چرا «مرد صلح» اشرف غنی به طالبان پیوست؟

سلام رحیمی، رئیس دفتر سابق اشرف غنی، رئیس جمهوری فراری افغانستان، و نیز وزیر دولت در امور صلح در جریان مذاکره با طالبان، به‌تازگی به کابل برگشت و با سران طالبان، از جمله سراج‌الدین حقانی و مولوی امیرخان متقی، دیدار و گفت‌وگو کرد. رحیمی در پانزدهم اوت ۲۰۲۱، هم‌زمان با اشرف غنی، از افغانستان گریخته بود.

سلام رحیمی روز جمعه، ۲۲ بهمن، با مولوی امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان در کابل ملاقات کرد و از حکومت طالبان که به باور او گویا منجر به ختم جنگ و خونریزی در افغانستان شده است، حمایت کرد. سلام رحیمی گفت که از زندگی در کشورهای خارجی خسته شده است و زمانی که اطمینان حاصل کرد که در افغانستان زندگی و جانش در خطر نیست، به کابل برگشت.

در جریان آن دیدار، انس حقانی، عضو ارشد شبکه حقانی، خطاب به سلام رحیمی گفت: «در جریان مذاکرات صلح، من شاهد زحمات واقعی شما بودم. شما در افغانستان خواستار همین صلح و امنیتی بودید که اکنون حاکم شده است.»

سلام رحیمی روز یکشنبه، ۲۴ بهمن، نیز با سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر کشور طالبان ملاقات کرد و به نشان حمایت از طالبان، او را در آغوش گرفت. در عکس‌های منتشر شده از دیدار رحیمی و حقانی، صورت حقانی مانند همیشه تار شده است.

از زمان به قدرت رسیدن اشرف غنی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ تا روز فرار او از افغانستان، سلام رحیمی از نزدیک‌ترین افراد به او بود. رحیمی در سال ۲۰۱۵ و پس از تشکیل دولت وحدت ملی میان غنی و عبدالله، به سمت رئیس دفتر رئیس جمهوری گمارده شد. در حالی که مسئولیت او اداره دفتر رئیس جمهوری بود، اما به دلیل حمایت مستقیم اشرف غنی، از صلاحیت بی‌حد وحصر در دستگاه دولت برخوردار شد. سلام رحیمی در دوران حضورش در کنار اشرف غنی، برادر خود، عبدالقیوم رحیمی را به عنوان والی هرات تعیین کرد و بسیاری از افراد دیگر را نیز به مقام‌هایی در بندرهای تجارتی، ادارات درآمدزا، و وزارت‌خانه‌های کلیدی گماشت.

بر اساس برخی گزارش‌ها، سلام رحیمی مجموعه‌ای از شرکت‌های تجاری، سازمان‌های مدنی، و دو شبکه تلویزیونی و رادیویی را در ۲۰ سال گذشته در افغانستان اداره می‌کرد و بازگشت او به افغانستان و حمایتش از طالبان، برای نجات بخشی از سرمایه‌هایش صورت گرفته است. شبکه تلویزیونی سبا و شبکه رادیویی نوا، زیرمجموعه سازمانی به نام « هماهنگی کمک‌های انسانی»‌ هستند که با نام اختصاری CHA شناخته می‌شود و تحت مدیریت سلام رحیمی فعالیت می‌کند.

سلام رحیمی در بیست سال گذشته و به ویژه پس از سال ۲۰۱۵ که با حلقه قدرت ارتباط یافت و به عنوان رئیس دفتر اشرف غنی تعیین شد، پول‌های هنگفتی از پروژه‌های سازمان‌های خارجی که در امور افغانستان هزینه می‌کردند، در اختیار گرفت. او همچنین متهم بود که در ازای انتصاب افراد در مسندهای مهم دولتی، پول هنگفتی به جیب می‌زند و نیز با استفاده از نفوذ و اعتباری که در حلقه اشرف غنی کسب کرده بود، پروژه‌های میلیونی را از سازمان‌های خارجی می‌گیرد و از طریق سازمان CHA به مصارفی سودآور می‌رساند.

سلام رحیمی در سال ۲۰۱۹ و در جریان تلاش‌ها برای به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح میان دولت پیشین افغانستان و گروه طالبان، به عنوان وزیر دولت در امور صلح منصوب شد و تمامی برنامه‌ها و مجراهای تلاش برای صلح با طالبان را در اختیار خود گرفت. در حالی که ساختاری به نام شورای عالی صلح، و سپس نهادی به نام «شورای عالی مصالحه ملی» به رهبری دکتر عبدالله ایجاد شد، اما سلام رحیمی به دلیل اعتمادی که اشرف غنی به او داشت، تمامی صلاحیت‌ها و کانال‌های تصمیم‌گیری در مورد مذاکرات صلح را در قبضه خود گرفت و به دیگران اجازه دخالت در این امور نداد.

به دلیل همین نزدیکی سلام رحیمی با اشرف غنی، بازگشت او به کابل و حمایتش از دولت طالبان، گمانه‎زنی‌هایی را به میان آورده است، مبنی بر آن که ممکن است او حامل پیامی از سوی اشرف‌غنی باشد. حشمت غنی، برادر اشرف غنی، در توییتی نوشت که هیچ‌گونه تماسی میان سلام رحیمی و اشرف غنی نیست و بازگشت رحیمی به کابل نیز اقدامی است در راستای فعالیت‌های شخصی‌ او. حشمت غنی اشاره کرد که سلام رحیمی یک سازمان خصوصی دارد که در زمان دولت نخست طالبان نیز در افغانستان فعالیت می‎کرد، و افزود: «برخی‌ها در حال بازگشت به کابل هستند، در حالی که پولی برای دزدیدن وجود ندارد.»

نیویورک تایمز در گزارش مفصلی که در اواخر آذرماه در مورد عوامل فروپاشی دولت پیشین افغانستان منتشر کرد، به نقل از منابع آگاه نوشت که سلام رحیمی، از کانال‌های مخفی تماس میان دولت غنی و شبکه حقانی بود. به نوشته نیویورک تایمز، سلام رحیمی پیوسته با سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر کشور طالبان، و نیز با مولوی یعقوب مجاهد، معاون رهبر طالبان و وزیر دفاع کنونی این گروه، در تماس بوده است.

ستایش انس حقانی از «تلاش‌های واقعی» سلام رحیمی در جریان مذاکرات صلح، ممکن است مرتبط با همین تماس نزدیک و مداوم او با شبکه حقانی باشد.

در حالی که بسیاری از مقامات دولت پیشین افغانستان، از ترس اقدامات انتقام‌جویانه طالبان به کشورهای خارج پناه برده‌اند، خانه‌ها و اموال‌شان غصب شده است و نزدیکان‌شان مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، استقبال رهبران طالبان از سلام رحیمی، بیانگر رابطه عمیق و دیرینه او با این گروه است.

سلام رحیمی در جریان مذاکرات صلح میان دولت پیشین افغانستان و گروه طالبان که در شهر دوحه انجام می‌شد، نماینده تام‌الاختیار اشرف غنی بود. اشرف غنی و کسانی که به تلاش‌های ناکام او برای برقراری صلح باور داشتند، سلام رحیمی را به چشم مردی می‌دیدند که قرار است برای افغانستان صلح بیاورد. او همواره با کراوات قرمز، کت‌وشلوار شیک، ریش تراشیده و مو های منظم، بر سر میز مذاکرات حاضر می‌شد و در ظاهر، از ارزش‎‌های جمهوری، دموکراسی، و آزادی‌های مدنی حرف می‌زد. در عکس‌هایی که روز جمعه از سلام رحیمی در حال ملاقات با مولوی امیرخان متقی منتشر شد، دیده می‌شود که او ریش گذاشته است، «پیراهن تنبان» محلی مردم افغانستان را پوشیده، عمامه‌ای به رنگ عمامه‌های سران طالبان بر سر گذاشته است و با چهره‌ی آشفته و نگاه‌های پر از تردید، حکومت طالبان را ستایش می‌کند.

بازگشت سلام رحیمی به کابل و حمایت او از طالبان، بار دیگر این نکته را در میان مردم افغانستان برجسته می‌کند که دولت اشرف غنی، متشکل از افرادی بود که هیچ تعهدی به ارزش‌های جمهوریت، دموکراسی، و مردم‌‌سالاری نداشتند و صرفا با استفاده از فرصتی که دست داده بود، ثروت‌اندوزی کردند. سلام رحیمی که اکنون قرار است بار دیگر کسب‌وکارش را زیر پرچم طالبان راه بیندازد، یکی از آن افراد بود که در سطح رهبری دولت اشرف غنی حضور داشت و در تصمیم‌گیری‌ها نقش اساسی ایفا می‌کرد.