چشم انداز مذاکرات صلح یمن

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
چشم انداز مذاکرات صلح یمن-اندیشکده جریان
در چند هفته گذشته تحرکات طرف های بین المللی، منطقه ای و داخلی برای فراهم کردن مذاکرات صلح در یمن تشدید شده است. نشست سه گانه آمریکایی، اروپایی و سعودی در 22 خرداد، سفر متقابل هیئت های انصارالله و عمان به پایتخت های یکدیگر، سفر نماینده ویژه آمریکا در امور یمن به اروپا و سپس یمن و عربستان، سفر نماینده سازمان ملل در امور یمن به تهران و سپس ریاض و تحرکات داخلی میان گروه های یمنی باعث شده تا زمینه برای گفت وگوهای صلح فراهم شود.

مقدمه

 ابتکار عمل چهاربندی عمان به ­عنوان طرف اصلی میانجیگری میان گروه های یمنی انتظارات برای تحقق آتش بس پایدار و سپس مذاکرات سیاسی را بالا برده است. اگرچه اصرار بر پیش شرط ها و عدم امتیازات ملموس و فرسایشی کردن رایزنی ­ها برای بازسازی نیروها و توانمندی ها به قصد حملات جدید باعث شده تا همچنان اما و اگرهای فراوانی بر این مذاکرات سایه بیفکند.

ابعاد و جزئیات

اما آنچه خوشبینی ها به از سرگیری مذاکرات صلح را بر عرصه میدانی یمن کشانیده است، ابتکار عمل چهاربندی عمان برای حل بحران است. ابتکاری که با فشار آمریکا، موافقت نماینده سازمان ملل و چراغ سبز عربستان سعودی طراحی شده است. اواسط خرداد ماه محمد قیزان معاون وزارت اطلاع‌رسانی در دولت مستعفی یمن اعلام کرد، هیئت عمان برای طرح ابتکارعمل مورد توافق عربستان به انصارالله وارد صنعا شده است. این چهار بند شامل بازگشایی فرودگاه صنعا با ضوابط و اصول مشخص، آتش بس فراگیر، تسهیل ورود کشتی‌ ها به بندر الحدیده و برگزاری رایزنی ‌ها برای دستیابی به راه حل سیاسی است.

برخی منابع همچون الاخبار از توافق آمریکا و عربستان برای اتمام جنگ در یمن خبر داده اند که عمان برای به ثمر رسیدن این توافق ماموریت یافته است. نماینده عمان به عنوان مقدمه از بازگشایی فرودگاه صنعا و بندر الحدیده که قبلا جزء شروط اصلی صنعا بوده سخن گفته است که می تواند مقدمه تحقق شروط دیگر یعنی آتش بس فراگیر، خروج نیروهای خارجی از یمن و … باشد. از منابع مطلع نیز خبر رسیده است که پادشاهی عمان تعهد داده که بند تضمین بین المللی برای اجرای توافقات اتمام جنگ را  تضمین کند.

خبرگزاری رویترز نیز در گزارش 31 خرداد-21 ژوئن با بررسی تحولات اخیر یمن نوشت که ائتلاف به رهبری سعودی به دنبال خروج از جنگ پرهزینه یمن بوده و توافق صلح این ائتلاف با جنبش انصارالله نزدیک است.

در این میان یکی از شروط اصلی انصارالله برای آغاز مذاکرات، بازگشایی کامل فرودگاه صنعا و بندر الحدیده بوده است که نقش مهمی در خروج مناطق تحت کنترل از محاصره دارد و می تواند کنترل دولت بر این مناطق را تثبیت و زمینه های ثبات را برقرار سازد. در واقع انصارالله در حوزه پرونده انسانی، آتش بس را به لغو تحریم ناوبری در فرودگاه صنعا، رفع محدودیت ‌های ورود کشتی ‌ها به بندر حدیده مشروط کرده است.

در همین خصوص محمد عبدالسلام رئیس تیم مذاکره کننده جنبش انصارالله یمن در مصاحبه با خبرگزاری رویترز گفت که باید این اطمینان حاصل شود که دسترسی به فرودگاه صنعا و بندر الحدیده بدون شروط غیرممکن یا دیگر اقداماتی که محاصره را به دیگر شکل‌ ها باز می‌گرداند، فراهم شود. پس ازآن، ما درباره یک آتش‌بس فراگیر صحبت خواهیم کرد که باید شامل توقف واقعی خصومت‌ ها و نه یک آتش ‌بس شکننده باشد و این موضوع شامل خروج قدرت‌ های خارجی از یمن بوده تا مذاکرات سیاسی را تسهیل کند. به نظر می رسد که زمان بندی خروج نیروهای خارجی یکی دیگر از محورهای مورد نظر انصارالله در مرحله پیشرفت مذاکرات است.

همزمان دولت منصور هادی هم خواستار برقراری آتش بس است و آن را مقدمه اصلی همه مسائل دیگر می‌داند. این مسئله به خصوص با توجه به وضعیت شکننده ای که هادی و حزب الاصلاح درخصوص مارب از یک سو و اختلافات با شورای انتقالی جنوب از سوی دیگر دارند، مسئله آتش بس می تواند نقش مهمی در خروج این گروه از بن بست موجود و بازسازی قوای خود و گرفتن امتیازات در میز مذاکره باشد.

موانع پیش رو

با وجود پیشرفت هایی که حداقل در ادراک مقامات سعودی برای پایان دادن به هزینه های سرسام آور جنگ یمن شکل گرفته و منجر به تکاپوهای منطقه ای برای نزدیک کردن دیدگاه های متعارض طرفین داخلی یمن شده است و با عنایت به اینکه نباید احتمال رسیدن طرفین به یک چارچوب توافقی اولیه را نادیده گرفت، اما باید گفت که موانعی در این خصوص ایفای نقش می کند که به ­عنوان سرعت گیر عمل می کنند.

مارب

اصلی ترین مانع میدانی بر سر شکل گیری مذاکرات صلح، استان مارب و درگیری های کنونی بر سر آن است. در بیانیه پایانی نشست مجازی 22 خرداد آمریکا، اروپا و عربستان سعودی، پیشنهاد جدیدی به دولت نجات ملی یمن شد که جان مایه اصلی آن رفع بی قید و شرط محاصره فرودگاه صنعاء و بندر الحدیده در مقابل توقف عملیات آزادسازی استان مارب بوده است. موضوعی که طبیعتا با توجه به شکننده بودن تضمین ها بر سر فرودگاه و بندر از سوی انصارالله رد شده است. به خصوص که انصارالله به خوبی از قدرت تعیین کنندگی مارب در تحولات میدانی یمن و آرایش نیروها و دستاوردهای مذاکرات آگاه است.

به همین علل و عوامل است که روزنامه لبنانی الاخبار روز دوشنبه 31 خرداد-21 ژوئن در گزارشی نوشت: «پس از چند روز توقف در جبهه مارب به دلیل انجام مذاکرات صلح و شکست ابتدایی بر سر آن در دو روز گذشته ارتش یمن و کمیته های مردمی حملات متعددی را که توسط نیروهای دولت هادی و شبه نظامیان حزب اصلاح در جبهه های غربی، جنوبی و شمال غربی جبهه مارب انجام شد را خنثی کردند. از این رو بعید است که انصارالله حاضر باشد جبهه مارب را به خاطر تحقق دیگر شروط از دست بدهد و صرفا روند پیشروی خود را با توجه به سطح مذاکرات و پیشرفت های حاصل از آن کند و متوقف خواهد کرد.

عدم توازن نیروها

از همین زاویه تحولات مارب است که می توان گفت که بین نیروهای اصلی درگیر، موازنه وجود ندارد و طبیعتا همسو و هدفمند کردن خواسته ها برای آغاز مذاکرات و پیشبرد آن در میز گفت وگو دشوار است. دولت هادی و حزب اصلاح طبیعتا در شرایط ضعف قرار دارند و به شدت به دنبال آن هستند تا با مذاکرات صلح در روند پیشروی انصارالله در مارب اخلال ایجاد کنند؛ چرا که سقوط مارب یعنی سقوط پایگاه اقتصادی و سیاسی اخوان و متحد عربستان که همزمان می تواند دست برتر شورای انتقالی جنوب را نیز به دنبال داشته باشد.

غلبه پیش شرط ­ها

عنصر سومی که به ­عنوان مانع و سرعت گیر مذاکرات صلح ایفای نقش می کند، ایستایی پیش شرط ها و نقش آفرینی آن در روند مذاکرات است. رهبر انصارالله یمن در جریان سفر نماینده عمان به صنعا که طی ماه جاری انجام شده بود، اعلام کرده که مذاکرات آتش‌ بس بلافاصله پس از برداشته شدن محاصره بنادر یمن و فرودگاه صنعا آغاز خواهد شد. این در حالی است که طرف سعودی حاضر به امتیاز دادن کامل بر سر این دو متغیر مهم نیست و آن را محدود و مشروط به کنترل و نظارت شبه نظامیان خود کرده است.

چشم انداز

ارائه تصویری اگر نه مبهم اما نه چندان روشن درخصوص شکل گیری مذاکرات صلح منوط به گام های جدی تر از سوی عربستان سعودی است. در این میان برخی منابع گفته‌اند که انتظار می‌رود طی هفته جاری گفت‌ وگوهای بیشتری میان مقام ‌های سعودی و عمانی انجام شود. یکی از منابع مدعی شده که ریاض با این توافق مخالفتی نداشته اما نیازمند ضمانت ‌های بیشتری از عمان و ایران که هر دو روابط نزدیکی با جنبش انصارالله دارند، است.

از این رو روند مذاکرات ایران و عربستان که به گفته برخی رسانه ها دور جدید آن قرار است در عمان از سر گرفته شود، می تواند به بهبود مذاکرات صلح یمن کمک کرده و آن را در یک فرآیند امیدوار کننده قرار دهد. اگرچه با توجه به صحنه پیچیده یمن و آرایش متفاوت نیروهای درگیر، بسیار دشوار است که حتی در صورت شکل گیری آتش بس، بازگشایی فرودگاه صنعا و بندر الحدیده، زمینه به صورت اتوماتیک برای مذاکرات سیاسی یمنی-یمنی بر سر کم و کیف دولت انتقالی فراهم شود.

 

 

منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آیا مطمئن هستید که می خواهید قفل این پست را باز کنید؟
باز کردن قفل باقی مانده : 0
آیا مطمئن هستید که می خواهید اشتراک را لغو کنید؟