خورشید عراق سوزان است، اما انرژی خورشیدی سرابی بیش نیست
علیرغم عدم وجود چارچوبهای نظارتی قوی و برنامههای عملیاتی، بخش برق این کشور مملو از برنامههای سرمایهگذاری است که در بهترین حالت بلندپروازانه و در بدترین حالت غیرمعمول توصیف میشود. در میان این برنامهها، پروژهی انرژی تجدیدپذیر، ماه گذشته مجدداً در دستورکار قرار گرفت. این طرح حول ساخت نیروگاههای خورشیدی با ظرفیت تولید برق در حدود ۷۵۰ مگاوات در استانهای مختلف میگردد.
به کارگیری انرژیهای تجدیدپذیر، مسلماً بخشی از مشکلات مربوط به تولید برق را حل خواهد کرد. با این حال، برای دستیابی به این مهم، دولت عراق باید در مورد امکان بهرهوری از صنعت برق کمتوان خود در شرایط فعلی سیاسی، امنیتی و اقتصادی واقعبین باشد.
پروژهای “نو” اما قدیمی
وزارتخانههای نفت و برق، هردو اخیراً بیانیههای جداگانهای در مورد برنامهی ساخت نیروگاههای خورشیدی در استانهای مختلف ارائه دادهاند. احسان عبدالجبار اسماعیل، وزیر نفت، در ۳ اسفند/ ۲۱ فوریه اظهار داشت که عراق به دنبال دستیابی به ۱۰ گیگاوات انرژی خورشیدی تا سال ۲۰۳۰ است؛ و قرار است که انرژی خورشیدی، تا ۲۰ درصد از برق داخلی را تا پایان دهه تولید کند. این طرحها شامل نیروگاهی ۳۰۰ مگاواتی در کربلا، در مرکز عراق نیز میشود. به گفتهی وزیر نفت، مذاکراتی با شرکتهای بینالمللی، از جمله شرکت چند ملیتی توتال فرانسه انجام شده است.
با این وجود، این اطلاعیهها تا حدود زیادی تفصیلی نو از اخبار قدیمی است، و بنابراین احتمالاً با همان موانع طولانی مدتی که برنامههای گذشته را متوقف کرد، روبرو خواهند شد.
به عنوان مثال، در اردیبهشت ۱۳۹۸/ می ۲۰۱۹، وزارت برق از تولیدکنندگان مستقل برق (IPP) دعوت کرد تا در اجرای هفت پروژهی انرژی خورشیدی فتوولتائیک (PV) با ظرفیت در مجموع ۷۵۵ مگاوات شرکت کنند. این پروژهها در چندین استان، از جمله واسط، کربلا، بابل و المثنی توزیع شد.
این اعلامیه اولین تلاش جدی برای تنوع بخشیدن به بخش انرژی عراق تلقی شد؛ و هزاران هکتار زمین در مناطق جنوبی و غربی کشور به تابش خورشیدی اختصاص داده شد. اما در پاییز سال ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹، نخست وزیر عادل عبدالمهدی، در پی اعتراضات گسترده در سراسر کشور استعفا داد و پروژهی انرژی خورشیدی هرگز اجرایی نشد.
موانع بر سر راه پروژههای انرژی خورشیدی
عراق از چارچوب نظارتی لازم و ظرفیت سیاسی برای سرمایهگذاری موفقیت آمیز در زمینهی انرژیهای تجدید پذیر، برخوردار نیست. اگرچه بغداد در سالهای اخیر برای طراحی راهبرد ملی انرژی یکپارچه (۳۰-۲۰۱۳) پژوهشهایی کرده است، اما موضوعات مختلف سیاسی و امنیتی، به ویژه مبارزه با داعش، پیشرفت این برنامهها را با مشکل مواجه کرده است.
اگرچه طرحهای دیگری همچون پیشنویس قانونی مبنی بر “سازماندهی استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در عراق” مورد بحث قرار گرفته است، اما همچنان مقررات و مکانیسمهایی واضح و محکم وجود ندارد. در این میان، کابینه پیشنویس قانون دیگری در مورد مشارکتهای عمومی و خصوصی (PPP) را در مرداد ۱۳۹۸/اوت ۲۰۱۹ تصویب کرد، اما این لایحه هنوز به تصویب پارلمان نرسیده است.
این بنبست قانونی ریشه در ترکیبی از اعتراضات مردمی، درگیریهای سیاسی، مسائل امنیتی و تأثیر همهگیری کووید-۱۹ بر بازار جهانی نفت دارد.
علاوه بر عدم وجود مقررات محکم، موانع دیگری نیز هست که احتمالاً در اجرای هر پروژهی انرژی خورشیدی تأثیرگذار است؛ از جمله سیاست تعرفههای بالا در عراق. تعدادی از تولیدکنندگان مستقل برق خلیج فارس، از جمله شرکت سعودی آکوا پاور، آمادگی خود را برای امضای توافقنامهای طولانیمدت با بغداد، مبنی بر خرید برق برای توسعه، تأمین مالی ، ساخت و بهره برداری از نیروگاههای بزرگ PV در جنوب عراق اعلام کردهاند. با این حال، بر اساس اظهارات یکی از منابع در وزارت برق که به شرط ناشناس ماندن با امواج.میدیا صحبت کرد، برخی از سرمایهگذاران عرب، خواستار تعرفهای هستند که پنج برابر بیشتر از بزرگترین پروژهی برق خورشیدی در ابوظبی است.
در مدرکی که امواج.میدیا مشاهده کرده است، یکی از نمایندگان شرکت خلیج فارس اظهار داشته است که هزینههای بالای پروژههای عراق، همراه با مبالغ گزاف مورد نیاز برای اطمینان از امنیت کافی، تولید برق از یک نیروگاه PV در عراق را بسیار گران میکند.
اگر قصد عراق افزایش ۱۰۰۰ مگاواتی در هر سال باشد، دستیابی به هدف بلند پروازانهی ۱۰ گیگاواتی انرژی خورشیدی تا سال ۲۰۳۰ آسان نمینماید. موفقیت این طرح به احتمال زیاد چندین سال زمان خواهد برد که فقط ۲۴ ماهش برای ساخت نیروگاه و تخلیهی توان لازم است.
با در نظر گرفتن این موانع، به دلیل عدم وجود ابتکار عمل مناسب برای تنوعبخشی به اقتصادی که شدیداً به نفت وابسته است، بدیهی است که سوختهای فسیلی به عنوان منبع اصلی تولید برق باقی میمانند. در واقع، سابق بر این در عراق برخلاف پروژههای نفتی، اشتیاق کمی برای توسعهی انرژیهای تجدیدپذیر نشان داده شده است. این موضوع به خصوص به این دلیل دلسردکننده است که جنوب و غرب عراق دارای ظرفیت عظیمی برای پروژههای PV به منظور تأمین تقاضای فزاینده برق هستند.
انرژی خورشیدی میتواند بخشی از راه حل باشد
تولید برق عراق با یک سبد انرژی تأمین میشود که به شدت متکی به سوخت فسیلی است و شامل نفت کورهی سنگین، نفت خام، گازوئیل و گاز طبیعی است. دولت فدرال همچنین وابستگی زیادی به واردات گاز از همسایهی خود ایران دارد، که مواد اولیهی کافی برای برق ۲۵۰۰ مگاواتی را فراهم میکند. ایران همینطور با صادرات مستقیم برق به عراق ۱۲۰۰ مگاوات را تأمین میکند.
به غیر از خسارت حملهی ایالات متحده و متحدانش، و عواقب خشونتآمیز آن، بخش برق عراق در طی سالهای جنگ علیه داعش شاهد نابودی ِتا ۲۵ درصد از ظرفیت خود بود. طبق آماری که لوی الخطیب، وزیر برق سابق در مصاحبهای با نگارندگان این مقاله در مارس ۲۰۱۹ به اشتراک گذاشت، در جنگ بیش از ۴۰۰۰ مگاوات توان الکتریکی از دست رفته است و حداقل ۱۸ درصد از خطوط انتقال تخریب شده است.
انرژی خورشیدی قطعاً به عراق در جهت کاهش واردات انرژی و کاهش استفاده از نفت خام و فرآوردههای نفتی برای تولید برق کمک میکند. هر چند بعید است که انرژی خورشیدی به این زودیها در عراق رنگ واقعیت به خود بگیرد؛ مگر در صورتی که بغداد طرحی عملی برای کاهش هزینههای تولید برق، تأمین منابع مالی انرژیهای تجدیدپذیر و بهبود سیاستهای انرژی و محیط نظارتی خود در دستور کار قرار دهد.
منبع:https://amwaj.media
- برچسب ها: اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان, خورشید, عراق
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
