تعداد محدودی انبارهای سر هم بندی شده در حاشیه بزرگراه در محله ی غوط الشعال در تریپولی، گذاشته شده که بیشتر از یک انبار آهن قراضه جلب توجه نمی کنند . قبلاً از این جا برای نگهداری مصالح ساختمانی استفاده می‌شد. این محل در ژانویه سال ۲۰۲۱ با بالا بردن دیوارها و کشیدن سیم خاردار بر روی آنها بازگشایی شد. حدود ۱۲ نفر مرد با لباس استتار به رنگ سیاه و آبی، برخی مسلح به کلاشینکف در اطراف یک کانتینر که به عنوان دفتر از آن استفاده می شود، مستقر شده اند. جلوی در ورودی مجتمع ، تابلوی «دادگاه برای مهاجران غیرقانونی» نصب شده. در حقیقت، این یک زندان مخفی به نام المبانی به معنی « بنا ها » است . آقای علیو کانده(Aliou Candé)، جوان بیست و هشت ساله ی اهل گینه بیسائو را روز ۵ فوریه ۲۰۲۱ ساعت سه صبح ، به این جا آوردند.
مردی کوتاه قامت با بدنی عضلانی و خیلی کم رو، نوع گام برداشتنش با کفش ورزشی با بندهای باز شبیه این است که هر لحظه آماده شروع یک دو سرعت می باشد . ۱۷ ماه پیش، چون کار در مزرعه دیگر امکان تأمین معاش خانواده اش را به او نمی داد برای ملحق شدن به برادرانش در اروپا راهی سفر شد. اما قایق کوچک مملو از سرنشینی، که با آن سعی داشت از مدیترانه عبور کند توسط گشت ساحلی لیبی توقیف شد. آقای علیو کانده ، با سایر همسفرانش به المبانی منتقل شدند و در سلول شماره ۴،جایی که از این پس، حدود ۳۰۰ مهاجر در آن تلمبار شده بودند، قرار گرفت . چراغ های نئونی که از سقف آویزان هستند همیشه روشن می ماند . نور طبیعی تنها از لابلای نرده کوچک جلوی در اصلی وارد می شود . پرندگان اهلی که از یک مرغداری در همسایگی محل فرار کرده و در میان تیرهای سقف لانه کرده‌اند ، پر و فضولاتشان را بر سر زندانیان فرو می ریزند. روی دیوار، نوشته ها از اراده و عزم راسخ گواهی می دهند : « یک سرباز هرگز عقب نشینی نمی کند» ، « ما با دیدگان بسته پیش می رویم ؛ تنها خداوند شاهد پیروزی ماست ». حتی یک سانتی متر جای خالی برای نشستن نیست . وقتی تازه واردها را به داخل هل می‌دهند ، آنهایی که روی زمین نشسته اند باید به هم بچسبند تا زیر پا، لگد نشوند . علیو کانده خود را در گوشه ای از اتاق جا می‌کند و دستپاچه از یک هم سلولی می پرسد : « قرار است چکار کنیم ؟».
او هیچ اطلاعی از محلی که به آن آورده شده ، ندارد . کسی از دستگیری‌اش خبر ندارد. هیچ جرمی به او نسبت داده نشده ، حق تماس با وکیل را ندارد و هیچ اطلاعاتی در مورد آزادی احتمالی اش به او داده نشده است. طی روزهای اول بازداشتش ، منزوی و گوشه گیر، در سکوت تسلیم روند تکراری و اندوهبار محل می شود . زندان المبانی در اختیار گروه زیتان(Zintan) یکی از قدرتمندترین گروه های شبه نظامی کشور است. در این زندان حدود ۱۵۰۰ زندانی که بر حسب جنسیت تقسیم شده‌اند در ۸ سلول مشابه ، محبوس شده اند . برای صد نفر تنها یک توالت وجود دارد ، اکثر اوقات علیو کانده ،چاره دیگری جز ادرار کردن در بطری یا مدفوع کردن زیر دوش حمام ندارد. برای خوابیدن روی زمین بالش های نازک اسفنجی پر از شپش ،خارشک و کک وجود دارد ولی چون به تعداد کافی نیست باید به نوبت از آنها استفاده کنند. دو بار در روز مهاجران را به صف کرده برای خوردن غذا به حیاط می‌برند. گشودن دهان یا نگاه کردن به طرف آسمان هنگام انتقال ، قدغن است. همانند نگهبانان باغ وحش، نیروهای انتظامی مسلح کاسه های بزرگی را روی زمین می‌گذارند و زندانیان برای خوردن غذا به دور آن می‌نشیند. نگهبانان کوچکترین رفتار ناپسندی را با وارد کردن ضربات، با هر وسیله ای که به دستشان برسد : بیل ، شلنگ ، کابل ، شاخه درخت.. مورد تنبیه قرار می‌دهند . در بین مهاجران روایات نگران کننده‌ای در مورد شکنجه علیه اخلالگران نقل می‌شود . خیلی‌ها فکر می‌کنند که اجساد آنهایی که زیر شکنجه از پا در می آیند، بیرون پشت یکی از دیوارهای مجتمع ، روی تلی از نخاله های ساختمانی پرت می شوند . بزودی علیو کانده مطلع می‌شود که در قبال پرداخت دو هزار و پانصد دینار لیبیایی – حدود ۴۸۰ یورو می تواند آزاد شود. در حین غذا خوردن، زندانبانان با یک تلفن همراه ، میانشان می‌گردند و آنهایی که نزدیکانشان توان پرداخت این مبلغ را دارند اجازه تماس با آنها را پیدا می‌کنند. مانند اکثر زندانیان ، آقای کانده، می‌داند که خانواده اش هرگز نمی‌تواند چنین مبلغی را تهیه کند وهیچ در رویی از این مخمصه ندارد.
زندان‌ها توسط نیروهای شبه نظامی که با هم رقابت دارند، اداره میشوند
طی ۶ سال گذشته ،اتحادیه اروپا که از تحمل هزینه های مالی و سیاسی موجهای مهاجرانی که از جنوب صحرای آفریقا می‌آمدند خسته شده بود، سیستم در سایه ای را به منظور متوقف کردن مهاجران، قبل از رسیدن به سواحلش برقرار کرد . تقبل و تامین بودجه، آموزش دادن و تجهیز گارد ساحلی لیبی – گروهی با ساختار شبه‌نظامی – که از این پس برای خرابکاری در عملیات نجات و دستگیری مهاجران به مقصد اروپا به گشت و کنترل در دریای مدیترانه می پردازند.
این مهاجران بعداً به گولاگ های ( اردوگاههای کار و اصلاح ) لیبیایی فرستاده شده ، بدون محدودیت در زمان و بدون برگزاری محاکمه زندانی میشوند . اکثر این زندان ها توسط یکی از نیروهای شبه نظامی متعددی که در کشور وجود دارند و با هم در رقابت هستند اداره میشوند . سازمان های بشردوستانه بین‌المللی انواع مختلف بدرفتاری های اعمال شده در این زندان ها را برشمرده‌اند : وارد کردن شوک الکتریکی ، تجاوز به کودکان ، اخاذی ، باجگیری ، فروش مردان و زنان برای کار های اجباری. آقای صلاح مرغانی(Salah Marghani)، وکیل متخصص در امور حقوق بشر و وزیر سابق دادگستری لیبی در سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ چنین توضیح می دهد: « اتحادیه اروپا در این مورد تعمق زیادی کرده و سالها را صرف برنامه‌ریزی پروژه اش کرده که : به وجود آوردن یک جهنم واقعی در لیبی با هدف بازداشتن مهاجران از اقدام به این سفر دریایی» است .
در سال ۲۰۱۵ صندوق اعتباری اضطراری اتحادیه اروپا برای آفریقا تاسیس شد. حدود ۴,۹ میلیارد یورو در جریان ۵ سال بعد آزاد شد که یک پنجم آن به کشورهای آفریقای شمالی تخصیص یافت تا خود امکان مدیریت بحران مهاجرتی را بیابند. با وجود اینکه بانیان این امر از آن به عنوان یک ابتکار بشردوستانه در جهت کمک به توسعه و مبارزه با قاچاق انسان نام می برند ، این برنامه در اصل تشویق به مهار و کنترل سختگیرانه تری در برابر حرکت های جمعیتی میان کشورهای آفریقایی و تامین بودجه عملیات بازداشت و دستگیری مهاجران است که توسط گروه‌های نظامی یا ماموران پلیس مرزها صورت می‌گیرد. در عمل، این به معنای جابجا کردن مرز اتحادیه اروپا در شمال قاره آفریقا و سپردن نظارت آن به پیمانکاران می باشد ، گاهی نیز پشتیبانی از آژانس های سرکوبگر دولتی (۱) . به عنوان مثال، اروپایی ها توانستند داده‌های شخصی برخی از اتیوپیایی ها را با سرویس های اطلاعاتی کشورشان به اشتراک بگذارند، سرویس هایی که در به زندان انداختن و اعدام مخالفان در حکومت قبلی شناخته شده هستند . در سودان پول اروپایی صرف تاسیس یک مرکز اطلاعاتی با تایید نیروهای پلیس شده است که عهده‌دار سرکوب تظاهرکنندگان علیه رئیس جمهور سابق عمر البشیر می باشند.
مهمترین نقطه عزیمت مهاجران به مقصد اروپا ، لیبی است، کشوری که در فهرست کشورهای ورشکسته قرار گرفته ، به شریک کلیدی اتحادیه اروپا در مبارزه اش علیه جریان‌های مهاجرتی تبدیل شده است . در سال ۲۰۱۷، پروتکل توافقی بین ایتالیا و مقامات لیبیایی امضا شد (سپس توسط اتحادیه اروپا پذیرفته و تضمین شد) تا بار دیگر تاییدی بر «اراده خلل ناپذیر دو کشور برای همکاری و مشارکت در جهت یافتن راه حل‌های فوری برای مسئله مهاجرانی که به طور قاچاق از لیبی برای رسیدن به اروپا از طریق دریا اقدام می کنند» باشد . طی شش سال، مشارکت صندوق اعتباری برای کوشش های لیبی در جهت سرکوب مهاجران عددی بالغ بر ۴۵۰ میلیون یورو بود.
آقای مرغانی(Marghani)این سوال را مطرح می کند « آیا اتحادیه اروپا از این بابت راضی و خرسند است»؟ هیچ انسان فهیمی نمی تواند از چیزی که در حال اتفاق افتادن است ، راضی باشد . اما اتحادیه اروپا ، متشکل از سیاستمدارانی است که یک هدف سیاسی را دنبال می‌کنند : این که لیبی را به عنوان چهره بد داستان نشان دهند تا به این وسیله اقدامات خود را پنهان کنند . بدین ترتیب اروپاییان مهربان می توانند با هیاهو اعلام کنند که برای اینکه این سیستم هولناک مطمئن تر باشد، دارند هزینه می‌کند ».
برای علیو کانده ، همه چیز از روز سیزدهم سپتامبر ۲۰۱۹ آغاز شد .آن روز صبح ، او با بردن تنها یک رمان عشقی، دو شلوار، یک تیشرت و دفتر خاطرات مجلد چرمی اش و ۶۰۰ یورو عازم سفر به اروپا شد . او به همسرش گفت: « نمی دانم چقدر طول خواهد کشید، اما دوستت دارم و باز خواهم گشت ».
سفرش نخست او را به کولدا در سنگال و سپس به باماکو در مالی، به واگادوگو در بورکینافاسو و بالاخره به اغادیز در نیجریه رساند که «دروازه صحرا » (۲) هم نامیده می شود. مدتها مرزهای بین این کشورها باز بودند، همانند مرزهای درون اتحادیه اروپا . ولی همه چیز از سال ۲۰۱۵، با قانون کشور نیجریه ، تحت عنوان ۳۶ – ۲۰۱۵ تغییر کرد، قانونی که تحت فشار اتحادیه اروپا به تصویب رسید و با اعمال خشونت و تامین‌سرمایه اروپایی به اجرا گذاشته شد. در عرض یک روز اقتصاد ترانزیت پر رونقی که وجود داشت به امری تبهکارانه تبدیل شد . رانندگان اتوبوس های بین شهری و راهنمایانی که طی سال ها مهاجران را با عبور از جاده های امن به طرف شمال منتقل می کردند ناگهان با تعاریفی تازه به به عنوان قاچاقچی شناخته شدند که در معرض صدور احکام تا سی سال زندان قرار گرفته بودند.
برای فرار از کنترل و بازرسی ها، حالا مهاجران مسیر های دیگر و بسیار خطرناک تری را انتخاب می کنند همان کاری که علیو کانده انجام داد . با حدود ۱۲ نفر دیگر ، به صحرا زد ، در هوای گرم و گرد و خاک ، گاهی جلوی کامیون‌ها یا اتوبوس‌ها را می‌گرفت و سوار می شد ، در شن و ماسه کنار جاده ها می خوابید . حتی در طی مسیر وارد بخشی از خاک الجزایر شد که در کنترل راهزنان قرار دارد. او برای برادرش زکریا ، چنین تعریف کرده بود: « اگر گرفتار شوی، مورد ضرب و شتم وحشیانه ای قرار می‌گیری ، این تمام چیزی است که آنجا در انتظارت است .» .
در ماه ژانویه ۲۰۲۰ وقتی به مراکش رسید ، علیو کانده، فهمید که سفر دریایی به اسپانیا ۳ هزار یورو خرج برمی دارد، خیلی بیشتر از آن پولی که در اختیار داشت. زکریا ، از او خواست زودتر بازگردد ، علیو مصر بود و پافشاری کرد: « تو در اروپا سخت کار کردی تا مخارج خانواده را تامین کنی. حالا ، نوبت من است . وقتی به آنجا برسم، تو می توانی به مزرعه بازگردی و استراحت کنی ». او بالاخره تصمیم می گیرد خودش را به لیبی برساند، از آنجا می توانست جایی در یک قایق کوچک با قیمت مناسب تری برای رسیدن به ایتالیا تهیه کند.
روز ۱۰ دسامبر ۲۰۲۰ به تریپولی رسید و اتاقی در قرقریش ، حلبی آباد مهاجران ، واقع در حومه غربی پایتخت ، اجاره کرد . دایی بزرگش Demba Balde ، خیاط سابق ۴۰ ساله ای که از سالها پیش، بدون کارت شناسایی و با فرار از کنترل مقامات لیبیایی در آنجا زندگی می‌کند برایش شغلی به عنوان رنگ کار ساختمان پیدا کرد و او را ترغیب کرد تا از پروژه سفر صرف نظر کند. به او هشدار داد « این کار مرگ حتمی است» .
لیبی همیشه یک سرزمین غریب ستیز برای مهاجران نبوده . در سال های ۱۹۶۰، ذخایر فراوان نفتی اش ، باعث جلب کارگران فصلی بیشماری از ملل عرب همسایه می شد . اواخر سالهای ۱۹۹۰، ملحق شدن کلنل معمر قذافی به پان آفریکانیسم نیز منشأ جریان های مهاجرتی از جنوب صحرای آفریقا شده بود . اما موضع لیبی در قبال مهاجران در سال ۲۰۰۷ تغییر کرد . قواعد و مقررات مشخصی در مورد ویزا برای عرب ها و آفریقایی ها ، به اجرا گذاشته شد که کارگران دعوت شده را در عمل به افراد « غیر قانونی» و جنایتکار تبدیل می‌کرد (۳). امروز، دو حکومت بر سر مشروعیت قدرت در لیبی با هم مبارزه می کنند. حکومت وحدت ملی GNA که توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده و دست بالا را در تریپولی و بخش عمده‌ای از غرب کشور دارد ، در حالی که حکومت موقتی که مورد پشتیبانی و حمایت روسیه و ارتش ملی خود خوانده لیبی است بخش عمده‌ای از شرق را تحت کنترل دارد . هر یک از این قدرت ها تحت نفوذ اتحاد های متغیر و ناپایداری با نیروهای شبه نظامی مسلح می باشند که بر مبنای تبعیت و وفاداری قبیله ای استوار است و کنترل بخش وسیعی از سرزمین را در اختیار دارند .
گارد ساحلی لیبی نیز تجسمی از این قدرت متفرق است . بی‌بهره از یک فرماندهی متحد، این گارد محافظ ، ترکیبی از گشت های محلی است که عملیاتشان را از بندرگاه ها در امتداد ساحل که حدوداً ۸۰۰ ۱ کیلومتر می باشد ، انجام می‌دهند . ارتباطشان با نیروهای شبه نظامی مدتهاست که آشکار شده و چندین سازمان بین‌المللی و از آن جمله سازمان ملل متحد آنها را به فعالیت تنگاتنگ در قاچاق انسان متهم کرده است .
روز سوم فوریه ۲۰۲۲ ساعت ۱۰ شب، علیو کانده و بیش از یکصد مهاجر دیگر از ساحل تریپولی با قایق بادی به آب می زنند . آسمان ابری و هوا خنک است. در هیجان و شور عزیمت، برخی شروع به آواز خواندن می کنند حدود نیمه شب قایق آب‌های لیبی را پشت سر گذاشته و وارد آب‌های بین‌المللی می‌شود . جزیره ایتالیایی لامپدوسا ،مقصد نهایی، حدوداً در ۱۵۰ کیلومتری قرار دارد. عالیو کانده احساس اطمینان می کند .
قاچاقچی که مسیر سفر را ترتیب داده ، مسئولیت قایق را به سه تن از مهاجران سپرده . یکی از آنها که پشت نشسته و قطب نمایی در دست دارد مسئول رهیابی مسیر شده . کاپیتان مسئول موتور و تلفن ماهواره ای است که قاچاقچی در اختیارش گذاشته ؛ قرار بر این شده که در صورت برخورد با هر مشکلی با او و به خصوص وقتی از آب های کشور لیبی خارج شدند با سازمان بشردوستانه Alarm Phone تماس بگیرد تا برای نجات شان اقدام کنند . بالاخره «فرمانده» باید نظم را بر روی قایق برقرار کرده و به خصوص مطمئن شود که کسی به دریچه‌های مخزن قایق دست نزند.
دریا بیش از پیش طوفانی می شد . سرنشینان قایق این قدر فشرده به هم نشسته بودند که کسی نمی توانست پاهایش را دراز کند خیلی زود ،تحت تاثیر تلاطم امواج و دود موتور تقریباً همه حالشان بد شد . صبح ، آرامش بازگشته بود . با تصور اینکه در فاصله کافی از سواحل لیبی هستند ، مهاجران تصمیم می گیرند درخواست کمک کنند. اپراتور Alarm Phone به آنها اطلاع می دهد که در نزدیکی یک کشتی تجاری هستند . این خبر سرور و شعف جمعی را به طور موقت ، بر انگیخت: وقتی کشتی به نزدیکشان رسید ، کاپیتان اطلاع داد که قایق نجات ندارد و نمی تواند کاری برایشان انجام دهد.
با وجود اینکه مدتی بود در آب‌های بین‌المللی به سر می‌بردند اما طبق محدوده تعیین شده توسط اروپا ،هنوز قایق از منطقه رسمی تجسس و نجات گارد ساحلی لیبی خارج نشده بود. روز چهارم فوریه ،حوالی ساعت ۵ بعد از ظهر، سرنشینان قایق هواپیمایی را دیدند که مدت ۱۵ دقیقه بالای سرشان دور زده و بعد دور می شود. طبق ADS-B Exchange سازمانی که داده‌های پروازها را گردآوری می‌کند، این یک هواپیمای نظارتی است که از Frontex آژانس اروپایی حفاظت از مرزها اجاره شده . سه ساعت بعد یک کشتی از دور پدیدار می شود . آقای محمد داوود سوماهورو ، همسفر علیو کانده تعریف می کند « به تدریج که کشتی نزدیک می شد، خطوط سیاه و سبز پرچم به وضوح نمایان می‌شد، همه گریه می کردند، سرها را در میان دستها گرفته ومی گفتند « آه ، نه لیبیایی ها هستند ! ».
این کشتی گشت – که توسط اروپایی ها تحویل داده شده – چند بار به قایق ضربه زد و بعد به سرنشینان دستور داد از نرده ها بالا آمده و سوار کشتی شوند. در جریان عملیات صدای ضربات قنداق تفنگ و فریاد افسران لیبیایی شنیده می شد. وقتی به خشکی رسیدند ، مهاجران توسط مسئولین سازمان بین المللی برای مهاجران OIM ، آژانس سازمان ملل متحد ، شمارش شده و سپس به زور در کامیون هایی جا داده شده و به المبانی منتقل شدند .
از لحاظ تئوری تمام کاندیداهای مهاجرت که در دریا دستگیر می شوند باید به بازداشتگاه های رسمی منتقل شوند . آقای فدریکو سودا ، رئیس هیئت نمایندگی OIM در لیبی توضیح می‌دهد : «اما ارقام با هم همخوانی ندارند » . گزارش سازمان عفو بین‌الملل هم همین امر را تصدیق می‌کند : « به محض این که مهاجران سوار اتوبوس می شوند ابهام به وجود می آید » . اکثر ماشین هایی که برای حمل و نقل از آنها استفاده می‌شود- تعدادی از طرف اتحادیه اروپا تامین شده و بقیه توسط شرکتی به نام Essahim کرایه شده- که مجهز به GPS هستند ، ولی هیچ‌کس زحمت بررسی داده های ضبط شده آنها را به خود نمی دهد تا مشخص شود که مهاجران واقعا به طرف مراکز پیش بینی شده برده میشوند . در حالی که بیش از ۱۵ هزار مهاجر بین ژانویه و ژوئیه ۲۰۲۱ توسط گارد ساحلی لیبی در دریا دستگیر شده اند ، فقط آمار ۱۰۰ ۶ نفر در مراکز رسمی بازداشت ثبت شده است . برای آقای سودا ، این اختلاف ارقام بدون شک با تعداد کسانی که در زندان های مخفی که توسط قاچاقچی ها و نیروهای شبه نظامی مدیریت می‌شود ، مطابقت دارد . زندان هایی که ورود کارکنان سازمان های بشر دوستانه به آنها ممنوع می باشد .
در حقوق و قانون لیبی، یک فرد خارجی غیرقانونی می‌تواند به طور نامحدودی بدون بهره بردن از کمک و خدمات یک وکیل در زندان بماند. هیچ وجه تمایزی بین پناهندگان اقتصادی ، درخواست کنندگان پناهندگی و قربانیان قاچاق وجود ندارد. به جز اینکه این زندان ها پاسخگوی درخواست‌های اروپاییان هستند و برای نیروهای شبه نظامی که آنها را اداره می‌کنند، پر منفعت و سود آور است ، زیرا کمک بین المللی به زندانیان را به نفع خود برداشت می کنند .
در المبانی ، نگهبانان زندانیان را استخدام و جذب می‌کنند تا بتوانند بهتر آنها را زیر نظر گرفته و اطلاعات با ارزشی را جمع‌آوری کنند و این چنین سوء ظن و شک را بین مهاجران پخش کنند. وقتی تفرقه و دودستگی باشد کنترل زندانیان آسان‌تر است . محمد سوماح، یک تبعه گینه کوناکری ۲۳ ساله، از بدو ورود داوطلب کمک برای انجام کارهای روزمره شده بود. نیروهای شبه نظامی فورا سعی کردند از او اطلاعات کسب کنند : کدام زندانیان از هم بدشان می آید ؟ چه کسانی اخلالگر و شورشی هستند ؟ همین که توافق رسمی شد ، مهاجران او را مندوب، لغت عربی به معنی« نماینده »صدا می‌زدند . مثلاً او بود که بر سر مبلغ درخواستی برای آزادی یک زندانی مذاکره می کرد . در ازای وفاداریش نگهبانان به او اجازه داده بودند در درمانگاه بخوابد یا در محل زندگی آشپزها که آن طرف خیابان قرار داشت.
یک روز ، زندانبان ها از او خواستند چند تن از مهاجران را برای آزاد کردن انتخاب کند و اجازه دادند، بروند . در واقع آقای سوماح حتی اجازه داشت از مجتمع خارج شود، ولی هیچ وقت خیلی دور نمی شد. او به ما توضیح داد که « می دانستم که اگر فرار کنم من را پیدا خواهند کرد و کتکم خواهند زد. »
تشخیص پزشکان شامل ، شکستگی ها سوختگی ها و بریدگی ها… .
پزشکان بدون مرز MSF هفته ای دو بار از زندان بازدید می کردند. به سختی میتوان نشانه های بد رفتاری را نادیده گرفت : بدن زندانیان پوشیده از کبودی و بریدگی ها بود، آنها نگاهشان را اززندانبان هایشان می دزدیدند و با کوچکترین صدایی ناگهان از جا می‌پریدند . جمعیت بیش از حد باعث شیوع انواع بیماری ها می شود : سل ، آبله مرغان ، عفونت های قارچی و کووید ۱۹. گاهی اوقات، مهاجران مخفیانه پیغام‌هایی را از سر ناامیدی بر روی بروشورهایی سازمان بهداشت جهانی برای درمانگران می‌نوشتند و احساس شان را با آنها در میان می‌گذاشتند، این که ربوده شده اند و مایلند قبل از هر چیز به خانواده‌هایشان اطلاع داده شود که زنده هستند. یک روز ، کارکنان پزشکان بدون مرز از فرط تجمع زندانی نتوانستند وارد سلول آقای کانده بشوند ،طبق برآورد آنها درهرمترمربع سه مهاجر وجود داشت. سرانجام زندانی ها در حیاط زندان مورد درمان قرار گرفتند. آنها ذکر کردند که شب قبل کتک خورده بودند پزشکان پیامدهای آن را مشاهده کردند :شکستگی ، بریدگی، سوختگی، آسیب دیدگی هایی با سلاح سرد . بچه ای از شدت جراحات دیگر قادر به راه رفتن نبود.
در جریان به زندان افتادنش آقای علیو کانده توانسته بود تلفنش را پنهان کند. او مطمئن بود که اگر آن را پیدا کنند شدیداً تنبیه خواهد شد و اینکه در هر صورت کاری از دست خانواده اش برای او بر نمی آید. پس از روز اول از آن استفاده نکرد . با این حال، اواخر ماه مارس رنج و درماندگی اش به اندازه‌ای بود که ریسک کرد و پیام صوتی را با این مضمون برای برادرش روی واتس اپ فرستاد : « سعی کردیم خودمان را از طریق دریا، به ایتالیا برسانیم ولی آنها ما را دستگیر کردند و به اینجا آوردند الان در زندان هستیم ، نمی توانیم تلفن را مدت زیادی روشن نگه داریم » او به آنها التماس کرد : « سعی کنید با پدرمان تماس بگیرید» . بعد منتظر شد، به امید اینکه آنها موفق شوند به نحوی مبلغ لازم برای پرداخت باج را جمع‌آوری کنند .
روز ۸ آوریل، ساعت ۲ صبح آقای کانده از صداهایی که از سمت درمی‌آمد بیدار شد : چند زندانی سودانی سعی داشتند به زور در را باز کرده و فرار کنند. وحشت زده ، دوستش سوماهورو را تکان داد. او به همراه دوازده نفر به طرف سودانی ها شتافتند. بهشان گفتند :« بس کنید ! ما چندین بار سعی کردیم فرار کنیم، هیچ وقت موفق نشدیم. تنها چیزی که نصیب مان شد ضرب و شتم بود . » چون سودانی ها گوش ندادند، سوماهورو به علیو کانده علامت داد که نگهبان ها را خبر کند ، آنها هم با عجله کامیونی را جلوی در سلول پارک کردند و در را مسدود کردند.
سودانی ها که لو رفته بودند، خشمگین شده لوله های آهنی دستشویی را از جا کنده و خبر چین ها را می‌زدند. تعدادی از زندانیان درخواست کمک کردند:« کمک کنید ! در را باز کنید! » نگهبان‌ها هم فقط می خندیدند و دست می‌زدند و با تلفن هایشان از این صحنه فیلم برداری می کردند انگار شاهد یک مبارزه کشتی کج باشند . یکی از آنها به مهاجمین گفت : «مقاومت کنید! » و بطری‌های آب را از لای نرده ها رد می کرد. اگر می توانید بکشیدشان ، ملاحظه نکنید ! »
معذالک به علت نامعلومی رفتارشان ناگهان تغییر کرد.اقای سوماهورو به یاد می آورد که حدود ساعت پنج و نیم صبح ، زندانبانان مسلح به اسلحه نیمه خودکار و بدون دادن اخطار به مدت ۱۰ دقیقه از لای پنجره های دستشویی به داخل سلول تیراندازی کردند. « فکر کردیم وسط صحنه جنگ هستیم». دو نوجوان اهل گینه کوناکری، اسماعیل دومبویا و ایوب فوفانا ، از ناحیه پا مجروح شدند.
در جریان نزاع علیو کانده در حمام پنهان شده بود. آنجا بود که گلوله ای به گردنش اصابت کرد . او تلو تلو خورد و کنار دیوار رد خونی از خود به جا گذاشت و بعد افتاد. سوماهورو، او را روی زمین خواباند و سعی کرد جلوی خونریزی را با لباسی بگیرد ولی بی فایده بود. آقای علیو کانده دقایقی بعد جان سپرد. آقای سوماهورو به خاطر می آورد که :« سودانی ها بالاخره آرام شدند. ما نیز . همه شوکه شده بودیم » . رییس زندان آقای نورالدین Al Ghreetly ،فرمانده بریگاد Zintan به محض حضور در محل چندین ساعت بعد از تیراندازی خواست جسد را ببیند. بعد از آن، با کوبیدن مشت به در، بر سر نگهبانانش جیغ کشید : « این چه وضعی است؟ شما هر کاری می توانید با این ها بکنید به غیر از کشتنشان ! »
از توان افتاده و تحلیل رفته زندانیان سلول شماره ۴ تصمیم گرفتند که ایستادگی کنند و خواستار آزادی شان در قبال تحویل پیکر علیو کانده شدند. پس وارد مذاکراتی طولانی با اقای سوماح که توسط نگهبان های وحشت زده ، فرا خوانده شده بود، شدند . مهاجران بالاخره پیروز شده به خواسته شان رسیدند. آقای سوماح به آنها گفت : « من در را برایتان باز می کنم و شما می توانید بروید، ولی به یک شرط : آرام باشید و سعی نکنید آشوب و اخلال ایجاد کنید . من تا در خروجی جلوی شما راه خواهم رفت» . کمی قبل از ساعت ۹ در مقابل دیدگان شگفت زده و متحیر اهالی تریپولی که آن ساعت سر کار می‌رفتند ، صف طولانی از مهاجران از در مجتمع خارج شد و در کوچه‌های شهر متفرق گشت .
جنایات بالقوه علیه بشریت
فردای مرگ جوان اهل گینه بیسائو ، آقای ژوزه سابادل ، سفیر اتحادیه اروپا در لیبی ، خواستار انجام یک تحقیق و بررسی رسمی در این مورد شد ،درخواستی که بی پاسخ ماند . وقتی همکاران ما با آقای سابادل ، تماس گرفتند او پاسخگو نبود . آقای Al Ghreetly ، چند هفته‌ای معلق شد ولی بعداً به سرکارش بازگشت .
در ماه اکتبر ۲۰۲۱، در یک دستگیری جمعی که توسط نیروهای لیبیایی با بهره گیری از نیروی کمکی بریگاد Zintan زیتان در قرقرش صورت گرفت حدود چهار هزار مرد و زن و بچه بازداشت شدند . چند صد نفر از بین آنها به المبانی فرستاده شدند . کمتر از یک هفته بعد در جریان اقدام به فرار ، زندان شاهد وقوع خونین ترین روزهای تاریخ مراکز بازداشت مهاجران بود : با تیراندازی شبه نظامیان شش نفر کشته و ۲۴ نفر زخمی شدند.
درست در زمانی که این واقعه ناگوار به وقوع می پیوست، سازمان ملل گزارشی منتشر کرد که به طور رسمی می پذیرفت که « دلایل منطقی وجود دارد که فکر کنیم آدمکشی، بردگی ، شکنجه ، حبس، تجاوز ، آزار و سایر اعمال غیر انسانی که علیه مهاجران صورت می گیرد در حمله سیستماتیک و فراگیر علیه این افراد طبق سیاست دولتی به کار بسته شده است . از این رو این کارها می‌تواند همانند جنایت علیه بشریت تلقی شود (۴) » .
در این مدت ، تعهد اروپا در مورد برنامه های ضد مهاجران در خاک لیبی کاهش نیافته . بعد از تمدید پروتکل توافق با لیبی در اوایل سال ۲۰۲۰ ، ایتالیا تا کنون ۳.۵ میلیون یورو اضافی از ماه مارس ۲۰۲۱ برای گارد سا حلی واریز کرده است ، به خصوص چندین موتور قایق پر سرعت نیز در ماه اکتبر تحویل داده . از طرف دیگر ،کمیسیون اروپا هم در ماه مه متعهد شده که یک مرکز جدید و مجهز برای« هماهنگی نجات در دریا » در لیبی بسازد.
۱- مقاله «اعلام خطر برای شنگن»، لوموند دیپلماتیک، ژانویه ۲۰۱۶
https://ir.mondediplo.com/2016/01/article2451.html
۲- مقاله » مهاجران در تله اغادیز»، لوموند دیپلماتیک، ژوئن ۲۰۱۹
https://ir.mondediplo.com/2019/06/article3177.html
۳- Lire Alain Morice et Claire Rodier, « Comment l’Union européenne enferme ses voisins », Le Monde diplomatique, juin 2010.
۴-
« Libya : Evidence crimes against humanity and war crimes committed since 2016, UN report finds », Conseil des droits de l’homme des Nations unies, Genève, 4 octobre 2021.
