قواعد جدید بازی در سوریه

مترجم: علیرضا علیپور

 با وجود این که روسیه بارها تاکید کرده که فضای هوایی سوریه کاملا تحت کنترل این کشور قرار دارد و غیرقابل نفوذ می باشد؛ اما اسرائیل صدها حمله هوایی را به نقاط وابسته به ایران و شبه نظامیانش در سرتاسر خاک سوریه انجام داده است. روسیه از طریق تفاهمات مخفیانه با اسرائیل، این وضعیت حساس و به شدت خطرناک را از زمان مداخله خود در سوریه ( پاییز 2015) مدیریت کرده است؛ مشروط بر این که بر امنیت نظام سوریه یا آینده سیاسی این کشور تاثیر نگذارد
البته تجزیه و تحلیل رفتار مسکو در بحران سوریه نشانگر عدم پذیرش حضور ایران در این کشور می باشد و این کشور توانسته از حملات هوایی اسرائیل برای ایجاد موازنه جدید در سوریه بهره ببرد که در آن روسیه موثرترین و تاثیرگذارترین نقش را ایفا خواهد کرد. اما بیانیه مسکو در مورد رهگیری موشک های اسرائیل توسط سامانه ی دفاع هوایی سوریه ( ساخت روسیه) مجموعه ای از سوالات مهم را مطرح می کند: آیا هماهنگی بین طرفین در حال حاضر منسوخ شده است؟ آیا همانطور که کارشناسان نظامی اسرائیل توصیف می کنند این فقط یک تحول تاکتیکی است یا تغییر راهبردی؟ آیا این امر بدان معنا است که آزادی عمل اسرائیل برای فعالیت در سوریه محدود می شود؟ یا نتیجه گیری در این مورد همچنان زود است؟
تحولات جدید
در بیانیه ای بی سابقه، پایگاه هوایی حمیمیم، مرکز فرماندهی ارتش روسیه در سوریه، در ماه ژوئن گذشته اعلام کرد که پدافند هوایی سوریه ( ساخت روسیه) به سه حمله اسرائیل پاسخ داده و تمام موشک های پرتاب شده را رهگیری کرده است. در پی این بیانیه، یک مقام ارشد نزدیک به وزارت دفاع روسیه در مصاحبه ای با روزنامه اسرائیلی هیوم گفت: « روسیه برای تغییر قواعد بازی و محدودسازی حملات اسرائیل به درون سوریه این اقدام را انجام داده است. یک چارچوب رسمی برای تعیین این که چه چیزی در داخل سوریه مجاز نیست، در حال ترسیم می باشد.»
اسرائیلی ها معتقدند تا زمانی که به خط قرمزهای روسیه احترام می گذارند، نیازی به هیچ گونه تغییر در قواعد بازی نیست. مهم ترین خطوط قرمز این است که اسرائیل نباید به نفع مخالفان سوریه دخالت کند یا به نظام بشار اسد آسیب برساند. علاوه بر این، اسرائیل برای جلوگیری از برخورد مستقیم با نیروهای روسی در سوریه، تمام حمات هوایی خود را از حریم هوایی لبنان یا از حریم هوایی بر فراز مثلث مرزی بین سوریه، اردن و عراق به خاک سوریه انجام می دهد.
رویکرد جدید روسیه
دلایل متعددی پشت تغییر موضع روسیه در مورد حملات اسرائیل به سوریه وجود دارد که می توان آنها را به شرح زیر دسته بندی کرد:

الف – دلایل مربوط به تحولات عرصه بین المللی
بر اساس گزارشات، اسرائیل درصدد است تا سامانه گنبد آهنین را در اختیار اکراین قرار دهد تا از این طریق به کیف کمک کند تا موقعیت دفاعی خود را در مقابل هر گونه تهاجم احتمالی روسیه تقویت نماید. اما اعتبار چنین گزارشاتی بسیار پایین به نظر می رسد؛ زیرا اسرائیل پیامدها و تاثیرات چنین اقدامی را در هماهنگی خود روسیه در بحران سوریه ( اولویت امنیتی اسرائیل) را در نظر می گیرد. بنابراین اگر این گزارشات صحیح باشند، روسیه برای مجازات اسرائیل به دلیل حمایت از اکراین، مسیری بهتر برای محدودسازی فضای مجاز برای فعالیت اسرائیل در سوریه دست پیدا نمی کند.
این تصمیم روسیه به تفاهمات فیمابین پوتین و بایدن در ژنو ( ماه ژوئن) مربوط می شود که نتیجه ی تلاش بایدن برای « صلح مصنوعی» با ایران برای پیشبرد مذاکرات هسته ای است. یک منبع روسی در 24 ژوئیه 2021 به روزنامه شرق الاوسط گفت: « مسکو واکنش های خود را در گذشته محاسبه می کند زیرا تل آویو در زمانی که کانال های ارتباطی روسیه با واشنگتن قطع شده بود، تمام حرکت های خود را با واشنگتن هماهنگ می کرد. با توجه به تماس های کنونی با طرف آمریکایی، به نظر می رسد که مسکو تایید کرده است که واشینگتن از حملات مداوم اسرائیل استقبال نمی کند.»

ب) دلایل اقتصادی
ناگفته نماند که تداوم حملات اسرائیل به اهداف داخل سوریه ، صنایع دفاعی روسیه را که منبع درامد مهمی برای اقتصاد روسیه محسوب می شود، تضعیف کرده است. روسیه پس از آزمایش سلاح هایش در سوریه، یک کارزار تبلیغاتی بزرگ برای سلاح های خود طراحی کرده است و می خواهد خود را در بازارهای جدید تسلیحات به خصوص سامانه دفاع هوایی تثبیت کند. واضح بود که اظهارات مرکز فرماندهی نظامی روسیه در پایگاه حمیمیم بر سامانه های پانتسیر اس و باک.2. می متمرکز شده اند که در مقایسه با سامانه های اس 200 و اس 300 تا حدی قدیمی هستند. گویی روسیه می خواهد بگوید که سامانه های قدیمی اش توانستند حملات جدیدترین مدل های جنگنده های اسرائیلی ساخت آمریکا را خنثی کنند ، بنابراین اگر روسیه از سیستم های پیشرفته خود استفاده کند ، چه اتفاقی می افتد؟
روسیه درصدد است تا اعلام کند که جنگ در سوریه پس از انتخابات ریاست جمهوری پایان رسیده است و سوریه کشوری با ثبات و آماده شروع روند بازسازی است. بر این اساس تعجب آور نخواهد بود که اگر بگوییم روسیه از مزایای اقتصادی بزرگی برخوردار است و شکی نیست که تداوم حملات اسرائیل به تبلیغات روسیه آسیب می رساند و تصویری متفاوت از وضعیت امنیتی در سوریه ارائه می دهد.

دلایل سیاسی و امنیتی
حملات هوایی اسرائیل در حال نزدیک شدن به مکان هایی است که مستقیماً توسط افسران روس تحت نظارت هست یا به طور مشترک توسط طرف دولت روسیه و حکومت بشار اسد اداره می شوند ، که ممکن است جان نیروهای روسی را در این مکان ها به خطر بیندازد. حملات اسرائیل نشان داد که افسران روس در اکثر سایت های نظامی سوریه ، به ویژه در حلب ، در آزمایشگاه های دفاعی و مراکز تحقیقات علمی ، علاوه بر مراکز تیم های تخصصی ، به ویژه تیم های موشکی حضور دارند. مسکو دولت جدید اسرائیل را فرصتی برای روسیه می داند تا قواعد بازی را دوباره تنظیم کرده و در مورد قوانین جدید به توافق برسند. علاوه بر ضعف دولت جدید اسرائیل ، رهبران روسیه معتقد هستند که دیگر مجبور نیستند آن ها از قواعد قدیمی پیروی کند زیرا معتقدند که وضعیت سوریه تغییر کرده است و با آنچه در سال 2015 که روسیه مجبور به نتیجه گیری شد، متفاوت می باشد.

نتیجه گیری
تحولات اخیر در بحران سوریه جنبه هایی از بن بست مسکو در این کشور را نمایان می سازد و همچنین ترکیبی از فهم متناقض که روسیه با طرف های منطقه ای با اهداف متضاد داشته را برجسته می کند. مسکو نتوانسته به تعهدات خود برای تضعیف نفوذ ایران در سوریه عمل کند؛بلکه این کشور همچنین از شبه نظامیان نیابتی همسو با ایران برای گسترش کنترل نظامی خود بر خاک سوریه بهره برده است. مسئله اصلی این است که آیا روسیه می تواند مانع هدف قرار گرفتن مواضع ایران توسط اسرائیل در خاک سوریه شود؟ اسرائیل، موفقیت ایران در تثبیت حضورش در سوریه را خط قرمز می داند که امنیت ملی این کشور را تهدید می سازد. بنابراین اسرائیل دریغ نمی کند که نشان دهد آماده می باشد تا در این رویایی بسیار جلوتر رود ؛ حتی اگر به نقطه شروع جنگ همه جانبه برسد.
به احتمال زیاد، روسیه تصمیم خود برای مقابله با حملات هوایی اسرائیل را لغو خواهد کرد و از حفظ سیاست خود در قبال اسرائیل راضی خواهد بود. آنچه که این مفروضه را تایید می کند این مسئله است که محافل نظامی و امنیتی اسرائیل هنوز تأیید می کنند که هیچ گونه تماس از سوی روسیه در این زمینه وجود ندارد و این موضوع از اظهارات بدون تأیید مقامات ناشناس روسیه فراتر نمی رود. اما در نهایت ممکن است جزئیات خاصی مانند الزام اسرائیل به مسکو قبل از حملات و اطلاع از مکان هایی که روس ها در آن مستقر هستند، مورد توافق قرار بگیرد.