آیا هزینه ترور فخری­ زاده بیش از فواید آن نیست؟

بروم و استین در این مقاله با طرح این فرض که رژیم صهیونیستی عامل ترور شهید فخری­ زاده است، سعی در پاسخ به سؤالات ذیل دارند:

.1هدف استراتژیک این اقدام چه بود؟ سه هدف از این اقدام متصور است:

• آسیب رساندن بی‌حدوحصر به پروژه نظامی هسته­ ای ایران، به تأخیر انداختن آن و احتمالاً بازدارندگی ایران؛
• ایجاد مشکل در مسیر دولت بایدن برای بازگشت به برجام؛
• تقویت حمایت داخلی در رژیم صهیونیستی و آمریکا از سیاست­ های نتانیاهو و ترامپ.

2. آیا حذف روسای سازمان­ ها یا سیستم ­ها، یا افراد مرکزی درون آن ها، برای مدت معناداری به این سازمان­ ها آسیب می ­زند؟ این دو محقق با بررسی سوابق مربوط به قتل‌های انجام شده توسط رژیم صهیونیستی به این نتیجه می ­رسند که قتل­ ها به طور معمول در مدت زمان معناداری به توانایی ­های سازمان مورد حمله آسیب نرسانده و گاه عکس این اتفاق رخ داده است. به طور مثال ترور عباس موسوی رهبر حزب‌الله لبنان در سال 1992 باعث ظهور سیدحسن نصرالله شد که رهبری قوی­تری نسبت به سلف خود دارد و باعث ارتقاء این سازمان شد. علاوه بر این، این دو محقق معتقدند در پاره­ای از موارد نمی ­توان دستاوردها را فراتر از سطح تاکتیکی تشخیص داد. به طور مثال ترور رهبران حماس در نوار غزه، اگرچه باعث توقف حملات حماس برای مدتی شد اما اینکه آیا استراتژی آن ها را نیز تغییر داده یا رشد جنبش را کاهش داده یا خیر، تردید وجود دارد. علی‌رغم ترور قاسم سلیمانی، همچنان روشن نیست که اسماعیل قاآنی بتواند از قاسم سلیمانی در رهبری نیروهای منطقه ­ای ایران فراتر رود یا خیر. در مورد برنامه هسته ­ای ایران، از ابتدای دهه پیش که ترور دانشمندان هسته­ ای ایران شروع شده هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این کارزار باعث تأخیر معنادار در این برنامه شده یا دانشمندان هسته ­ای ایران را از شرکت در این برنامه هسته ­ای بازداشته است؛
3. اما فعالیت­ های سیاسی با هدف جلوگیری از همکاری با ایران، مواجهه اطلاعاتی، تحریم­ ها، عملیات­ های سایبری و در نهایت برجام، کمک بسزایی در کاهش سرعت برنامه و بازدارندگی ایران از دستیابی به سلاح هسته­ ای داشتند. از نظر این دو محقق، برنامه هسته ­ای ایران به میزانی گسترده و عمیق شده بود که ترور چند دانشمند هسته ­ای نمی‌توانست بر روند آن تأثیر داشته باشد و ترور محسن فخری ­زاده نیز بیشتر حذف یک چهره کاریزماتیک بود و همچنان مشخص نیست که بتوان ارزیابی کرد که این ترور توانسته باشد اثری جدی بر برنامه دشمن [ایران] داشته باشد.
4. زمان‌بندی ترور چه تأثیری بر ارزیابی اطلاعاتی از سود و زیان آن می‌گذارد؟ از نظر این دو محقق، ترور [شهید] فخری زاده فقط قبل از ورود بایدن به کاخ سفید امکان‌پذیر بود زیرا احتمالاً رئیس‌جمهور جدید آمریکا اجازه چنین اقدامی را نمی­ داد. این ایده، این پیش‌فرض را مبنای اقدام خود قرار داده که مذاکرات ایران و آمریکا موفق خواهد شد و اقدامات آمریکا می­تواند برنامه هسته­ ای ایران را متوقف کند؛ اما این پیش‌فرض از سوی این دو محقق به چالش کشیده می ­شود از این جهت که معتقدند مذاکره ایران و آمریکا به دلیل تغییر نگاه سیاسی دو کشور به یکدیگر در 4 سال گذشته، با مشکل روبرو خواهد شد. بی­  اعتمادی ایران به آمریکا افزایش‌یافته و ایران مطمئن نیست هرگونه توافقی با بایدن می­تواند تائید کنگره را نیز به دست آورد. علاوه بر این، موقعیت تندروها در ایران به دلیل شکست برجام تقویت‌شده و محتمل است که در سال 2021 ایران شاهد به قدرت رسیدن یک رئیس‌جمهور محافظه­ کار باشد. موضوعی که احتمال توافق با بایدن را از این نیز کمتر خواهد کرد. از سوی دیگر زمان ترور احتمالاً هزینه بالایی به نتانیاهو تحمیل خواهد کرد زیرا نه تنها می­تواند آمریکا را در آستانه ورود بایدن به کاخ سفید وارد یک جنگ با ایران کند بلکه می­تواند موضوع رژیم صهیونیستی را کاملاً تبدیل به یک موضوع حزبی کند و روابطی سردتر میان آمریکا و رژیم صهیونیستی در چهار سال آینده رقم بزند.
5. هزینه­ های غیرسیاسی این ترور برای رژیم صهیونیستی چیست؟ رژیم صهیونیستی باید منتظر واکنش خشن ایران باشد. این اقدام همچنین می­تواند هزینه اقدامات بین ­المللی ایران را نیز کاهش دهد. در این صورت کشتن دانشمندان اسرائیلی در سراسر جهان به عنوان واکنش خشونت ­آمیزی مشروع از سوی ایران شناخته می­شود.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است