اندیشکده «چتم هاوس» در تحلیلی به قلم «نیل کوئلیام» مینویسد: «اکثر ائتلافها از طریق رقابت منطقهای و مداخلات بینالمللی شکل میگیرند. پس از تغییر و تحولات گسترده در منطقه به دلیل شکلگیری توافقنامه ابراهیم بین بحرین و امارات با اسرائیل، پایان محاصره قطر، ما شاهد شکلگیری ائتلاف نوظهور منطقهای بین اردن – مصر و عراق هستیم.»
این یادداشت ضمن تبیین ائتلافسازی جدید بین سه کشور، به دنبال آن است تا تأثیر این ائتلاف را برای منافع و جایگاه ایران در منطقه موردبررسی قرار دهد. نویسنده در بخشی از تحلیل بر این نظر است که سه متغیر میتواند اثربخشی و کارآمدی این ائتلاف را در منطقه تقویت کند:
- منافع مشترک و مکمل بین طرفین به پیشبرد مشارکت کمک میکند. آنها در حوزههای امنیت، مقابله با تروریسم، امنیت انرژی، ادغام و همکاری صنعتی، تجاری و بازسازی با یکدیگر همکاری میکنند و این میتواند ائتلافسازی جدید آنها را تقویت نماید.
- این ائتلاف سه کشور را گردهم آورده که بین آنها دارای منابع انرژی قابلتوجه (عراق)، سرمایه انسانی (اردن)، فرصتهای بازار و کارگران ساختمانی و توانایی نظامی قابلتوجه (مصر) است. درحالیکه آنها از ثروت همسایگان عربی خلیجفارس برخوردار نیستند؛ ولی جمعیت 150 میلیون نفری، ظرفیت صنعتی بومی و سنتهای کشاورزی قوی است و اگر آنها بتوانند از این مکملها استفاده میکنند میتواند ائتلافی بزرگ و قدرتمندی را ایجاد کنند.
- درحالیکه توسعه اقتصادی، امنیت و مقابله با تروریسم بهعنوان متغیر اصلی ائتلاف معرفی میشوند، شکی نیست که این ائتلافسازی از این توانایی برخوردار است که اردن و عربستان سعودی را به هم نزدیک کند. جایگاه اردن بهخصوص پس از توافقنامه ابراهیم، اهمیت آن بهعنوان شریک راهبردی برای اسرائیل بهشدت کاهشیافته است و بنابراین روابط قویتر این کشور با مصر و عراق میتواند یک اهرمی برای مقابله با امارات و اسرائیل باشد. درحالیکه از سوی دیگر به امان کمک میکند تا موقعیت مطلوبی با ریاض داشته باشد که خود به دنبال رشد روابط خود با بغداد است. مصر مشتاقانه به دنبال این است تا در قالب ائتلاف با اردن و مصر، موقعیت خود را بهعنوان کشور پیشرو عربی به دست آورد. حداقل ازلحاظ تئوری – به او اجازه میدهد خود را در مرکز اتحاد جدید عربی قرار دهد.
نویسنده در بخش پایانی یادداشت مینویسد: ائتلافسازی جدید بین مصر – اردن و عراق نهتنها وابستگی اقتصادی آنها به کشورهای عربی خلیجفارس را کاهش میدهد، بلکه روند بازگشت عراق به میان کشورهای عربی را فراهم میکنند؛ مسئلهای که عربستان سعودی و سایرین آرزو میکنند. درواقع هدف اصلی این ائتلافسازی مقابله بانفوذ ایران در عراق است. درواقع این اقدام را نه از طریق اقدام نظامی مستقیم یا غیرمستقیم، حمایت از گروههای نیابتی یا عملیات پنهانی؛ بلکه با تقویت روابط اقتصادی، تشویق ارتباط جمعیتی و افزایش همکاریهای امنیتی و ضد تروریستی و توسعه ارتباط سه کشور از طریق زیرساختهای گسترده انرژی قابل تحقق است.
https://www.chathamhouse.org/2021/05/new-arab-alliance-too-good-be-true?s=09
منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است .
- برچسب ها: اتحاد جدید عربی, اردن, اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان, خلیجفارس, عراق, مصر