گزارش ماموریت وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا

مقدمه

وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا به همراه هیئتی از وزارت خارجه این کشور به کشورهای سوییس، ازبکستان، هندوستان و پاکستان سفر کرد. وی ابتدا برای شرکت در گفتگوی ثبات استراتژیک آمریکا- روسیه در 29 سپتامبر به ژنو سفر و در 30 سپتامبر با هیئت روسی ملاقات کرد. پس از آن، شرمن در تاریخ 1 اکتبر به برن سفر کرد تا در نشستی با وزیر خارجه سوییس، نخستین نشست مشارکت جدید بین دو کشور با تمرکز بر مسائل اقتصادی و آموزشی را برگزار کند. وی سپس با سفر به تاشکند در تاریخ 4 اکتبر با مقامات ارشد وزارت خارجه ازبکستان دیدار کرد. در تاریخ 6 اکتبر وی عازم دهلی نو و در تاریخ 7 اکتبر وارد اسلام آباد شد. در گزارش پیش­ رو، محتوا و دستور کار این دیدارها تشریح خواهند شد. به دلیل تمرکز نشریات آمریکایی بر دیدارهای وی با هیئت روسیه و نیز سفرهای وی به هندوستان و پاکستان، این گزارش نیز این بخش از سفر شرمن را برجسته خواهد کرد. از محتوای مذاکرات شرمن با وزیر خارجه سوییس و مقامات ازبکستان، به نحوی که به ایران یا مسایل منطقه مربوط باشد، مطلبی در رسانه­ها منتشر نشده است.

1-دیدار هیئت آمریکایی و هیئت روسی در ژنو

در تاریخ 30 سپتامبر 2021 وندی شرمن با میخاییل اولیانوف (معاون وزیر خارجه روسیه) در دفتر نمایندگی روسیه در ژنو دیدار نمود[1]. دستورالعمل این نشست، بررسی چگونگی پیگیری معاهده New START (کنترل تسلیحات) بود که در دیدار بایدن-پوتین در ماه ژوئن توافق شد تا سال 2026 تمدید شود[2]. در این نشست طرف آمریکایی علاقمند بود تا مذاکرات بر فناوری­ های جدید، فضا و هوش مصنوعی نیز متمرکز شود. علاوه بر این، آمریکا اعلام کرده که علاقمند است هرگونه مذاکره و توافق درباره کنترل تسلیحات، چین را نیز شامل شود. پکن این درخواست آمریکا را رد کرده است.

طرف روسی نیز اعلام کرد که مسکو به مشارکت در معاهده ­ای با آمریکا برای متوقف کردن تولید سلاح­ های هسته­ ای بی­ علاقه است و همچنین اعلام کرده که تمایل ندارد تا به درخواست بازرسی مقامات آمریکایی پاسخ مثبت دهد. ریابکوف در توضیح این موضوع بیان داشته که طرف آمریکایی تمایلی به توقف تولید کلاهک­ های هسته ­ای ندارد بلکه می ­خواهد نظام کنترل سختگیرانه­ ای بر همه تاسیسات مرتبط با صنعت هسته­ای روسیه داشته باشد[3]. ریابکوف همچنین نارضایتی خود را از تصمیم آمریکا و بریتانیا برای در اختیار گذاشتن زیردریایی ­های هسته­ ای به استرالیا ابراز کرد. مانع کلیدی دیگری که در خلال مذاکرات مشخص شده درخواست روسیه از آمریکا برای ایجاد محدودیت در تولید موشک­ های دفاعی است؛ زیرا روس­ ها این تسلیحات را تهدیداتی بلندمدت می­ دانند؛ در حالی که آمریکایی ­ها آن را بازدارنده از جنگ می­ بینند[4]. دیپلمات ­های ارشد دو کشور توافق کردند تا دو گروه کاری برای پیگیری توافق­ های احتمالی مربوط به سلاح ­های هسته­ ای و دیگر تهدیدهای جهانی تشکیل دهند: 1. گروه کاری اصول و اهداف کنترل تسلیحات؛ و 2. گروه کاری قابلیت ­ها و اقدامات با تأثیرات استراتژیک.

2-دیدار وندی شرمن و هیئت همراه از هند

وندی شرمن چهارمین مقام آمریکایی دولت بایدن پس از آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ، لوید آستین، وزیر دفاع و بیل برنز، رئیس سیا است که به هند سفر می­ کند[5]. شرمن در سفر 3 روزه خود به هند (از 5 تا 7 اکتبر 2021) در صدد بود تا نه تنها محورهای مورد مذاکره در دیدار اخیر نارندا مودی و جو بایدن (در واشنگتن) را پیگیری کند بلکه نگرانی ­های دوجانبه را در زمینه ­های مختلف مورد بررسی قرار دهد.

                                                     دیدار وندی شرمن و هارش واردان شرینگلا

 نگرانی ­های هند در سه زمینه ذیل قابل بررسی است:

1. افغانستان: هند درباره نوع خروج آمریکا از افغانستان و قدرت گرفتن طالبان نگران است.

• دهلی نو از این موضوع شکایت داشت که واشنگتن درباره خروج از افغانستان نه تنها با هند مشورت نکرده بلکه درباره دلایل و بازه زمانی خروج نیز به دهلی نو هشدار نداده است[6].
• دهلی نو از روی کار آمدن طالبان نیز نگران بود. به قدرت رسیدن طالبان باعث شد تا سرمایه گذاری 3 میلیارد دلاری هند در پروژه ­های توسعه ­ای افغانستان مخصوصاً در شبکه ریلی آن بی­ نتیجه باشد. علاوه بر این اعلام حمایت طالبان از “رزمندگان مقدس کشمیر” باعث شد تا نگرانی ­های امنیتی دهلی نو در این باره نیز افزایش یابد[1]^و[7]. سومین نگرانی دهلی نو بابت اعلام این موضوع توسط طالبان بود که نظام سیاسی جدید در کابل، خود را شریک استراتژیک چین می­ داند.

2. چین: حمله چین به منطقه لاداخ هند در سال 2020، چهار برابر شدن حجم استقرار نیروهای چینی در مرز هند با تبت در ماه ­های اخیر، تلاش چین برای استقرار یک دولت مائوئیستی در نپال، به اهتزاز درآمدن پرچم چین در قلمرو بوتان، حمله چین به ایالت ­های سیکیم و آروناچال پرادش و ارسال سلاح و پول نقد برای شورشیان مائوئیست در سراسر هند مواردی بوده که طرف هندی به شرمن منتقل کرده­ اند.
3. پاکستان: هند نگرانی خود در مورد حمایت پاکستان از چند گروه تروریستی از جمله شبکه حقانی، نفوذ در جامو و کشمیر و نقش منفی سازمان جاسوسی پاکستان ISI را به آمریکا اعلام کرده است.

نگرانی ­های واشنگتن نیز در دو محور ذیل تشریح شده ­اند:

1. چین با استفاده از شیوه ­های وام ­دهی غارتگرانه، نفوذ خود در سریلانکا و مالدیو را تقویت و حاکمیت این کشورها را تهدید می­ کند[8].
2. سیستم پدافند موشکی S-400: واشنگتن نگران است که دهلی نو در زمینه استفاده از سیستم موشکی S-400 با مسکو به توافق برسد. از نظر واشنگتن این اقدام، می ­تواند بر آینده روابط نظامی واشنگتن-دهلی نو اثر بگذارد[9].

شرمن در این سفر با توجه به دغدغه­ های طرف هندی، اعلام کرد که طالبان باید یک دولت فراگیر ایجاد کند و جامعه بین­ المللی باید اطمینان حاصل کنند که افغانستان پناهگاهی امن برای گروه­ های تروریستی نخواهد بود. وی همچنین درباره احتمال توافق مسکو و دهلی نو درباره خرید پدافند موشکی S-400 به هند هشدار داد. شرمن در مورد مقابله با چین نیز اعلام کرد که ایالات متحده در دو چارچوب QUAD و AUKUS با هند تعامل خواهد کرد[10]. در چارچوب QUAD فعالیت ­های مشترک دو کشور در حوزه­ های غیر امنیتی و غیر دفاعی مخصوصاً واکسن ها، زیرساخت­ ها، زنجیره ­های تأمین­، فناوری و آب و هوا ادامه یافته و تقویت خواهند شد[11]. شرمن اعلام کرد که آمریکا نه به مهار چین که به رقابت با آن می­ اندیشد و در صدد است با همکاری هند از نفوذ اقتصادی چین در شبه قاره جلوگیری کند. علاوه بر این، شرمن اعلام کرد که آمریکا در چارچوب AUKUS همکاری ­های نظامی دریایی خود با هند را گسترش خواهد داد. سفر قریب­ الوقوع وزرای دارایی و دفاع هند[12] به آمریکا از یکسو، و بحران اقتصادی هند که مانع از حمایت دولت این کشور از ارتش می ­شود[13] از سوی دیگر، زمینه­ های افزایش تعامل دهلی نو با واشنگتن را در ماه ­های آینده فراهم خواهند کرد.

3-سفر وندی شرمن و هیئت همراه به پاکستان

وندی شرمن در سفر خود به هند اعلام کرد که سفر وی به پاکستان هدفی مشخص دارد و واشنگتن به دنبال توسعه روابط با پاکستان نیست. این اظهارنظر باعث شد تا اسلام آباد سطح استقبال دیپلماتیک از وی را کاهش دهد. مهمترین دغدغه شرمن در سفر به اسلام آباد موضوع افغانستان بود. وی در جریان اقامت 2 روزه خود در پایتخت پاکستان با شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه، معید یوسف مشاور امنیت ملی و ژنرال قمر جاوید باجوا رئیس ستاد ارتش دیدار کرد.

                                             دیدار وندی شرمن و شاه محمود قریشی در اسلام آباد

شرمن در این مذاکرات بر چهار محور ذیل متمرکز بوده است:

• به رسمیت شناختن دولت طالبان در کابل: ایالات متحده نمی ­خواهد پاکستان قبل از بقیه جامعه بین المللی رژیم طالبان را به رسمیت بشناسد. واشنگتن از اسلام­آباد خواسته تا به تلاش های خود برای نرم کردن موضع طالبان در موضوعاتی مانند حکومت فراگیر، حقوق بشر، تحصیل دختران و اجازه کار زنان قبل از رسمیت شناختن دیپلماتیک رژیم ادامه دهد.
• تحریم ­های بین­ المللی علیه افغانستان: ایالات متحده علاقمند است پاکستان هرگونه تحریمی را که سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای جهانی علیه حکومت طالبان اعمال می­کنند، رعایت کند؛
• دسترسی به افغانستان: شرمن در مذاکره با مقامات اسلام­آباد درباره استفاده از “برنامه حیاتی” از پاکستان خواسته تا “کریدور هوایی امن به افغانستان” را در اختیار ارتش آمریکا قرار دهد.
• همکاری در مبارزه با تروریسم.

پاکستان نیز در این دیدارها از شرمن خواسته تا دارایی­ های افغانستان که بالغ بر میلیاردها دلار می ­شود را آزاد کند تا طالبان بتوانند حقوق بسیاری از وزارتخانه های افغانستان را پرداخت و از بحران اقتصادی جلوگیری کنند.

به نظر می ­رسد شکاف بین پاکستان و آمریکا روز به روز در حال تعمیق است. این موضوع پس از خروج آمریکا از افغانستان در حال تشدید است. اتاق­ های فکری راستگرایی مانند FDD [14]از هم ­اکنون در چارچوب رقابت قدرت­ های بزرگ در حال بازخوانی نقش پاکستان بوده و در تلاش هستند تا اسلام ­آباد را به انتخاب یکی از دو کشور آمریکا و چین وادار کنند. این موضوعی است که آنتونی بلینکن نیز در جلسه استماع کنگره پیرامون موضوع خروج آمریکا از افغانستان مطرح[15] و اعلام کرد به زودی ارزیابی جدیدی از موضوع پاکستان در وزارت خارجه این کشور به عمل خواهد آمد. علاوه بر این، سناتورهای جمهوریخواه در جلسه استماع ژنرال مکنزی[16]، خواهان وضع تحریم ­هایی علیه پاکستان به دلیل حمایت از طالبان شدند. همزمانی این موضوعات باعث شد تا فشارها در مقطعی به حدی بر پاکستان افزایش یابد که عمران خان نخست وزیر این کشور با چاپ مقاله ­ای در نیویورک تایمز بخواهد وجهه پاکستان را در واشنگتن بازسازی کند.

در پاکستان، آمریکا متهم است که نه تنها به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی پاکستان در حملات توسط هواپیما­های بی ­سرنشین، در عملیات ترور اسامه بن لادن و حمله به ابوت آباد آسیب رسانده بلکه واشنگتن مرتباً در حال تقویت نظامی و اقتصادی هند است و از در پیش گرفتن رویه موازنه هند-پاکستان دست کشیده است. علاوه بر این، اسلام­ آباد از این موضوع نیز در وحشت است که تعامل اقتصادی با چین که می ­تواند باعث ارتقاء سطح امنیت اقتصادی پاکستان شود، و همچنین دعوت پاکستان از افغانستان برای مشارکت در [17]CPEC، سبب شود تا پاکستان به یک دشمن برای واشنگتن تبدیل شود[18].   

[1] در دوران حکومت قبلی طالبان بر این کشور بین سالهای 1996 تا 2001 ، جنوب افغانستان به پایگاه گروه های ضد هند مانند جیش محمد (لشکر طیبه) تبدیل شد. هند مانند دیگر کشورهای منطقه، اکنون نگران است که افغانستان تحت طالبان 2.0 دوباره به پایگاه گروه ­های شبه نظامی در کشمیر مانند جیش محمد تحت مدیریت هند تبدیل شود. سید صلاح ­الدین، رهبر گروه مسلح کشمیری، حزب الله مجاهدین (حزب رزمندگان مقدس)، پیروزی طالبان را “باشکوه” خواند و پیش بینی کرد که “رزمندگان مقدس کشمیر هند را به همان شیوه شکست خواهند داد”.

[1]https://www.swissinfo.ch/eng/second-round-of-us-russia-talks-opens-in-geneva/46991376

[2]https://www.rferl.org/a/us-russia-arms-control/31486515.html

[3]https://news.yahoo.com/russia-withdraws-offer-freeze-nuclear-110000900.html

[4]https://abcnews.go.com/International/wireStory/high-level-us-russian-envoys-meet-latest-strategic-80325680

[5]https://timesofindia.indiatimes.com/world/us/us-deputy-secretary-of-state-wendy-sherman-to-visit-india-from-october-5-to-7/articleshow/86784291.cms

[6]https://www.nationalreview.com/2021/09/fallen-afghanistan-presents-new-dangers-to-india/

[7]https://thesoufancenter.org/intelbrief-2021-october-12/

[8]https://www.hindustantimes.com/world-news/us-diplomat-wendy-sherman-ticks-off-china-from-india-101633537315547.html

[9]https://www.indiatoday.in/india/story/indias-concerns-on-afghanistan-first-and-foremost-for-us-wendy-sherman-1861748-2021-10-07

[10]https://www.thehindu.com/news/national/biden-administration-outlines-a-softer-focus-for-quad/article36930310.ece

[11]https://foreignpolicy.com/2021/10/07/india-pakistan-wendy-sherman-visit-diplomacy-south-asia/

[12]https://www.aninews.in/news/world/asia/us-deputy-secretary-wendy-sherman-tells-india-that-together-we-can-overcome-any-challenges-also-exchanged-notes-on-china20211006215634/

[13]https://www.nytimes.com/2021/09/24/world/asia/india-military-china-pakistan.html

[14]https://www.fdd.org/analysis/2021/09/22/unfriending-pakistan/

[15]https://www.southasiamonitor.org/spotlight/message-pakistan-islamabad-fails-see

[16]https://www.dawn.com/news/1651008/afghan-dispute-overshadows-desire-for-broad-based-us-pakistan-ties

[17]https://www.dailyadvent.com/news/a9aac9ca602a04a10db62433f65c570d-Pakistan-discussing-expansion-of-CPEC-to-Afghanistan

[18]https://nationalinterest.org/feature/pakistan%E2%80%99s-%E2%80%98america-problem%E2%80%99-not-going-anywhere-194358