روند همکاری و حمایت ترکیه از جنگجویان نیابتی در سوریه
انگین یوکسل در مطلبی که موسسه روابط بین‌الملل هلند (کلینخندال) آن را منتشر ساخت، نوشت: ترکیه بعد از ناکامی راهبردش برای سرنگونی دولت سوریه بین سال‌های 2011 تا 2015، تلاش کرده است تا با سازماندهی جنگجویان مسلح، خود را به بازیگر موثر در جنگ داخلی سوریه تبدیل سازد. آنکارا با تشکیل گروه‌های مسلح تلاش کرده است تا از طریق تمرکزگرایی، نفوذ خود را بر این گروه‌ها که دارای گرایش‌های سلفی و جهادی نیز هستند، افزایش دهد.
در سال‌های اخیر شاهد همکاری و شراکت بین ترکیه و ارتش ملی سوریه، جبهه آزادیبخش ملی و عناصری از هیئت تحریر الشام وابسته به القاعده برای ایجاد حوزه نفوذ در شمال سوریه بوده‌ایم. ترکیه برای تقویت ارتباطات خود با گروه‌های مسلح و عناصر سلفی و افراطی درگیر در جنگ داخلی سوریه، تجهیزات، آموزش و منابع مالی در اختیار این گروه‌ها قرار داده است.
به‌طور دقیق باید گفت ارتباطات گسترده ترکیه با جنگجویان افراطی درگیر در جنگ داخلی سوریه شرایط این کشور را پیچیده‌تر ساخته و چشم‌انداز حل و فصل سیاسی بحران سوریه را دشوارتر کرده است.
ازجمله متغیرهای اصلی که بر ارتباطات عمده ترکیه با جنگجویان افراطی در جنگ داخلی سوریه تاثیر داشته است، می‌توان به امکان دستیابی به نفوذ از طریق ارائه حمایت‌های مالی و تسلیحاتی گسترده همچون آموزش نظامی، پرداخت حقوق و ارائه تسلیحات اشاره کرد. به علاوه، ترکیه از تاکتیک «تفرقه بینداز و حکومت کن» برای جذب گروه‌های جنگجو در سوریه و گسترش ارتباطات با آن‌ها بهره گرفته است.
ترکیه و معارضان مسلح سوریه: از ارتش آزاد سوریه تا ارتش ملی سوریه
در سرتاسر جنگ داخلی سوریه، ارتش آزاد سوریه همسو و وابسته به ترکیه بوده است. ترکیه در بدو امر میزبان این گروه بود، هماهنگی میان فرماندهان آن را تسهیل کرد، از حمایت و پشتیبانی غرب و کشورهای عربی خلیج فارس از این جنگجویان استقبال نمود و برنامه آموزش و تسلیح این جنگجویان را همراه با آمریکا در سال 2014، برای سرنگونی دولت سوریه آغاز کرد.
بعد از سال 2015، وقتی که ترکیه سیاست خود را به سمت مهار کردها تغییر داد، از گروه‌های ارتش آزاد سوریه به عنوان نیروهای نامنظم در عملیات ترکیبی ارتش خود، ازجمله عملیات سپر فرات در سال 2016؛ عملیات شاخه زیتون؛ و عملیات بهار صلح در سال 2019، استفاده کرد.
ضمناً این گروه‌ها به عنوان ارتش ملی سوریه تغییر نام دادند. ترکیه آموزش نظامی، حقوق و تسلیحات در اختیار ارتش ملی سوریه قرار داده و مابه‌ازای این امر، مشارکت این گروه‌ها در عملیات نظامی ارتش ترکیه در خارج و داخل ناحیه حائل بوده است. با این اوصاف باید گفت ترکیه کنترل ارتش ملی سوریه را به عنوان یک گروه جنگجو در اختیار دارد.
همکاری و تحکیم مناسبات، ازجمله ویژگی و مشخصه مناسبات ترکیه و ارتش ملی سوریه به عنوان جنگجویان درگیر در جنگ داخلی سوریه به شمار می‌رود. خارج از جنگ سوریه، ارتش آزاد سوریه چند دسته بوده و موضوع بازی ژئوپلیتیکی است که تعدادی از کشورهای عربی خلیج فارس برای کسب نفوذ در این گروه با یکدیگر رقابت می‌کنند.
عملیات سپر فرات در سال 2016، شراکت و همکاری ترکیه و ارتش آزاد سوریه را وقتی که این گروه به عنوان بخشی از ارتش ترکیه در عملیات یادشده مشارکت داشت، تقویت کرده است.
ترکیه و معارضان مسلح سوریه: گروه‌های ملی‌گرای اسلامی
آنکارا تلاش مشابهی برای کنترل بر گروه‌های ملی‌گرای اسلامی سوریه از طریق رویکرد تمرکزگرایی در شمال شرق سوریه انجام داد که البته موفقیت چندانی نداشت.
بین سال‌های 2013 و 2016، ترکیه همراه با عربستان سعودی به عنوان شریک خاموش در ارائه حمایت‌های مالی مستقیم و غیرمستقیم به این قبیل گروه‌های مسلح عمل کرد. کمک‌های جمع‌آوری‌شده در عربستان سعودی بدون هیچ مانعی از طریق شبکه‌های حامی سلفی‌ها در این کشور و از طریق واسطه‌ها در ترکیه در اختیار جنگجویان و گروه‌های جهادی درگیر در جنگ داخلی سوریه قرار گرفت.
حمایت و پشتیبانی نظامی و سیاسی ترکیه و عربستان از گروه‌های جهادی در سوریه منجر به تشکیل گروه احرار الشام به عنوان ائتلافی از گروه سلفی – جهادی شد.
به‌علاوه، ترکیه از گروه موسوم به فیلق الشام به عنوان یک گروه جهادی دیگر نیز حمایت کرد. بعد از سال 2016، وقتی دو گروه احرار الشام و فیلق الشام در عملیات سپر فرات ترکیه شرکت کردند، آنکارا حمایت و پشتیبانی مالی و نظامی از این گروه‌های جهادی و سلفی را افزایش داد.
در جریان این حمایت‌ها، ترکیه به دنبال ادغام و تقویت این گروه‌های سلفی بود. با توجه به اینکه اختلافات ایدئولوژیکی، ادغام این گروه‌ها در ارتش ملی سوریه را مسئله‌دار می‌ساخت، ترکیه یک سازمان دیگری به نام جبهه آزادیبخش ملی را در مه سال 2018 تشکیل داد. اگرچه این سازمان ابتدا متشکل از 15 گروه مسلح بود، ولی رهبری این سازمان با فرمانده گروه فیلق الشام به عنوان یک گروه سلفی- جهادی بود.
هدف از برنامه راهبردی و بلندمدت ترکیه برای ادغام گروه‌های مسلح جهادی و سلفی در جبهه آزادیبخش ملی، توسعه نفوذ آنکارا در ادلب بود.
ترکیه و معارضان مسلح سوریه: گروه‌های سلفی – جهادی
هیئت تحریر الشام از گروه‌های اسلام‌گرای درگیر در جنگ داخلی سوریه است. هیئت تحریر الشام در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ از ادغام چند گروه سلفی، از جمله جبهه فتح شام(جبهه نصرت سابق) به‌وجود آمد. گروه تحریر الشام شاخه القاعده در سوریه به‌شمار می‌آید.
رهبری هیئت تحریر الشام نظر واحد و یکپارچه‌ای در خصوص جنگ داخلی در سوریه ندارد. این گروه متشکل از دستجات مختلف است. رهبری این دستجات با ابو محمد جولانی می‌باشد.
وی همکاری با ترکیه را قبول دارد و از عملیات ترکیه علیه کردها در شرق فرات حمایت کرده است و مابه‌ازای این امر، پشتیبانی ترکیه در تقویت و دفاع از منطقه شمال غرب سوریه می‌باشد.
وقتی که واحدهای ارتش ترکیه توسط گروه‌های هیئت تحریر الشام در مرحله اولیه استقرار نیرو در ادلب در اکتبر 2017، اسکورت شدند، همکاری بین عناصر هیئت تحریر الشام و ترکیه آشکار شد.
ویژگی‌های کلیدی استفاده ترکیه از گروه‌های نیابتی
از سال 2016، ترکیه از گروه‌های مختلفی متشکل از جنگجویان و جهادی‌ها در جنگ داخلی سوریه استفاده کرده است.
ارتش ملی سوریه در تحقق استراتژی ترکیه برای ایجاد منطقه حائل در سوریه به عنوان یک نیروی نامنظم تحت رهبری آنکارا از طریق ارائه آموزش نظامی و حمایت‌های مالی و تسلیحاتی و نیز ایجاد ساختارهای سازمانی جدید نقش ابزاری و کلیدی داشته است.
به‌علاوه، ارتش ملی سوریه متشکل از گروه‌های مختلف جهادی و اسلامگرا، تشکیل منطقه شبه‌خودمختار عفرین به عنوان منطقه تحت‌الحمایه ترکیه و کریدور اعزاز – جرابلس و منطقه حائل جدید بین تل ابیض و راس العین را تسهیل کرد.
در ارتباط با جبهه آزادیبخش ملی، ترکیه نسخه سبک‌تری از رهیافت مشابهِ کنترل از طریق تمرکزگرایی را اجرا کرد. ترکیه در مرحله اول این طرح در سال 2018، به دنبال ادغام جبهه آزادیبخش ملی با ارتش آزاد سوریه در ادلب بود. مرحله دوم رویکرد ترکیه در سال 2019، به وحدت گروه‌های مختلف جهادی- سلفی و جنگجویان در قالب ارتش ملی سوریه و جبهه آزادیبخش ملی تحت فرماندهی آنکارا ختم شد.
به‌علاوه، ترکیه رابطه نیابتی با جبهه آزادیبخش ملی برقرار کرد که شامل پشتیبانی، مشارکت دادن این گروه در عملیات آنکارا در عفرین و کریدور اعزاز – جرابلس و ارائه تجهیزات، آموزش و پرداخت حقوق بود.
از زمان وحدت ارتش ملی سوریه و جبهه آزادیبخش، گروه‌های سابق جبهه آزادیبخش ملی شامل فیلق الشام و جیش احرار در حمله ترکیه به شرق فرات موسوم به بهار صلح مشارکت داشتند. جبهه آزادیبخش ملی به توسعه نفوذ ترکیه در ادلب کمک کرد و موجب تجمیع نیروهای نیابتی ترکیه در این منطقه شد.
منبع:https://www.scfr.ir/
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
