چالش های پیش روی مذاکرات طرف های درگیر در بحران لیبی

طی هفته گذشته، لیبی شاهد کاهش میزان تنشهای نظامی و افزایش گفتگوهای سیاسی با محوریت ایالات متحده آمریکا بود. ایالات متحده آمریکا تا کنون با بی عملی در مورد مسائل لیبی برخورد می نمود و این بی عملی موجب افزایش تنشهای نظامی میان متحدان آمریکا در لیبی شده بود.

لیبی از سال 2014 تاکنون صحنه رویارویی دو محور اماراتی-مصری- سعودی با پشتیبانی روسیه و تا حدودی فرانسه  از یک سو و محور ترکی-قطری با پشتیبانی محدود ایتالیا و الجزایر از سویی دیگر بود. این دخالت ها منجر به افزایش بیش از پیش پیچیدگیهای صحنه لیبی شد به گونه ای که چندین دولت به طور همزمان در لیبی حضور داشتند. با انعقاد قرارداد صلح صخیرات در سال 2015 میلادی میان دولت طرابلس و پارلمان طبرق، دولت وفاق ملی به عنوان یک دولت وحدت ملی تحت رهبری فایز السراج تشکیل شد. ولی با مخالفت ژنرال خلیفه حفتر و رد توافق صخیرات توسط پارلمان طبرق، این موافقتنامه نتوانست به جنگ داخلی لیبی خاتمه دهد.

تلاش ژنرال خلیفه حفتر و متحدان وی برای یکسره کردن مسأله لیبی و سیطره بر تمامی خاک لیبی طی سالهای 2019 و 2020 و دخالت ترکیه در حمایت مستقیم از دولت وفاق لیبی اوضاع لیبی را بیش از پیش پیچیده نمود. با این وجود با به وجود آمدن نوعی توازن قوا در عرصه میدانی لیبی، تلاشها برای برقراری آتش بس در لیبی و تثبیت وضع موجود به عنوان مقدمه ای بر تشکیل نظام سیاسی و توزیع قدرت جدید در لیبی شدت گرفت. سفر وزیر امورخارجه عربستان سعودی به مصر، الجزایر، تونس و مغرب، سفر وزرای دفاع قطر و ترکیه به لیبی و در نهایت مذاکرات میان ترکیه و آمریکا و احتمالا مصر برای تشکیل یک منطقه خلع سلاح شده در لیبی در این راستا ارزیابی میگردد. مذاکراتی که به اعلام آتش بس از جانب دو طرف درگیر و اعلام تشکیل منطقه ای خلع سلاح شده در الجفره و سرت و همچنین شروع به کار دوباره فروش نفت توسط مؤسسه دولتی نفت لیبی و سپرده گذاری درآمد آن در حسابی خارجی تا زمان حصول توافق نهایی منجر شد.

از جانب دیگر طی چندماه اخیر نشانه هایی از اختلاف در جبهه شرق لیبی میان دو چهره اصلی آن یعنی خلیفه حفتر و عقیله صالح، رئیس پارلمان طبرق، دیده شده است که این اختلافات طی چندماه گذشته علنی تر شدند به گونه ای که طرف مصری به عنوان مهمترین حامی خلیفه حفتر تلاش نمود با میانجیگری میان دو طرف از طریق ترتیب دادن دیداری میان این دو در قاهره در ابتدای ژوئن 2020 دیدگاههای این دو را به هم نزدیک کند. خلیفه حفتر تا زمان نگارش این سطور از موضعگیری درباره توافق لیبی اجتناب نموده است امری که حدس و گمانهای بسیاری را در زمینه میزان موافقت وی با این توافق برانگیخته است. از جانب دیگر، عقیله صالح با وجود اختلافات با حفتر به دلیل روابط ویژه با مصری ها نمیتوانسته بدون چراغ سبز مصر دست به انجام چنین اقدامی بزند و این توافق به احتمال زیاد با چراغ سبز مصر صورت گرفته است. با این وجود خلیفه حفتر به دلیل فرماندهی شبه نظامیان شرق، توانایی این را دارد تا در روند اجرای توافق سنگ اندازی کند. اما وی احتمالا به درخواست طرفهای مصری و اماراتی از انجام چنین اقدامی اجتناب خواهد نمود و مصری ها ممکن است حفتر را به عنوان اهرم فشاری برای به دست آوردن امتیازات بیشتر به عنوان پلیس بد استفاده کنند.

هم اکنون با وجود توافقات اولیه، چالشهای بسیاری پیش روی لیبیایی ها به منظور دستیابی به توافق نهایی تقسیم قدرت وجود دارد. چالشهایی که ناشی از میراث حاکمیت قذافی و نابودی جامعه لیبی، بی اعتمادی گروههای سیاسی به یکدیگر و تلاش قدرتهای منطقه ای برای کسب منافع مورد نظر خود از طریق متحدان محلی شان است.