آیا ایران و طالبان میتوانند توافق کنند؟
دیدار هیأت مذاکره کننده طالبان در ایران، باعث برانگیختگی افکارعمومی، به ویژه چند فعال اصلاحطلب که طالبان را گروهی تروریستی و مسئول کشتار هزاران شخص بیگناه قلمداد میکنند، شد. به عنوان مثال عبدالله رمضانزاده سخنگوی سابق دولت اصلاحطلب محمد خاتمی (۱۳۸۴-۱۳۷۶) حساب توییتری خود، به شدت از این دیدار انتقاد کرد. اما وی سپس بدون هرگونه توضیحی این توییت خود را حذف کرد. روزنامهها و سایتهای خبری اصلاحطلب، به دلیل نگرانی از عواقب احتمالی پرداختن به این موضوع حساس امنیتی، از نگارش هر گونه تحلیل و تفسیر از این دیدار صرفنظر نمودند و گزارشهای خود را به باز نشر اظهارات مقامات رسمی ایران محدود کردند.
علیرغم وجود نگرش منفی نسبت به طالبان، رسانههای محافظهکار و تندرو از این گروه به عنوان “واقعیتی” غیر قابل انکار یاد کردند. روزنامه فرهیختگان وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ ۸ بهمن نوشت: “طالبان واقعیتی غیر قابل انکار در افغانستان است و زاییده شرایط بغرنج این کشور است. تلاشها برای نادیده گرفتن این گروه بیهوده است و تضعیف بیشتر آن نیز به ظهور گروههایی جدید و یا قدرتگیری داعش در افغانستان میانجامد.”
در تاریخ ۸ بهمن، پیرمحمد ملازهی طی مصاحبهای با روزنامه محافظهکار صبح نو اظهار داشت: “بر این باورم که هدف اصلی طالبان در سفر به تهران از این نگرانی سرچشمه میگیرد که آقای بایدن تلاش می کند در مورد توافق میان طالبان و ایالات متحده (مبنی برخروج نیروهای آمریکایی از افغانستان) تجدیدنظر کند.”
همچنین سعید خطیبزاده سخنگوی وزارت خارجه ایران با بیان این که دیدار با طالبان در راستای “صلح پایدار” در منطقه صورت میگیرد، اظهار داشت ایران پیش ازاین ملاقات دولت افغانستان را در جریان گذاشته است.
زمینه/تحلیل: طی سالیان گذشته، ایران و طالبان دارای روابط پیچیدهای بودهاند. این پیچیدگی روابط به سال ۱۳۷۷ باز میگردد که طی آن، طالبان دست به کشتار ۹ دیپلمات و یک روزنامهنگار ایرانی مستقر در کنسولگری ایران در شهر مزارشریف واقع در شمال افغانستان زد. در پاسخ به این عمل طالبان، ایران تا سرحد حمله نظامی به همسایه شرقی خود پیش رفت اما طبق گزارشها، حسن روحانی رئیسجمهور میانهرو کنونی ایران که در آن زمان سمت ریاست شورای عالی امنیت ملی را بهعهده داشت دستور لغو این حمله را صادر کرد.
در واقع درآن زمان، طالبان به شکل گروهی متخاصم درآمده بود و خطری برای امنیت مرزهای ایران محسوب میشد. به این دلیل، ایران پیش از حمله نظامی آمریکا در سال ۱۳۸۰ درگیر مذاکراتی با ایالت متحده شد و طی آن امکان مساعدت برای سرنگونی طالبان را مهیا کرد.
در سالهای اخیر و با مسلط شدن طالبان به بخش بزرگی از افغانستان، ایالات متحده وارد مذاکراتی با این گروه شد. در سال ۱۳۹۸ دو طرف به توافقی دست یافتند که براساس آن نیروهای آمریکایی تا اواسط سال ۱۴۰۰ خاک افغانستان را ترک میکنند. اما دولت بایدن اکنون در نظر دارد به بازبینی این قرارداد بپردازد و این امر خود موجب نگرانی طالبان شده است.
طی سه سال گذشته، ایران و طالبان سلسله مذاکراتی را به صورت علنی برگزار کردهاند. با درنظر گرفتن نگرش بسیار نامطلوب بایدن نسبت به طالبان، این مذاکرات اکنون وارد مرحله جدیدی شده است. ایران با درک این تغییرات و نگرانیهای حاصل از آن، از این فرصت به نفع خود بهرهبرداری میکند. تهران نیز در این اواخر نسبت به هر گونه توافق میان دولت ترامپ با طالبان و احتمال پررنگ شدن نقش این گروه افغان نگران بود.
با در نظر گرفتن این شرایط، به نظر میرسد طالبان نگرش خود را نسبت به روند صلح تغییر داده و طرح صلح ایران را در چارچوب منافع خود تفسیر میکند. این طرح ایران، کشورهای همسایه از جمله روسیه و چین را نیز در بر میگیرد. در چنین شرایطی به احتمال بسیار دیدار برادر از ایران در راستای همین نگرش است.
چشمانداز: علیرغم مذاکرات جاری، ایران خاطرات تلخی از عملکرد طالبان دارد و نسبت به ماهیت نظامی این گروه احساس خطر می کند. بنابراین ایران در صدد جلوگیری از ظهور این گروه شبهنظامی به عنوان برنده اصلی هرگونه توافق صلح است.
با این وجود ایران سعی دارد طالبان را از هرگونه ائتلاف با شاخه دولت اسلامی افغانستان (داعش) باز دارد. در حال حاضر، ایران و طالبان موضع مشابهی نسبت به قدرت گرفتن داعش در افغانستان دارند.
تجمیع این منافع و مواضع سیاسی، حامل پیام مهمی و فرصتی برای ایالت متحده است. اگر واشنگتن به توافق هستهای ۱۳۹۴ که دولت ترامپ در سال ۱۳۹۷ از آن خارج شد، برگردد، به احتمال زیاد همانند سالهای پیش و پس از حمله نظامی به رهبری آمریکا به افغانستان، ایران آمادگی هرگونه همکاری و مذاکره درباره افغانستان را دارد.
منبع:https://amwaj.media
- برچسب ها: افغانستان, اندیشکده, اندیشکده جریان, ایران, پیرمحمد ملازهی, جریان, طالبان, علی شمخانی
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
