: دبه (در استان مسندم) ، لوی و الخابوره (استان باطنه شمالی) ، مصنعه (استان باطنه جنوبی) ، صور (الشرقیه) ، ماهوت (الوستا) ، الشویمیه ، سده و میربات (ظفار) و جزیره استراتژیک مصیره که قرار است به یک بندر چند منظوره تبدیل شود که شامل یک بندر ماهیگیری و همچنین امکانات گردشگری و تجاری است.

افزایش رقابت برای حمل و نقل و ذخیره نفت

بندر فجیره (امارات متحده عربی) و بندر دقم (عمان) هر دو در حال توسعه ظرفیت های انتقال و ذخیره سازی در مسیر غرب اقیانوس هند به عنوان بخشی از مناطق آزاد (فجیره) و مناطق ویژه اقتصادی (دقم) هستند. گوادر بندر اقتصادی پاکستان، همچنین رقیب حمل و نقل دقم ، سلاله و فجیره است. با این حال ، نقش برجسته چین در توسعه زیرساخت های دریایی عمان و پاکستان ، و همچنین روابط تاریخی بین آنها ممکن است باعث ایجاد ارتباط بندری اسلام‌آباد و مسقط، به ویژه بین دقم و بندر گوادر شود.

امیرنشین فجیره در موقعیتی حساس در تنگه هرمز قرار گرفته است. خط لوله حسن-فجیره تنها خط لوله نفت اماراتی است که نفت خام ابوظبی را به خارج از هرمز منتقل می‌کند و بنابراین سنگ بنای امنیت ملی امارات است. فجیره فعالیتهای بانکرینگ (عملیات سوخترسانی به کشتیها و سایر شناورها در دریا) را در سطح جهانی افزایش داده است ، بنابراین به رقابت با بندر دقم در عمان چشم دوخته است.

علاوه بر این ، شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) در سال 2019 قراردادی با شرکت SKEC کره جنوبی برای ساختن بزرگترین منبع ذخیره سازی ذخیره نفت خام در امارات شرقی در نزدیکی فجیره امضا کرد. 

در مقابل مقامات عمانی، بندر صحار را به عنوان بندر کانتینربرها، کشتیهای حامل مواد غذایی و شیمیایی شبه جزیره عربستان در نظر دارند که توسعه دهند.

بندر صحار با توجه به موقعیت بهتر در حاشیه اقیانوس هند با افزایش خدمات سوخت رسانی به کشتیها در هنگام فرآیند تخلیه و بارگیری، می‌تواند فرصت‌های کاری را از بندر جبل علی در امارت دبی در امارات برباید.

منبع:http://alwaght.net