ایران و معادلات عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی؛ از خلیج فارس تا بالکان

. ابوظبی در حالی به عنوان نخستین عضو شورای همکاری خلیج فارس در مسیر عادی سازی روابط خویش با رژیم صهیونیستی گام برداشته است که این کشور در دهه های اخیر همواره جایگاه خویش را به عنوان دروازه پیوند نظام مالی و بانکی بین المللی با اقتصاد ایران حفظ کرده بود و تنها پس از اجرای سیاست های تحریمی دولت ترامپ بر ضد ایران، از میزان همکاری های خود با ایران کاست. با این حال نمی توان این حقیقت را انکار کرد که امیرنشینان امارات متحده عربی همچنان مهم ترین کانال مناسبات مالی ایران با بازارهای جهانی و کانون اصلی فعالیت های اقتصادی، سیاسی و امنیتی تهران با هدف دور زدن تحریم ها به شمار می روند، امری که ممکن است در سایه نزدیکی رو به تزاید امارات و رژیم صهیونیستی در آینده به تهدیدی مهم برای امنیت ملی ایران منجر گردد. از سوی دیگر نقش پررنگ چهره های امنیتی امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی (همچون طحنون بن زاید، یوسی کوهن و مائیر بن شبات) در پیشبرد طرح صلح حاضر می تواند نمایانگر ریشه های در حال پی ریزی همکاری های ابوظبی و تل آویو در آتیه ای نزدیک باشند.

دیدار طحنون بن زاید، جارد کوشنر و مائیر بن شبات

 از همین رو انتظار می رود تا روند عادی سازی در روابط طرفین به سبب نقش آفرینی چهره هایی چون محمد دحلان در معادلات امنیتی منطقه خلیج فارس و نقش دوبی به عنوان کارگزاری مالی و دروازه تجاری و ارتباطی ایران با محیط بین الملل به شدت تحت تاثیر قرار گیرد. ابوظبی و تل آویو به واسطه نقش آفرینی های خود در معادلات منطقه ای توانسته اند تا توانمندی های نظامی و اطلاعاتی خویش را از یمن تا سوریه و از لبنان تا عراق نمایان سازند. علاوه بر این قابلیت های ژئوپلتیک این دو بازیگر مهم این روزهای خاورمیانه با هدف مهار و یا ایجاد بازدارندگی در برابر ایران نبایست کوچک شمرده شود. دوبی به تنهایی پذیرای هزاران ایرانی است که در طول ایام سال در مسیر میان ایران و امارات در حال تردد هستند. هزاران نفر از تجار ایرانی علی رغم حلقه تنگ تحریم ها همچنان از امارات به عنوان آخرین مرکز فعالیت های تجاری و اقتصادی تهران با جهان خارج بهره می گیرند. در نتیجه می توان انتظار داشت که موساد از هم اکنون با همکاری نهادهای امنیتی امارات متحده درصدد رصد فعالیت های اطلاعاتی و امنیتی به ویژه تشدید دایره تحریم ها بر ضد ایران برآید.

علاوه بر موارد فوق در بعد نظامی نیز انتظار می رود تا در صورت صحت اخبار منتشر شده درباره اعلان آمادگی واشنگتن به منظور فروش تسلیحات مدرنی همچون جنگنده های اف-35 به ابوظبی، توانایی نظامی این کشور در مقایسه با سایر کشورهای حاضر در منطقه خلیج فارس ارتقا یابد. در عین حال روشن است که عبور پرواز صلح از فراز خاک عربستان سعودی خود نشانه ای دیگر از گسترش تدریجی روند همکاری های همسایگان ساحل جنوبی خلیج فارس با رژیم صهیونیستی است. این مساله از آن رو حائز اهمیت است که در صورت صف آرایی نظامی احتمالی میان ایران و رژیم صهیونیستی، همراهی ریاض و ابوظبی با تل آویو به مثابه تقویت توان عملیاتی رژیم در برابر ایران عمل خواهد نمود. بنابراین می توان گفت تداوم روند عادی سازی روابط رژیم با کشورهای پیرامونی ایران به طور چشمگیری چالش های عمده زمان و فضا را برای نیروی هوایی رژیم صهیونیستی کاهش خواهد داد. (کاهش فاصله زمانی پروازی از سرزمین های اشغالی تا خلیج فارس از 7 ساعت به 3 ساعت و 20 دقیقه)  سناریوی فوق حتی با امکان سنجی استفاده این رژیم از پایگاه های نظامی امارات متحده عربی همچون الظفره شکل مخاطره آمیزتری به خود خواهد گرفت؛ تا آنجا که به اعتقاد جان هاناه کاهش فاصله تهران-تل آویو از چندین هزار مایل به چند صد مایل، بسیاری از موانع عملیاتی پیش روی اسرائیل را از میان برداشته و همزمان اعتماد به نفس و شانس موفقیت هر گونه گزینه نظامی مستقل اسرائیل به منظور نابودساختن تاسیسات هسته ای ایران را افزایش می بخشد.

اما فرایند عادی سازی روابط رژیم با سایر کشورها در هفته گذشته با گشایش جدیدی نیز همراه بود و علاوه بر اعلام آمادگی بلگراد به منظور انتقال سفارت خود در سرزمین های اشغالی از تل آویو به قدس، شاهد آغاز روند عادی سازی روابط کوزوو با رژیم نیز بودیم تا حوزه بالکان نیز که در سالهای ابتدایی دهه 1990 در زمره مناطق مهم فعالیت های نهضتی ایران به شمار می رفت به تدریج به عرصه گسترش نفوذ رژیم صهیونیستی مبدل گردد. به رغم مخاطرات پیش روی امنیت ملی ایران در سایه تسریع روند عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی از خلیج فارس تا شبه جزیره بالکان، نبایست از این امر غافل شد که علاوه بر تهران، آنکارا نیز در نوک پیکان دیپلماسی تهاجمی رژیم قرار گرفته است.

تل آویو در تمامی منازعات منطقه ای ترکیه همچون سوریه، لیبی و رقابت های منطقه ای در دریای مدیترانه از جمله اختلاف یونان با ترکیه همسویی خویش را با رقبای آنکارا اظهار داشته است و در این راه از حمایت های سیاسی ابوظبی نیز بهره مند بوده است. علاوه بر این آغاز روند عادی سازی مناسبات کشورهای شبه جزیره بالکان همچون صربستان و کوزوو با رژیم صهیونیستی به ویژه در منطقه ای که به طور سنتی به عنوان حیات خلوت آنکارا به شمار می رود، می تواند به تشدید رقابت های طرفین بینجامد. از همین رو انتظار می رود تا همسو با تقویت دامنه همکاری های رژیم صهیونیستی با محور ضد اخوانی و بازیگرانی چون مصر، امارات متحده عربی، بحرین، و عربستان، دامنه مناسبات میان محور اخوانی (با نقش آفرینی ترکیه و قطر) و ایران نیز تقویت گردد.

در پایان ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که فقدان جهت گیری روشن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از زمان ترور سردار سلیمانی و گسترش دامنه تحریم ها سبب گردیده است تا بسیاری از کشورهای حوزه پیرامونی ایران با بهره گیری از انفعال و خلاء آشکار پدیدآمده در سیاست های منطقه ای و بین المللی ایران در مسیر پیشبرد اهدافی حرکت نمایند که تا پیش از این به جهت هراس و یا در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی در مناسبات شان با تهران امکان کاربست آن وجود نداشته است. از همین رو همسو با تلاش های تهران در دوره جدید به منظور پی ریزی نظمی نوین در مناسبات سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران انتظار می رود این روند تا حد امکان با سرعت بیشتری دنبال شود، چرا که استمرار وضع حاضر ممکن است بر گستره و دامنه روند عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با دیگر کشورهای منطقه و متعاقب آن تشدید تهدیدات بر علیه امنیت ملی کشورمان در محیط پیرامونی کشورمان بیفزاید.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است.