نگرانی آمریکا از پیامدهای راهبردی و سیاسی طرح جاده و کمربند چین

طرح جاده و کمربند که مقیاس آن «طرح مارشال» را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد به تأسیس و ساخت جاده‌ها، نیروگاه‌ها، بندرها، راه‌آهن، شبکه‌های نسل پنجم (5G) و کابل‌های فیبر نوری در سراسر جهان می‌پردازد. اگرچه این طرح در ابتدا به دنبال ارتباط کشورهای آسیای مرکزی، جنوبی و جنوب شرقی با چین بوده است، اما به‌مرور به طرحی جهانی تبدیل‌شده و 139 کشور را در برگرفته است.

شی جین پینگ در معرفی طرح جاده و کمربند در سال 2013 معتقد بود که این طرح می‌تواند طیفی از منافع اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی چین را پیش برده و هم‌زمان نیازهای ضروری بسیاری از کشورها به منابع پایدار برق و زیرساخت‌های بهینه را برآورده سازد.

به لحاظ نظری، این طرح از جنبه‌های متعدد دارای پتانسیل مثبت بوده، به رفع کمبود زیرساخت‌ها در کشورهای درحال‌توسعه کمک کرده، راه‌های حمل‌ونقل و لجستیک را تسهیل نموده و به رشد اقتصادی منطقه‌ای و جهانی کمک می‌کند.

اما در عمل، خطرات این طرح بر منافع آن فزونی دارد. از منظر آمریکا، طرح جاده و کمربند با تأمین منابع مالی پروژه‌های ناپایدار و به‌تبع آن، با افزودن بر بار بدهی کشورها، مایه تضعیف ثبات کلان اقتصادی جهانی می‌شود. این طرح نیروگاه‌های زغال سوز را افزایش داده و آینده برخی کشورها را به کربن وابسته می‌سازد، جریان بازی در بازارهای عمده را به نفع شرکت‌های چینی تغییر می‌دهد، وابستگی انحصاری به فناوری چینی را تشدید می‌کند و کشورها را به روابط تنگاتنگ اقتصادی و سیاسی با پکن سوق می‌دهد.

همه‌گیری کووید-19 طرح جاده و کمربند را از کار انداخته، کشورهای میزبان را به‌حساب و کتاب در خصوص این طرح سوق داده و در بسیاری از موارد، توانایی آن‌ها برای پرداخت هزینه‌های پروژه‌های این طرح را از بین برده و آن‌ها را به توقف یا لغو این پروژه‌های پرهزینه مجبور ساخته است. این همه‌گیری، دولت چین را وادار ساخت تا از دل طرح جاده و کمربند، طرحی باریک‌تر، مقرون به‌صرفه‌تر و فناوری محور بیرون بکشد. اگرچه همه‌گیری کووید-19 این طرح را به چالش کشیده و جریان اعزام کارگر و ارسال تدارکات از چین را موقتاً متوقف ساخته است، اما با گلچین این طرح به خاطر همه‌گیری، فرصت‌های پیشبرد اهداف اقتصادی و ژئوپلیتیکی برای پکن کاهش نیافته بلکه افزایش یافته است. با توجه به ترسیم طرح جاده و کمربند در قانون اساسی حزب کمونیست چین و احتمال حکمرانی نامحدود شی جین پینگ بر چین، این طرح به عنوان نشان تجاری سیاست وی قطعاً ادامه خواهد یافت.

طرح جاده وکمربند؛ نمودی از اراده و توانایی چین برای پرکردن خلاء برجای مانده از آمریکا

ازآنجایی‌که آمریکا به رقابت با چین در این عصر رقابت قدرت‌های بزرگ مبادرت کرده است، سیاستمداران آمریکا باید طرح جاده و کمربند و پیامدهای راهبردی و سیاسی این طرح را به‌خوبی دریابند. طرح جاده و کمربند نمودی از اراده و توانایی چین برای پر کردن خلأ برجای مانده از آمریکاست. کاهش بودجه تحقیق و توسعه فدرال و کاهش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته در آمریکا به چین امکان داده است تا در توسعه و فروش فناوری 5G، نصب ریل سریع‌السیر، تولید انرژی خورشیدی و بادی، توسعه پلتفرم‌های پرداخت الکترونیکی، توسعه سیستم‌های انتقال ولتاژ بسیار بالا و موارد دیگر، پیشاپیش آمریکا حرکت کند. قوانین سختگیرانه مهاجرت و ویزا در آمریکا مانع از ورود استعدادهای برتر به این کشور شده است. خروج آمریکا از شراکت ترانس پاسیفیک و عدم تمایل آن به دیگر موافقت‌نامه‌های تجاری چندجانبه در آسیا به چین امکان داده است تا موضع خود را به‌عنوان مرکز تجارت منطقه‌ای تحکیم بخشد.

منافع آمریکا به‌وضوح به دنبال اتخاذ راهبردی است که ازیک‌طرف برای بهبود استانداردهای حکومتی در راستای طرح جاده و کمربند برچین فشار بیاورد و از طرف دیگر گزینه‌ای بهتر از این طرح در اختیار بگذارد، گزینه‌ای که مایه بهبود زیرساخت‌های پایدار شود، از استانداردهای بالای زیست‌محیطی و ضد فساد در پروژه‌های زیرساخت خارجی برخوردار باشد، فعالیت منصفانه شرکت‌های غیرچینی در بازارهای خارجی را تضمین کند و به کشورها در حفظ استقلال سیاسی خود کمک کند.

پاسخ به طرح جاده و کمربند؛ مهم ترین راهبرد کلی آمریکا علیه چین

آمریکا نمی‌تواند و نباید به طرح جاده و کمربند به‌طور متقارن پاسخ داده و به رقابت پول در برابر پول یا پروژه در برابر پروژه با چین مبادرت کند. بلکه، ایالات‌متحده آمریکا باید روی حوزه‌هایی متمرکز شود که به‌تنهایی یا در هماهنگی با کشورهای همفکر می‌تواند جایگزینی برای طرح جاده و کمربند در اختیار بگذارد. این طرح‌های جایگزین می‌تواند از نقاط قوت آمریکا ازجمله، فناوری‌های پیشرفته، شرکت‌هایی با کلاس جهانی، سرمایه فراوان، سابقه رهبری بین‌المللی، نقش سنتی در تنظیم استانداردهای بین‌المللی و حمایت از حاکمیت قانون و فعالیت‌های شفاف تجاری بهره گیرد.

دولت بایدن در بررسی روابط چین-آمریکا و ارائه یک برنامه برای مدیریت رقابت راهبردی با پکن، باید پاسخ به طرح جاده و کمربند را مهم‌ترین مؤلفه راهبرد کلی آمریکا قلمداد کند.

منبع:https://www.scfr.ir/