تیغ رویارو نزن!

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
تیغ رویارو نزن!
سال 2هزار بود ؛سناتور جو بایدن به 82 سناتور دیگر و همچنین دولت بیل کلینتون پیوست تا روابط تجاری آمریکا با چین در مسیر عادی شدن قرار بگیرد؛اقدامی که برای پیوستن پکن به سازمان تجارت جهانی نیز حیاتی بود؛اما اتحادیه های کارگری همچون تیمسترز و کارگران صنعت خودروسازی از چنین تحولی بسیار نگران بودند و کمپینی علیه عادی شدن روابط اقتصادی با کمونیست ها به راه انداختند.

آن ها هراس داشتند که رفع موانع تجاری با چین باعث ورود محصولات ارزان قیمت این کشور به آمریکا و همچنین از میان رفتن مشاغل می شود.اما بایدن و دیگران معتقد بودند که این امر باعث رشد اقتصادی و صلح می شود و چین را متقاعد می کند که در چارچوب قوانین بین المللی بازی کند.بایدن کمی بعد رییس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا شد و در اولین دور از سفرهای خارجی خود به چین سفر کرد.او در شانگهای به خبرنگاران گفت:”چین دشمن ما نیست؛ هیچ چیز غیر قابل حلی در مورد همکاری آمریکا با این کشور وجود ندارد.”واقعیت این بود که در آن مقطع زمانی یک اجماع دو حزبی در واشنگتن وجود داشت که چین را می توان از طریق همکاری های اقتصادی، دموکراتیک و در نظام جهانی با ارزش های غرب گرایانه ادغام کرد.چین درآن زمان اینطور وانمود می کرد که بازیگری توسعه گرا و قاعده پذیر است و این ظاهرسازی نیز با پذیرش نخبگان سیاسی آمریکا مواجه شده بود.اما دو دهه بعد از دولت کلینتون،بایدن در مقام رییس جمهور ایالات متحده،چین را دشمن می خواند و رهبر آن را در قماش اراذل و اوباش قرار داده است،او حتی پیش از رسیدن به کاخ سفید در مقاله ای در مجله فارن افرز نوشت که” آمریکا نیاز دارد در مورد چین سخت گیری کند”او پس از شروع به کارش نه موانع تجاری دوره ترامپ را برداشت(ارزش سالیانه تعرفه های گمرکی آمریکا به حدود 360 میلیارد دلار می رسد) و نه روی خوش به چینی ها نشان داد بلکه برعکس توازن عمودی و یکجانبه گرایانه دوره ترامپ را به توازن افقی و ائتلاف سازی های بین المللی( تحت عنوان اتحاد دموکراسی ها ) علیه این کشور تبدیل کرد تا فشارها بر پکن افزایش یابد.دیگر از آن اجماع دو حزبی در دهه 1990 و اوایل قرن جدید نیز در آمریکا خبری نیست،ظاهرا نخبگان سیاسی این کشور آگاهی یافته اند که ادغام چین و رام کردن اژدهای زرد غیر ممکن است و این کشور اکنون در حال برهم زدن مناسبات بین المللی و سلسله مراتب قدرت در نظام جهانی است.اکنون سه چهارم آمریکایی ها دیدگاه نامطلوبی نسبت به چین دارند ،این رقم در اوایل دهه2000 تنها یک سوم بود.تجارت با چین تعداد زیادی از کارگران یقه آبی در ایالات متحده را از کار بیکار کرده است؛دیوید آتور،دیوید دورن و گوردون هانسون تخمین می زنند که پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی باعث از میان رفتن 2.4 میلیون شغل از جمله یک میلیون شغل در بخش تولیدی آمریکا شد.وضعیت آنچنان شده است که جوزف نای در آخرین مقاله خود در پروژکت سیندیکیت از قرار گرفتن ایالات متحده در “لحظه اسپوتنیک”سخن می گوید؛ لحظه دلهره آوری که دولت آیزن هاور و آمریکایی ها بدلیل پرتاب ماهواره اتحاد شوروی در سال 1957 با آن مواجه شدند و پیشرفت خیره کننده کمونیست های مسکو در حوزه علم و علوم فضایی ،آمریکایی ها را در شوک عمیق فرو برد.امروز نیز هیچ دست کمی از آن سال ندارد،آمارها به خوبی غفلت راهبردی واشنگتن از رقیب خود را بازگو می کند.در حالیکه سهم چین در سال 1980 از اقتصاد جهانی تنها 1.4درصد بود؛ این رقم امروز به 18.5درصد رسیده است؛اما در نقطه مقابل آمریکا یک عقبگرد قابل ملاحظه را تجربه می کند.سهم این کشور از تولید ناخالص داخلی جهان درسال 1960 حدود 40درصد بود اما اکنون این میزان به زیر25درصد سقوط کرده است.اما پرسش مهم این است که چین چگونه توانست آمریکا را در لحظه اسپوتنیک قرار دهد و به عبارت بهتر در غافلگیری تمام عیار فرو ببرد و همه امیدهای لیبرال های آمریکایی را بر باد دهد و به جای قاعده پذیری و توسعه گرا بودن به یک بازیگر قاعده گذار و توسعه طلب تبدیل شود؟پاسخ به این سوال مهم نیازمند توجه به دو سطح است.اول راهبرد کلان چین در سیاست خارجی خود و دوم تقویت بنیان های قدرت ملی در داخل.درحوزه اول باید به این نکته کلی توجه کرد که بازیگران در عرصه سیاست خارجی متناسب با وضعیت خود در نظام بین الملل از سه استراتژی متفاوت بهره می برند؛دسته اول بازیگرانی که از وضع موجود احساس رضایت می کنند و به همین دلیل استراتژی حفظ وضع موجود را مورد پیگیری قرار می دهند.این استراتژی بطور معمول از سوی قدرت های بزرگ و حافظان نظم موجود دنبال می شود(اعضای کنسرت اروپایی درقرن هجدهم و نوزدهم )گروه دوم شامل بازیگرانی می شود که از وضع موجود رضایت خاطر ندارند و این نارضایتی نیز یا از سرریز شدن قدرت داخلی در عرصه خارجی ناشی می شود که مختص قدرت های بزرگ است(آلمان پس از جمهوری وایمار)و یا از روی بوالهوسی و نادیده گرفتن محدویت های قدرت ملی در عرصه های منطقه ای و بین المللی(عراق صدام حسین در اوایل دهه1990)اما در این میان باید استراتژی سومی هم در نظر گرفت که مختص بازیگرانی است که شناخت دقیقی از محدودیت ها و توانمندی های خود دارند،(واقع گرایی در مقابل ناواقع گرایی)از وضع موجود ناراضی اند ولی همان محدودیت ها و عقلانیت استراتژیک ترمز پیگیری اهداف جاه طلبانه می شود.به همین دلیل این دسته از بازیگران استراتژی “کسب منزلت “را مورد پیگیری قرار می دهند،یعنی از یک طرف خویشتن داری در عرصه خارجی و از طرف دیگر برنامه ریزی برای تقویت بنیان های قدرت ملی در داخل تا در لحظه موعود و در بزنگاه نظم موجود را تغییر دهند و تا حد ممکن نظم متناسب با اهداف و منافع خود را طراحی و تعریف کنند.چین پس از دنگ را باید در رده بازیگران دسته سوم قرار داد.با این همه پیگیری صرف این استراتژی نمی توانست چین را به سرمنزل مقصود برساند؛این کشور نیازمند یک برنامه مدون،عینی و دقیق بود تا قدرت ملی اش را فزونی بخشد و از سرریز شدن چنین قدرتی،تغییر مناسبات بین المللی به امری ممکن تبدیل شود.در این راه چین از سنت ها و فرهنگ استراتژیک خود به غایت سود برد و دنگ در چنین بستری به میراث خوار پیشنیان خود تبدیل شد؛بدون چنین میراثی در گذشته نزدیک و دور امکان حرکت و بازآفرینی قدرت چین وجود نداشت.از این حیث دنگ را باید پیرو سنت دیپلماتیک و سیاسی خواند که لی هانگ ژنگ وزیر خارجه چین در نیمه دوم قرن نوزدهم پایه گذاشت.هنری کیسینجر در کتاب چین می نویسد:”ژنگ میراث بحث برانگیزی برای آیندگان خود برجای گذاشت.او در میان احساسات پیکارجویی جناح سنت گرای دربار چین که مکررا خواستار رویارویی نظامی با قدرت های خارجی،آن هم با حداقل امکانات بود،توانایی چشمگیری برای تعدیل گزینه های سخت بی جاذبه از خود نشان داد”.اما پیشنهاد ژنگ در زمانه ای که چین ضعیف و عرصه تاخت و تاز قدرت های بزرگ بود ،چه بود؟خویشتنداری در رویارویی با تحقیر.در واقع او به پیروی از معلم خود “ژنگ گواوفن”در سال 1862 آموخته بود که “در حضور خارجیان،رفتار و اخلاق نباید زیاده از حد بلندمرتبه باشد،و شما باید ظاهری که قدری مبهم و سربسته اما خودمانی و غیر رسمی است،به خود بگیرید.سعی کنید توهین ها،نیرنگ ها و برخوردهای تحقیر آمیز آنها را بخوبی درک کنید،اما تظاهر کنید که درک نمی کنید،باید به نظر آنها سفیه و سبک سر بیایید”خروجی این آموخته ها برای ژنگ “خویشتن داری”به مثابه یک حربه دیپلماتیک بود و همین میراث را بعدها دنگ به استراتژی کسب منزلت و پنهانکاری در نیات و اهداف سیاست خارجی تبدیل کرد؛یعنی بگونه ای حرکت کن که دشمن احساس ترس نکند و به نوعی رفتار کن که گویی دشمن،دوست ات است.کیسنجر در همین ارتباط می نویسد:”ژنگ نشان داد که می شود با تظاهر به سازش با تحقیر و پذیرش شرایط تحمیلی آن ،به ماورای آن ارتقا یافت.”ژنگ در نامه ای خطاب به “امپراتریس دوآگر”می نویسد:”نیازی نیست بگویم که چقدر به وجد می آمدم اگر امکان یک جنگ شکوهمند و پیروزمندانه برای چین فراهم می شد.در واپسین روزهای حیاتم چقدر مشعوف می شدم اگر می دیدم که ملت های بربر بالاخره مطیع می شدند و سر تسلیم و تواضع در برابر “تاج و تخت اژدها”فرود می آوردند.با نهایت تاسف اما،نمی توانم این واقعیت غم انگیز را تصدیق کنم که کشور ما توان لازم برای برآمدن از عهده چنین سلحشوری متهورانه ای را ندارد و نیروهای انسانی ما کفایت اجرای چنین طرحی را ندارند”حال برای اینکه چنین توانمندی برای چین حاصل شود،ژنگ طرح کلی ولی کاربردی را برای “تقویت از درون”پیشنهاد می کند.”وضعیت حاضر طوری است که ما باید در خارج از کشور،خودمان را با بربرها هماهنگ کنیم و همزمان در داخل کشور ،شروع به اصلاح نهادهایمان کنیم .اگر محافظه کار باقی بمانیم و چیزی را تغییر ندهیم،بنیه کشورمان هر روز تحلیل رفته و ضعیف تر می شویم.این روزها،کشورهای خارجی یکی پس از دیگری دست به اصلاحات می زنند و مثل صعود بخار به آسمان،پیشرفت می کنند.این فقط کشور ما است که این چنین محتاطانه از نهادهای سنتی اش پاسداری می کند،طوری که حتی اگر چین ویران و خاموش هم بشود،بازهم محافظه کاران دست از روش های قدیمی برنخواهند داشت”اما برای اینکه هماهنگی با بربرها میسر شود تا چین بتواند تمام تمرکز خود را معطوف اصلاحات نهادی در داخل کند،پیشنهاد ژنگ تقریبا همان الگوی معروف موازنه مثبت است:”آیا بهترین مسیر پیش روی ما این نیست که یک سم را با سمی دیگر خنثی کنیم و نیروی یکی را علیه نیروی دیگر تحریک کنیم؟”اما برنامه دنگ برای خیزش بزرگ چین صرفا به سنت برجای مانده از قرن نوزدهم محدود نمی شد؛سنت های باستانی و کلاسیک چینی نیز می توانست برای این مسیر پر پیچ و خم ره توشه ای پربار فراهم کند.بازی “وی چی”از این حیث برای چینی ها غنیمتی مهم بود؛بازی که به دنگ و همراهان اش می آموخت که برای فزونی کردن قدرت داخلی و شکست دشمن خارجی باید از برخوردهای قاطع،شفاف و عجولانه و پرشتاب و به نمایش گذاشتن همه مهره ها و کارت های بازی جدا خودداری کنند.”بازی وی چی به معنی احاطه مهره ها “است که مبتنی بر مفهوم “محاصره”طراحی شده است.صفحه بازی یک شبکه نوزده در نوزده خطی،متشکل از خانه های مربعی شکل است که درآغاز بازی خالی است.هر بازیکن 118 مهره در اختیار دارد که ارزش همه آنها یکسان است.بازیکنان به نوبت مهره های خود را با این هدف که برای خودشان استحکامات غیرقابل محاصره بسازند،در گوشه های خالی مربع ها می چینند و همزمان نیز تلاش می کنند تا مواضع قدرت حریف را به محاصره بکشند”بنابراین دنگ و همه اصلاح طلبان چینی به جای بازی شطرنج که متناسب با توان قدرت های بزرگ طراحی شده است و در آن تلاش می شود با به نمایش گذاشتن همه مهره ها پیروزی قاطعانه در کوتاه ترین زمان ممکن بدست آید،ترجیح دادند متاثر از بازی وی چی ،”باریک بینی،زیرکی،صبر،دورزنی،میان برزنی و تجهیز و پیشبرد تدریجی”را در پیش بگیرند.پس هدف چینی ها در عصر جدید به درازا کشاندن و طول دادن رقابت بوده است”یک وی چی بازخبره تلاش می کند اول فضاهای خالی روی صفحه را گام به گام اشغال کند و سپس بتدریج از ارزش استراتژیک مهره های حریف کاسته و آنها را تضعیف کند.”همه تلاش چینی ها در سه دهه گذشته این بود که بر خلاف منطق کلازویتسی بازی شطرنج از حرکت های مستقیم،پر سر و صدا و شاخ به شاخ شدن با رقیب پرهیز کنند و به جای آن ضمن تقویت آرام و بدون هیاهوی بنیان های قدرت ملی ،از هنر محاصره استراتژیک سون تزو بهره ببرند.اگر چین شی جین پینگ و اژدهای زرد امروز از پستو بیرون آمده اند و البته همچنان محتاطانه به نقش آفرینی سیاسی و قاعده گذاری در صحنه بین المللی مشغول شده اند،مرهون تلاش های ژنگ،دنگ و سنت های کلاسیک و باستانی خود هستند.آنها برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ و برهم زدن وضع موجود عجله به خرج ندادند و آنچنان به پنهانکاری در فزونی ساختن قدرت ملی شان دست زدند تا امروز آمریکا،بایدن و غرب در عمل انجام شده قرار بگیرند و از راهبردهای پیشینی و خام خود توبه کنند.امروز چین با ابتکار کمربند-جاده به نوعی بازی وی چی را در یک صحنه بسیار بزرگ تر به مرحله آزمون گذاشته است و بر اساس همان منطق کلاسیک به محاصره استراتژیک و نه نبرد تن به تن با غرب روی آورده است.امروز روز تفوق منطق سون تزویی بر منطق کلازویتسی است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آیا مطمئن هستید که می خواهید قفل این پست را باز کنید؟
باز کردن قفل باقی مانده : 0
آیا مطمئن هستید که می خواهید اشتراک را لغو کنید؟