تنگی نفس مراکز هواپیمایی خلیج [فارس] دراثر شیوع ویروس کووید-١٩

فراس ملاله، خلبان ساکن کویت توضیح می دهد که: «در طول ٢١ سال فعالیت حرفه ای، من چندین بحران سلامت و بهداشت، به ویژه SRAS و ابولا را ازسر گذرانده ام، اما هرگز چیزی در حد شیوع جهانی ویروس کورونا بر هواپیمایی اثر منفی نگذاشته بوده است».

همین وضعیت در امارات متحده عربی (EAU) همسایه کویت نیز وجود دارد که دولت موقتا بیشتر پروازهای بازرگانی از مبدأ یا به مقصد پایانه های آن را تعلیق کرده و تقریبا همه مراکز هواپیمایی ابوظبی و دوبی، که مرکز تلاقی بیش از ١٠٠ میلیون مسافر در سال است را تعطیل کرده است.

فعالیت غول پروازهای طولانی، خطوط هوایی «امارات» با ٢٧٠ هواپیما و بیش از ٢٠ هزار کارکنان آن متوقف شده است. احمد بن سعید آل مکتوم، رئیس کل این شرکت هواپیمایی در بیانیه ای اعلام کرده که «تا زمانی که کشورها مرزهای خود را بازگشایی نکنند»، نمی تواند پروازهای مسافری را راه اندازی کند. این مدیر شصت و چند ساله می افزاید که خطوط هواپیمایی «امارات» به جای آن که از کارکنان خود بخواهد که آن را ترک کنند» گزینه «کاهش موقت» ٢۵ تا ۵٠ درصد از حقوق پایه برای یک دوره ٣ ماهه را انتخاب کرده است.

در شرکت رقیب «هواپیمایی عمان»، قرارداد کار صدها تن از کارکنان پرواز ناگهان لغو شده است. «خطوط هوایی قطر» که پیشتر نیز، تا حدی به خاطر تحریم های تحمیل شده بر قطر از سال ٢٠١٧، متحمل زیانی ۶٣٩ میلیون دلاری (۵٨٣ میلیون یورو) شده بود، به نوبه خود ٢٠٠ تن را اخراج کرده است.

بیش از ۶ میلیارد یورو زیان

بنابر برآوردهای منتشر شده در نیمه مارس به وسیله «انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی» (IATA)، ویروس کورونا می تواند به شرکت های هواپیمایی خلیج [فارس] بیش از ٧ میلیارد دلار (۶.٣٩ میلیارد یورو) زیان برساند. در سطح جهانی، شیوع این ویروس موجب ازبین رفتن تقاضا شده و موسسه تعیین اعتبار «مودیز» پیش بینی کرده که در سال ٢٠٢٠ بیش از یک چهارم پروازها لغو شود. وضعیت برای شرکت های هواپیمایی کشورهایی که در عرصه ترانزیت کار می کنند و پروازهای ارتباطی انجام می دهند وخیم تر است. در نیمه راه بین اروپا و آسیا، راهی که یک چهارم مجموع فواصل طی شده توسط مسافران پروازهای بین المللی را دربر می گیرد، فرودگاه های دوبی و دوحه با بهره گیری از شیوه ای اقتصادی، از رونق و رشد تعداد مسافر هواپیما برخوردار بودند. با این حال، این شیوه به نظر «خطوط هوایی سنگاپور» که خود نیز در زمینه ترانزیت تخصص دارد، نسبت به محدودیت های آزادی تردد افراد تا حدی زیاد «آسیب پذیر» است.

ذخایر جنگی امارات

فراس ملاله می گوید: «تعلیق همه پروازها تصمیمی معقول است. چنان که از نخستین روزهای بحران گفتم، ویروس کورونا تنها سفر نمی کند! شرکت های هواپیمایی عامل شماره یک پخش ویروس هستند» و می افزاید: «و این موقعیتی برای خانواده ام است که از حضور من استفاده کنند؛ همسرم از دیدن من در خانه خوشحال است».

با آن که این خلبان نسبی گرا است، شرکت های هواپیمایی برای گذر از این بحران بی سابقه باید از نظر مالی تقویت شوند: IATA درمورد خطر ورشکستگی زنجیره ای – درصورت ادامه وضعیت تا پس از ماه مه- هشدار می دهد. مسئول ارتباطات شرکت پروازهای ارزان قیمت «فلای دوبی» در تماس با اوریان ٢١ می گوید: «هنوز برای ارزیابی اثر دراز مدت خیلی زود است». خطوط هواپیمایی قطر، عمان و عربستان سعودی به درخواست های ما برای مصاحبه پاسخ ندادند. ساج احمد، رئیس تحلیل گران «پژوهش راهبردی هوایی» (Strategic Aero Researh) می افزاید: «شرکت های کوچک تر و مستقل مانند “سعودی گلف”، “جزیره ایر”، “فلای ناس” و چند شرکت دیگر می توانند درخطر باشند، اما زمان برای قضاوت درباره آن خیلی زود است». به نظر او، تعلیق موقت رفت و آمدهوایی در شرکت «امارات» به آن امکان می دهد همه هزینه های خود را کاهش داده و نقدینگی به نظرشان ضروری را حفظ کند. او می گوید: «خطوط هواپیمایی امارات به ذخایر جنگی نزدیک به ۶ میلیارد دلار (۵.۴٧ میلیارد یورو) متکی است».

رئیس این شرکت اماراتی، که درسال ١٩٨۵ به فرمان نایب رئیس و نخست وزیر کنونی امارات متحده عربی تاسیس شده، با اطمینان خاطر می گوید: «ما این بحران را پشت سر می گذاریم». عمر العبیدلی، اقتصاددان بحرینی توضیح می دهد که: «با آن که در حال حاضر همه شرکت های هواپیمایی جهان درمعرض تهدید هستند، احتمال کمی وجود دارد که صنایع خلیج [فارس] بگذارند که شرکت های هواپیمایی شان ورشکست شوند». به نظر محمد البکری، معاون بخش آفریقا و خاورمیانه IATA، بقای شرکت های هواپیمایی خلیج [فارس] تا حدی به چند و چون کمک های دولتی که دریافت می کنند بستگی دارد. این موسسه، برای پیشگیری از ورشکستگی ها پیشنهاد می کند که: «دولت ها ترغیب شوند که به شرکت های هواپیمایی کمک کنند».

در ٣١ مارس ٢٠٢٠، امیر دوبی از طریق توییتر اعلام کرد که دولت تصمیم گرفته سرمایه شرکت «امارات» را تقویت کند تا به آن کمک شود که بحران ویروس کورونا را ازسر بگذراند. درمورد میزان این کمک حرفی زده نشد. شیخ حمدان بن محمد بن رشید المکتوم گفت که این شرکت «یکی از ستون های اصلی اقتصاد دوبی است». درواقع، این زیرساخت های مراکز اساسی رفت و آمد جهانی مسافران، از نظر حکومت های خلیج [فارس] واحدهای راهبردی بسیار با اهمیتی هستند.

به عنوان نمونه، شرکت هواپیمایی «امارات» به وسیله منابع مالی حکومت دوبی حمایت می شود: «اینها کشورهای کوچکی هستند و برای رفع نیازهای خود نمی توانند روی شرکت های هواپیمایی خارجی حساب کنند». هدف دوم، که بیشتر سیاسی است، تقویت «قدرت نرم» این کشورهای درحال ساخت است (امارات متحده عربی، قطر و بحرین استقلال خود را در سال ١٩٧١ به دست آورده اند) و حکام این کشورها خواهان آن هستند که از نظر بین المللی شناخته شوند.

با آن که این شرکت های هواپیمایی توانسته اند با کیفیت خدمات و قیمت های مناسب نظر مشتریان غربی را به خود جلب کنند، رقبای اروپایی شان تا مدت ها نسبت به آنها نظر خوبی نداشتند. شرکت های هواپیمایی اروپایی این شرکت ها را به رقابت ناسالم، بهره گیری از کمک های دولتی، قیمت های پایین سوخت و سرمایه گذاری در شرکت های هواپیمایی اروپایی، که رونق خود را ازدست داده اند، متهم می کنند. هدف از این کارها این است که مسافرانی که می خواهند به آسیا بروند را به مراکز خود سوق دهند. آنها با این کارها الزامات مذاکره درباره حق دسترسی به بازار اروپا را دور می زنند. به موازات این امر، حقوق سوار و پیاده کردن مسافر بیشتر از طریق سفارش های بزرگ هواپیما به ایرباس، به ویژه A380 و قرارداد های فروش تسلیحات تسهیل می شود.

بخش اساسی تنوع بخشی [به اقتصاد]

علاوه بر اهمیت تحکیم جایگاه در صحنه بین المللی، صنعت هواپیمایی یکی از بخش های اساسی نسیم تنوع بخشی به اقتصاد کشورهای شبه جزیره عربستان برای تغییر اقتصاد تک محصولی نفتی و تامین سلامت مالی آنها است که هنوز تاحد زیادی وابسته به بخش نفت است. در عمان، درآمدهای نفتی سه چهارم کل بودجه آن است. سقوط بهای نفت درسال ٢٠١۴ و سپس در آغاز سال ٢٠٢٠ به اقتصاد این کشورها ضربه زده و چنان که آخرین برآوردهای «صندوق بین المللی پول» (FMI) نشان می دهد: از نظر بودجه ای منابع مالی کنونی منطقه می تواند تا سال ٢٠٣۴ ته بکشد.

درچنین شرایطی، حکومت های خلیج [فارس]، بخش گردشگری را یکی از صنایع دارای سریع ترین رشد درجهان می دانند و آن را به عنوان عامل رشد اقتصادی می شناسند.

بسیاری از فرودگاه های منطقه، در راس آنها دوبی و دوحه، از مسافران عبوری دعوت می کنند که گردشی سریع در کشورشان داشته باشند و برنامه های بازاریابی نیرومندی برای جذب گردشگران راغب به دیدار از منطقه ترتیب می دهند.

عمر العبیدلی تصریح می کند که: «راهبرد گردشگری موفق با بازاریابی خوب و حسن شهرت بازرگانی به دست می آید و شرکت های هواپیمایی نقطه شروع این روند هستند […]. در عربستان سعودی، صنعت هواپیمایی، به خاطر روآوری گردشگران زیارتی و غیر زیارتی بیش از پیش اهمیت می یابد و به صورت عامل اصلی اقتصاد درمی آید». درواقع، تا سال ٢٠٣٠، این کشور قصد دارد هرسال ١٠٠ میلیون گردشگر را جلب کند که بیش از دوبرابر تعداد کنونی است. این تعداد بیش از کسانی است که برای زیارت اماکن مقدس اسلام می آیند. عمان هم همین را اعلام کرده و قصد دارد تا ٢٠ سال دیگر تعداد گردشگران خود را به ۵ میلیون برساند.

در قطر و بحرین، جلب گردشگر از راه برگزاری رویدادهای ورزشی انجام می شود: برگزاری مسابقات قهرمانی دو و میدانی جهان و جام جهانی فوتبال توسط قطر و مسابقات اتومبیل رانی گراند پری فرمول ١ توسط بحرین انجام می شود. به نظر عمر برگزاری چنین رویدادهای ورزشی بزرگی ایجاب می کند که این کشورها شرکت های هواپیمایی خود را داشته باشند تا بتوانند جابجایی هوایی و خدمات زمینی لازم را انجام دهند. این اقتصاددان می گوید: «باید تعداد پروازها کافی بوده و هماهنگی با موسسات حمل و نقل زمینی وجود داشته باشد و هتل ها و موسسات کرایه اتومبیل خدمات خود را ارائه کنند تا گردشگران از اقامت خود بهره ببرند».

جایگاه مرکزی ای که شرکت های هواپیمایی در راهبرد توسعه کشورهای خلیج [فارس] دارند، به رغم هزینه مالی بحران ویروس کورونا، خطر ورشکستگی را محدود می کند. ساج احمد می گوید: «بسیاری از موسسات هواپیمایی از حمایت مستقیم یا غیر مستقیم حکومت ها برخوردارند، بنابراین، احتمال کمی وجود دارد که یک شرکت بزرگ هواپیمایی ورشکست شود. اما صادقانه باید گفت که بازده کار بسیاری از این شرکت های برخوردار از حمایت های دولتی، دهها سال است که درحد زیر متوسط است و بدون حمایت دوام نمی آورند».

رئیس شرکت هواپیمایی قطر در مصاحبه ای که در تاریخ ٢٩ مارس ٢٠٢٠ توسط خبرگزاری رویترز پخش شد، متعهد گردید که پرواز های بازرگانی را برقرار نگهدارد اما پذیرفت که این شرکت در آینده نزدیک می تواند با کسر نقدینگی روبرو شود. اکبر البکر گفت: «یقینا ما ناگزیر از درخواست کمک از دولتمان خواهیم شد. کمک های دولتی فوری و کارساز ضروری است […]. ما از دولت های [سراسر دنیا] درخواست می کنیم که از صنعت هواپیمایی به صورت کمک مالی مستقیم، وام، تضمین وام و تسهیلات مالیاتی حمایت کنند».

در میان مدت، تهدید ظهور مراکز هواپیمایی رقیب در مسیر اروپا- آسیا وجود دارد. پایانه ای با ظرفیت مشابه مرکز دوبی به زودی در استانبول گشایش می یابد تا به عنوان پایگاه «ترکیش ایرلاین» مورد استفاده قرارگیرد که به بیشتر کشورهای دنیا خدمات می دهد. در سال ٢٠١٨، سود هواپیمایی «امارات» به کمترین میزان در دهه های گذشته کاهش یافت. سرانجام، ظهور شرکت های هواپیمایی ارزان قیمت که با استفاده از برخی انواع هواپیما کار می کنند، تداوم شیوه اقتصادی ای که مراکز هواپیمایی خلیج [فارس] برمبنای آن از رونق برخوردارند را زیر سئوال می برد.

منبع:https://orientxxi.info