چگونه قطر محاصره همسایگانش را بی اثر کرد؟

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
دو سال و نیم از محاصره اقتصادی قطر توسط همسایگان عربش می گذرد. گرچه در این مدت صنعت غذایی قطر تحول بزرگی یافته، اما خطرات جدیدی آینده منابع این کشور را تهدید می کند.

اوایل ماه نوامبر، شیخ تمیم امیر قطر موفقیت کشورش را در غلبه بر پیامدهای تحریم هایی که چهار کشور بحرین، مصر، امارات و عربستان بر آنها وضع کرده اند، ستود. قطر برای نخستین بار در سه سال اخیر مازاد بودجه دارد و به گفته شیخ تمیم، در اجرای برنامه بلند مدت کشور برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، گام های بزرگی برداشته شده است. مهمترین دستاورد قطر را در این مدت، می توان پیشرفت صنعت غذایی قطر دانست.

وقتی سال 2017 کشورهای همسایه عرصه را بر قطر تنگ کرده و آن را تحت محاصره قرار دادند، راه ورود مواد غذایی مسدود گشت و قطر برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود، دچار مشکلات عدیده ای شد. این کشور بیابانی، برای رشد مواد غذایی مناسب نیست و خطر کمبود آب، آن را تهدید می کند.

برای قطر به عنوان یکی از گرم و خشک ترین کشورهای جهان، باز بودن راههای تجاری برای تأمین مواد غذایی بسیار مهم است و بیش از نود درصد محصولات غذایی مورد نیاز، از طریق واردات تأمین می شود. بیشتر غلات قطر از جمله 80 درصد از فرآورده های گندمی، از طریق دریا و از کشورهایی همچون هند و روسیه و استرالیا وارد این کشور می شود.

موقعیت جغرافیایی قطر به نحوی است که تنها راه ارتباطی این کشور با جهان خارج، تنگه هرمز است؛ اما همانطور که حوادث تابستان امسال نشان داد، عبور از این آبراهه می تواند به دلایل ژئوپلیتیکی مختل شود. تا قبل از سال 2017 حدود 40 درصد از کل واردات غذایی قطر از طریق تجارت زمینی با عربستان انجام می شد؛ اما بسته شدن ناگهانی مرز عربستان، عاملی شد تا بخش خصوصی در صنعت غذایی قطر سرمایه گذاری های قابل توجهی انجام دهد. اکنون در نتیجه این سرمایه گذاری ها، تولیدات داخلی این کشور افزایش یافته و چهار برابر شده است. قبل از دوران تحریم، قطر 85 درصد از سبزیجات مورد نیازش را وارد می کرد؛ ولی اکنون امید دارد که ظرف سه سال آینده 60 درصد از سبزیجات مورد نیازش را خودش تولید کند. جالب تر آنکه این کشور در تهیه لبنیات خودکفا شده است؛ درحالیکه پیشتر 72 درصد از لبنیات مورد نیازش را وارد می کرد.

اما رونق صنعت غذایی قطر ارزان به دست نیامده و تا کنون هزینه زیادی روی دوش دولت گذاشته است. برای نمونه در خصوص لبنیات، کارخانه «بَلَدنا» تولیدکننده اصلی لبنیات کشور، حدود 18000 گاو شیرده از اروپا و آمریکا وارد کرد و به چنان پیشرفتی رسید که ماه ژوئیه برای اولین بار اقدام به صادرات لبنیات نمود. اما بیابان محیط مناسبی برای نگهداری این گاوها نیست و آنها باید در جای سربسته و در محیطی حدود 15 درجه خنک تر از بیرون نگهداری شوند و با پاشیدن آب به روی آنها، مانع از گرمازده شدن شان گردند. تامین انرژی سیستم های خنک کننده، بسیار هزینه بر است؛ ضمن اینکه هر گاو روزانه به طور میانگین 185 گالن آب نیاز دارد و این میزان آب، تقریبا دو برابر حجم مصرفی یک خانوار قطری است. بیشتر این آب، از طریق دستگاههای آب شیرین کن دریایی تأمین می شود که خود این دستگاهها با نفت و گاز کار می کنند.


قطر برای تأمین علوفه دام های خود، در کشورهای دیگر به ویژه سودان و تانزانیا سرمایه گذاری کرده است؛ اما دولت در پی خودکفایی در تأمین این محصولات از جمله یونجه است و برای این منظور باید زمین های بسیاری را آبیاری کند. زمین های کشاورزی قطر اغلب در شمال کشور قرار گرفته است، زیرا آن منطقه دارای سفره های آب زیر زمینی است. هم اکنون برای تولید محصولات کشاورزی از جمله علوفه، تقریبا نیمی از آب های زیرزمینی استخراج می شود؛ لذا میزان مصرف این آبها از میزان آب ورودی به سفره ها بسیار بیشتر است. بهره برداری بیش از حد از این آبها، موجب نفوذ نمک به آن شده و حیات سفره های آب زیرزمینی را تهدید می کند. بعلاوه، وقتی 92 درصد از آب های استخراج شده از سفره های آب زیرزمینی، به کشاورزان رایگان داده می شود، انگیزه کمی برای صرفه جویی باقی می ماند. افزایش تولید محصولات کشاورزی، به معنای افزایش مصرف کود نیز هست و قطر در بین کشورهای مصرف کنند کود، بعد از سنگاپور در جایگاه دوم قرار دارد.

هم دولت و هم بخش خصوصی، گام های کوچکی در راه سازگار کردن تولید مواد غذایی با محیط زیست برداشته اند. برخی از مقامات محلی قصد دارند تا سال 2025 استفاده از آبهای زیرزمینی را برای تولید علوفه ممنوع کرده، به تولید غلات محدود نمایند و تولید کنندگان را ملزم به استفاده از فاضلاب تصفیه شده کنند. در این میان تعدادی از شرکت ها برای کارآمدتر کردن منابع مورد استفاده خود، از شیوه کشت هیدروپونیک[1] استفاده می کنند. از جمله آنها یک تولید کننده عمده سبزیجات است که از این طریق توانسته 90 درصد مصرف آب خود را کاهش دهد. اما با توجه به هدف مقامات قطر در تولید بیش از 50 درصد محصولات غذایی در داخل کشور در کوتاهترین زمان ممکن، استراتژی های اتخاذ شده برای صرفه جویی در منابع به منظور کاهش مصرف آب کافی نیست.

پیشتر، عربستان نیز با افزایش تولید گندم در داخل کشور، سعی داشت به خودکفایی برسد و حتی اقدام به صادرات کند؛ اما این تلاش ها نهایتا منجر به شکست شد. اختصاص یارانه به تولیدکنندگان گندم در استفاده از آبهای زیر زمینی، در کنار سوخت ارزان قیمت برای پمپاژ آب، سفره های آب زیرزمینی کشور را در آستانه نابودی کامل قرار داد و دولت را مجبور کرد که تغییر رویه داده و یارانه ها را کاهش دهد.

اما امارات مثال خوبی است از اینکه چگونه حمایت دولت از تولید کنندگان مواد غذایی، می تواند مفید و مثمر ثمر باشد. تابستان امسال وزارت محیط زیست، سیاست دولت را مبنی بر بازیافت آب و استفاده از این آب در بخش های مختلف از جمله بخش کشاورزی اعلام کرد. سال 2014 وزیر محیط زیست اولویت وزارت خانه را کشت هیدروپونیک دانست و برای تشویق و حمایت از کشاورزان در این نوع کشت، 100 میلیون درهم اختصاص داد. همچنین مرکز بین المللی کشاورزی «بیوسالین» در دبی، با حمایت دولت امارات، تحقیقاتی را در زمینه تولید محصولات غذایی مقاوم در زمین های شور آغاز نمود.

به موضوع قطر بازگردیم؛ محاصره قطر سبب شد تا این کشور راههای تجاری خود را تنوع ببخشد. متحدان قطر در منطقه، به خصوص ایران و ترکیه به کمک این کشور آمدند و از طریق هوایی، مواد غذایی مورد نیاز را به قطر رساندند؛ از آن زمان تا کنون قطر روابط تجاری خود را با این دو کشور افزایش داده است. قطر همچنین از موقعیت خود به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز مایع بهره برده و راههای تجاریِ دریایی با صادرکنندگان اصلی غذا همچون هند برقرار کرده است؛ لذا در صورت بروز تنش های دیگری در آینده، این کشور از موقعیت قوی تری برخوردار خواهد بود.

اما در صورت بی توجهی به استفاده از فناوری های پیشرفته در کشاورزی از جمله بازیافت آب، تعهد قطر به خودکفایی و افزایش تولیدات داخلی می تواند در بلند مدت امنیت غذایی این کشور را به خطر بیندازد. افزایش دما و تغییرات اقلیمی مثل موج گرمایی که سال 2010 قطر را درنوردید و دما به بیش از 50 درجه رسید، منابع کشور را رو به زوال خواهد برد. همچنین بهره برداری از ذخایر محدود آب و انرژی، ظرفیت کشور را در تولید مواد غذایی محدود کرده و توان این کشور را در برابر حوادث آینده منطقه تضعیف می کند؛ لذا شایسته است که قطر برای تأمین مواد غذایی به تجربه همسایگان خود توجه کند.

منبع:https://pe.annabaa.org/

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *