از آوریل گذشته، ایالات متحده درگیر مذاکرات غیرمستقیم با ایران برای بازگشت به توافق ۲۰۱۵ موسوم به برجام بوده است. اگر این مذاکرات موفق شود یا شکست بخورد بر طیف گستردهای از موضوعات که تهران و واشنگتن بر سر آنها اختلاف دارند، تأثیر خواهد گذاشت.
در بخش ذیل به نکات و گزاره های اصلی این یادداشت اشاره خواهیم کرد
- از آوریل گذشته، ایالات متحده درگیر مذاکرات غیرمستقیم با ایران برای بازگشت به توافق ۲۰۱۵ موسوم به برجام بوده است. اگر این مذاکرات موفق شود یا شکست بخورد بر طیف گستردهای از موضوعات که تهران و واشنگتن بر سر آنها اختلاف دارند، تأثیر خواهد گذاشت.
- هنگامیکه ترامپ از برجام خارج شد ۱۲ شرط برای ایران تعیین کرد و خواستار تغییر سیاست ایران شد. از میان این شروط سه مورد مستقیماً به برنامه هسته ای و یکی به مسائل دوجانبه یعنی آزادی شهروندان آمریکایی بازداشتشده در ایران مربوط بود، مابقی به مسائل موشکی، گروه های نیابتی و … ارتباط داشت. برای دستیابی به این اهداف دولت ترامپ فشار حداکثری را آغاز کرد اما بازده بسیار کمی در دستیابی به اهداف داشت.
- از حیث فهرست تهدیدات ترامپ و بایدن تفاوتی ندارند و موضوعاتی مانند اشاعه هسته ای، تسلیحات متعارف پیشرفته و اعمالنفوذ علیه متحدان آمریکا در منطقه را لیست میکنند؛ اما آنچه متفاوت است توالی و ابزاری است که تیم بایدن برای برخورد با این مسائل استفاده میکند.
- تهران از سال ۲۰۱۹ سطح اورانیوم غنیشده را به طرز بی سابقه ای افزایش داده، تحقیق و توسعه ممنوع شده را دنبال کرده و بازرسی های بین المللی را محدود کرده است. از سویی انتقال قدرت در ایران مذاکرات را به مدت پنج ماه متوقف کرد و رئیسجمهور جدید تهدید کرد توافقات صورت گرفته در شش دور قبلی مذاکرات را نخواهد پذیرفت؛ اما به هر صورت این مذاکرات ادامه پیداکرده است.
- اگر برجام احیا و اجرا شود، واشنگتن و مطمئناً بسیاری از متحدان منطقهایاش با خطر مواجه خواهند بود؛ زیرا احیای توافق به معنای عادی سازی روابط تجاری ایران با جهان است و کشورهای حاشیه خلیجفارس و اسرائیل هراس از آن دارند که ایران از عواید آن برای تقویت نیروهای نیابتی استفاده کند.
- بر اساس بیانیه ها، استراتژی بایدن احتمالاً شامل سه عنصر کلیدی خواهد بود: ۱- بازگشت به برجام بهمنزله دادن چک سفید به ایران نیست و ابزار تحریم برای سایر اقدامات ایران همچنان حفظ خواهد شد ۲- ما با متحدان منطقه ای خود برای تقویت تواناییها در مقابل تهدید ایران همکاری خواهیم کرد همانند تقویت ظرفیت های دفاعی در خلیجفارس در برابر حملات هوایی و دریایی. ۳- استفاده از برجام به عنوان پایه ای برای تعامل با ایران در موضوعاتی فرابرجامی.
- اما در مذاکرات فعلی تنش و اختلاف بر سر خواسته ایران برای تضمین است. دولت بایدن نمیتواند سیاست هایش را به جانشینان خود دیکته کند. اگر مذاکرات در وین به هم بخورد، ممکن است طرف ها به سمت سیاست های جایگزین بروند. ایالات متحده ممکن است به عنوان مکمل برای کاهش تنش ها با ایران، از گفتگو بین ایران با همسایگانش و به ویژه کشورهای عرب حاشیه خلیجفارس حمایت کند.
نویسنده در بخش پایانی یادداشت می نویسد:
درمجموع، برجام یک توافق منع اشاعه هسته ای بود که ممکن است دوباره احیا شود. اگرچه این موافقتنامه فهرست طولانی اختلافات بین تهران و واشنگتن را حل نکرد، اما پتانسیل یافتن یک مخرج مشترک را دارد. اینکه آیا این تفاهم تاکتیکی ازسر گرفته میشود و ارتقا می یابد یا به طورکلی کنار گذاشته میشود، به نتیجه مذاکرات کنونی بستگی دارد؛ اما اگر مذاکرات در وین به بنبست بخورد پیامدهای آن به منطقه سرایت خواهد کرد و بازی بعدی دو کشور در منطقه را شکل خواهد داد.