رقابت ایران و پاکستان بر سر افغانستان پسا آمریکا
پوشش خبری: با روی کار آمدن طالبان در افغانستان دوران جدیدی در این کشور آغاز شده است. در این شرایط، رسانه‌های محافظه‌کار ایرانی تأکید دارند که ایران برای دستیابی به منافع خود در کشور همسایه‌ی شرقی باید فعال و پیش‌قدم باشد.
روزنامه‌ی تندروی کیهان که مدیر مسئولش را آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران منصوب می‌کند، روز ۲۱ شهریور نوشت تهران می‌تواند در حوزه‌ی تحصیلات تکمیلی روی ظرفیت خالی حدود دو میلیون در سال حساب کرده و از آن برای “توسعه‌ی افغانستان” استفاده کند و در ازای آن ایران می‌تواند از معادن اورانیوم برای برنامه‌ی هسته‌ای خود بهره ببرد.
این روزنامه نوشت: “ایران می‌تواند در حوزه‌ی معدن، کاستی‌های خود در زمینه‌ی معادن اورانیوم را برطرف کند.”
کیهان همچنین اظهار داشت به دلیل اشتراک زبانی، ایران موقعیت مناسبی برای کمک به افغانستان دارد تا این کشور “با سرعت از یک کشور فقیر به کشور بسیار ثروتمند” تبدیل شود. لازم به ذکر است که اکثر افغان‌ها به زبان دری صحبت می‌کنند؛ گویشی فارسی که در کنار پشتو، زبان رسمی افغانستان است.
محافظه‌کاران در ایران همچنین در مقابل درخواست برخی از چهره‌های میانه‌رو و طرفداران اصلاحات برای حمایت از مقاومت ضد طالبان در پنجشیر، ایستاده‌اند. دره‌ی پنجشیر در شمال شرقی افغانستان واقع شده است و حتی در زمان حکومت اول طالبان در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰/ ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، از دست این گروه دور ماند.
عبدالله گنجی، مدیر مسئول روزنامه‌ی تندروی جوان، روز ۲۱ شهریور در مطلبی نوشت درگیری بین طالبان و مبارزان پنجشیر “یک جنگ داخلی” است و ورود ما به آن می‌توانست “سرنوشت تلخ قدرت‌های بزرگ در ۲۰۰ سال گذشته را یادآوری کند.”
جعفر حسن‌خانی، مفسر محافظه‌کار که اغلب برای سایت رسمی آیت‌الله خامنه‌ای می‌نویسد، هم‌سو با نظرات گنجی اظهار داشت که دخالت نظامی در”امور داخلی” افغانستان موجب ایجاد “کینه‌ی تاریخی” در ایران می‌شود.
با این حال، او در ادامه افزود سیاست تهران باید “حمایت مشروط” از “نحله‌ی میانه‌رو” در طالبان و “تضعیف نحله‌ی تکفیری این گروه” باشد. این گفته به افراط‌گرایانی اشاره دارد که مخالفان خود را “کافر” می‌نامند.
محسن روحی‌صفت، تحلیلگر میانه‌روی مسائل خاورمیانه، ظاهراً با طرفداران برقراری روابط با طالبان موافق است. او روز ۲۱ شهریور در روزنامه‌ی اصلاح‌طلب آرمان ملی نوشت سیاست تهران در قبال افغانستان باید “متوازن” باشد. به این ترتیب، روحی‌صفت چنین استدلال می‌کند که ایران “باید هم با نیروهای جبهه‌ی مقاومت در پنجشیر همکاری داشته باشد و هم با طالبان در ارتباط باشد.”
با این وجود باید گفت مشارکت منطقه‌ای در افغانستان پس از خروج آمریکا همچنان ادامه دارد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه‌ی ایران روز ۱۷ شهریور در نشستی مجازی با کشورهای همسایه‌ی افغانستان و به میزبانی پاکستان شرکت کرد. ایران و پاکستان به همراه چین، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به اتفاق آراء خواستار تشکیل “دولت فراگیر” در کابل شدند و حملات به اقوام در این کشور را محکوم کردند.
ایران گفته است، طی یکی دو ماه آینده میزبان نشست بعدی این کشورها در تهران خواهد بود.
رسانه‌های پاکستان همچنین گزارش داده‌اند که روز ۲۰ شهریور اسلام‌آباد میزبان نشستی با حضور سران اطلاعاتی کشورهای فوق‌الذکر بوده است. اگرچه رسانه‌های ایرانی در این مورد سکوت کرده‌اند. این نشست هنوز به طور رسمی تأیید نشده است و مشخص نیست با فرض حضور تهران در این جلسه، چه کسی به نمایندگی از ایران در این نشست حاضر بوده است.
زمینه/تحلیل: با توجه به نگرانی‌هایی مبنی بر این‌که پاکستان در حال حاضر سیاست نفوذ در افغانستان را آغاز کرده است، محافظه‌کاران از دولت ایران می‌خواهند نقش برجسته‌تری در افغانستان ایفا کند.
در پی گزارش‌های تأیید نشده مبنی بر حمایت پاکستان از طالبان در برابر پنجشیر، روز ۱۴ شهریور، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه‌ی ایران حمله‌ی طالبان را محکوم کرده و گفت تهران گزارش‌های مربوط به دخالت پاکستان را “بررسی” خواهد کرد.
سه روز بعد، روز ۱۷ شهریور، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی بدون اشاره به نام پاکستان از “مداخله‌ی خارجی” و استفاده از “ابزار نظامی” علیه مبارزان پنجشیر انتقاد کرد.
فداحسین مالکی، نماینده‌ی محافظه‌کار مجلس، یک قدم فراتر رفته و در مصاحبه‌ای با خبرگزاری نیمه‌حکومتی مهر در روز ۲۱ شهریور گفت فیض حمید، رئیس اطلاعات پاکستان “در چینش کابینه‌ی طالبان دخالت داشته است.” او در ادامه افزود ایران “نباید اجازه دهد پاکستان در افغانستان، دخالت و جایگاه آمریکا را در این کشور حفظ کند.”
چشم‌انداز: با توجه به افزایش رقابت برای نفوذ در افغانستان، ایران حتی از طریق انتقاد از “دخالت خارجی” در مقابل پاکستان خواهد ایستاد.
ایران برای حفاظت از منافع خود در افغانستان و همچنین جلوگیری از این‌که پاکستان خلأ موجود در این کشور را پر کند، ممکن است در جهت به رسمیت شناختن دولت تحت رهبری طالبان حرکت کند. حتی با وجود این‌که طالبان وعده‌ی خود مبنی بر مشارکت سیاسی در تشکیل دولت را زیر پا گذاشته و ایران آشکارا از این مسئله ابراز نارضایتی کرده است. به این ترتیب فشار آشکار برخی از رسانه‌های ایران در جهت برقراری روابط با طالبان، می‌تواند گام اولیه‌ای باشد در راستای به رسمیت شناختن دولت تازه‌تأسیس در افعانستان.
منبع:https://amwaj.media
- برچسب ها: افغانستان, اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان, طالبان
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
