انتخاب مجدد آقای امانوئل ماکرون منجر به دوئلی شد که اکثریت قاطع رای دهندگان امیدوار بودند بتوانند اینبار از آن اجتناب ورزند. اما با پیروزی آقای ماکرون انتظار می رود که پنج سال بدون امید به پیشرفت و شور و شوق در پیش روخواهد بود . آقای ماکرون در حالی دوباره به مسند ریاست جمهوری می نشیند که اکثر مردم فرانسه معتقدند کارنامه وی سیاه بوده (۵۶%)، وضعیت کشور طی پنج سال گذشته بدتر گشته (۶۹%)و برنامه پیشنهادی او خطرناک است (۵۱%) و عمدتاً در خدمت منافع افراد بالای جامعه (۷۲%) می باشد (۱). بنابراین تنها به دلیل طرد نماینده جناح راست افراطی بود که میلیون‌ها رای‌دهنده جناح چپ به رئیس‌جمهورکنونی رای دادند، برخی از آنها هم اکنون آماده تظاهرات خیابانی علیه وی می باشند. دلایل نارضایتی مردمی کم نیست: کاهش قدرت خرید، افزایش سن بازنشستگی، عدم تصمیم گیری در باره مشکلات اقلیمی، افزایش نرخ بهره، تصمیمات دولتی در جهت تنبیه بیکاران.
پنج سال پیش، هفته نامه انگلیسی اکونومیست شیفته رئیس جمهورجدید فرانسه بود و عکس وی را روی جلد نشریه به چاپ رساند. این عکس، آقای امانوئل ماکرون را با کت شلواری پر زرق و برق و لبخندی فاتحانه در حال راه رفتن روی آب نشان می داد. برای بورژوازی جهانی، حیرت و وحشت زده از برگزیت، و همچنین از ظهور آقای دونالد ترامپ در کاخ سفید ، ورود آقای مکرون به صحنه بین المللی رنگی از انتقام برخود گرفته بود. بنا بود اودر برابرگسترش «پوپولیسم» راست افراطی در اروپا به نفع لیبرالیسم «مترقی» و جهانی شدن قد علم کند. امروز، چیز زیادی از چنین توهمی باقی نمانده است. همزمان با بحران بهداشتی و بحران بیمارستانها، مشکلات تامین انرژی و جنگ در اوکراین، مضامین حاکمیت ملی، قدرت خرید، بازگرداندن فعالیت‌های اقتصادی و برنامه‌ریزی زیست‌محیطی جایگاه فزاینده‌ای را در بحثهای عمومی اشغال می‌کند. چنین شد که روز ۱۰ آوریل، در پایان دوره پنج ساله ریاست جمهوری آقای ماکرون، جناح چپ رادیکال نفوذ خود را تثبیت و جناح راست افراطی ناسیونالیست که آقای ماکرون مدعی مهار آن بود، پیشرفت زیادی کرد. در دوراول انتخابات ریاست جمهوری، سه نامزد مربوط به این جناحها در مجموع ۳۲.3٪ از آرا (۲) را به دست آوردند که از نتایج به دست آمده توسط آقای ماکرون بالاتر بود (۲۷.8 درصد). دو هفته بعد، نتایج دور دوم انتخابات نشان داد که ، خانم مارین لوپن نسبت به انتخابات سال ۲۰۱۷، دو میلیون و شش صد هزار رای بیشتر و رقیب پیروز او ۲ میلیون رای کمتر به دست آورده اند.
آقای ماکرون، وزیر سابق اقتصاد آقای فرانسوا اولاند، علیرغم سیاستی عمیقا متضاد، موفق به حفظ حمایت رای دهندگان سوسیالیست شد. او همچنین توانست رای جناح راست را نیز به لطف انتخاب های مالی و اجتماعی مطابق با انتظارات آنها، جذب نماید. جا دارد از چنین فضیلتی تمجید شود ! از آنجایی که در جمهوری پنجم، رئیس جمهور با رای مستقیم عمومی انتخاب می شود، معمولا رسم بر این بوده است که در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ، نامزدی از راست و نامزدی از چپ، یکی در مقابل دیگری قرار گیرد. اما روز ۱۰ آوریل، نتایج انتخاباتی اسف بار سوسیالیستها و دست راستی ها با حذف دو قهرمان معمول از صحنه نبرد انتخاباتی، این سناریو را در هم شکست: جناح راست و سوسیالیستها در مجموع ۶.5 درصد از آرا را به خود اختصاص دادند. در سال ۲۰۱۲، رای آنها د ر مجموع ۵۵.81 درصد بود…
به این ترتیب، رئیس جمهور فرانسه «همزمان» نامزد جناح راست و جناح «چپ بورژوایی» شد که از زمان فرانسوا میتران، همراه با «سیاست گردش به سوی ریاضت طلبی» در سال ۱۹۸۳، معاهده ماستریخت در سال ۱۹۹۲ و توافقنامه قانون اساسی اروپا در سال ۲۰۰۵، نه تنها به سیاستهای نئولیبرالی تن داده بود بلکه از آن دفاع نیزمی کرد. آقای ماکرون، به جای پذیرش و توضیح در باره محتوای این واقعیت، ترجیح داد خود را به عنوان نماینده جناحی ناهمگون معرفی کند. تنها فایده قابل تشخیص این امر آن است که به او اجازه می دهد هر طور که می خواهد عمل کند. او یک روز قبل از انتخاب مجدد خود در برابرمشتی روزنامه نگار «دوست داشتنی» چنین گفت: «پروژه جناح میانی افراطی» بر اساس «گرد هم آمدن چندین خانواده سیاسی استوار است، از سوسیال دموکراسی گرفته تا هواداران محیط زیست، از جناح میانه، تا جناح راست که بخشی بناپارتیست و بخشی اورلئانیست و طرفدار اروپا می باشند» (۳).
چنین پیوندهایی بین سوسیال دموکراسی و راست اورلئانیستی، هواداران محیط زیست اروپایی و راست بناپارتیستی، نه قوام نظری دارد و نه عمق تاریخی. اما به لحاظ جامعه شناختی، «بلوک بورژوازی»، «حزب نظم»، «فرانسه از بالا» را نمایندگی می‌کند. ائتلاف همه کسانی که جنبش «جلیقه زردها» آنها را به وحشت انداخته و با سرکوب شدید آن خود را آرام کرده اند. همین افراد روز ۲ آوریل گذشته در نشست بزرگ آقای ماکرون در پاریس برای او ایستاده کف زدند. او در سخنرانی ای که سپس به کلیپ کارزار انتخاباتی اش تبدیل شد، با صدایی پر شور اعلام کرد: «علی رغم بحران ها، ما به وعده های خود عمل کردیم. برای پایان دادن به بیکاری گسترده که فرانسوی ها را زیر فشار قرار داده، می بایست به تابوهای قدیمی در مورد مالیات، قانون کار و بیمه بیکاری حمله می شد». او همچنین به تابوی یارانه مسکن و مالیات بر ثروت نیز «حمله کرد».
بنابراین جای تعجب نیست که در محله های اعیان نشین و محافظه‌کاری مانند محله نویی یا منطقه شانزدهم پاریس و یا درورسای، رای رئیس‌جمهور طی پنج سال دو برابر شده و بتواند نامزد رسمی جناح راست را شکست دهد (۴). پس از سرکوب جنبش کارگری درماه ژوئن ۱۸۴۸، و به دنبال آن سرکوب کمون پاریس درسال ۱۸۷۱، زمانی که جمهوری خواهان به بورژوازی نشان دادند که آنها هم قادر می باشند که نسبت به مردم ظالمانه رفتار کنند، سلطنت طلبان دیگر سودمندی سیاسی خود را از دست داده بودند. به طور خلاصه، با روی کار آمدن آقای ماکرون، وجود جناح راست، درست مانند وجود حزب سوسیالیست که مدت هاست به سوسیال لیبرالیسم و جهانی شدن سرمایه داری روی آورده، بیهوده شده است. لذا حذف همزمان هر دو آنها نوعی شفاف سازی به نظر آمد.
در پشت «پروژه جناح میانی افراطی » رای دهندگان محافظه کار، اساسا متشکل از بازنشستگان ثروتمند و مدیران ارشد گرد آمده اند، که با افزایش سن و درآمد، شمار آنها افزایش می یابد (۵). مشارکت استثنایی افراد بین ۶۰ تا ۶۹ ساله (۸۸ درصد) در رای گیری، تأثیر انتخاباتی این قشر را تقویت کرد، در حالی که مشارکت جوانان و افراد منسوب به اقشار مردمی، که بیشتر از آقای ژان لوک ملانشون یا خانم لوپن دفاع می کنند، کمتر بود (۵۴ درصد از افراد رده سنی ۲۵ تا ۳۴ سال در دور اول انتخابات امسال شرکت کردند، در مقایسه با ۷۲ درصد در سال ۲۰۱۷). رهبر چپ رادیکال، که دانشجویان مراکز بزرگ شهری و پرولتاریای جوان در شهرکهای مسکونی محروم، بیشتر هوادارش می باشند، به دنبال بسیج آنها برای «دور سوم» یعنی انتخابات پارلمانی ژوئن آینده است. این هدفی بلند پروازانه به نظر می رسد، چرا که معمولا این انتخابات تنها نیمی از رای دهندگان، آنهم بیشتر ثروتمندترها و مسن ترها را به خود جذب می کند.
آقای ملانشون، «مرجع چپ اروپا»
اما آقای ملانشون هم اکنون به چندین هدف دست یافته است. از یک سو، در زمانی که در اروپا، چپ رادیکال توسط چپ میانه به حاشیه رانده شده (آلمان، اسپانیا، پرتغال) ، به لیبرالیسم گرویده (یونان) ، عملا در صحنه حاضر نیست (کشورهای بالتیک، اروپای شرقی) ویا نابود شده (ایتالیا) ، در فرانسه ۲۱.95 درصد آرا را به دست آورده و شکست تحقیرآمیزی را به هواداران محیط زیست میانه رو (۴.63 درصد) و به ویژه سوسیالیست ها (۱.74 درصد!) که مدتها در این اردوگاه نقش هژمونیک داشتند، تحمیل کرده است. آقای پابلو ایگلسیاس، بنیانگذار جنبش پودموس ، که از زمان شکست انتخاباتی اش در مادرید به مثابه مفسر سیاسی به صحنه آمده، به این نتیجه رسیده است که آقای ملانشون اکنون نقش «مرجع چپ اروپایی» را ایفا می کند. امروزه هیچ کس در این نقش او رابه چالش نمی کشد. خود وی موفقیت خود را اینگونه توضیح می دهد: «ما هرگز از اصول خود دست برنداشته ایم. ما تنها به رد دنیایی که در آن زندگی می کنیم اکتفا نکردیم، بلکه جهان دگری را پیشنهاد می کنیم (۶). »
با این حال، آوردن رای بالا در دور اول انتخابات ریاست جمهوری، لزوما پیروزی در انتخابات پارلمانی را تضمین نمی کند. آقای ملانشون خاطر نشان کرد که دیگر زمان سخنوری و نقد نیست، بلکه موضوع در دستگیری قدرت در میان است. در مجموع توازن قوا امروزه برای چپ فرانسه بسیار نامطلوب است. دو نامزد جناح راست و راست افراطی (آقای ماکرون و خانم لوپن) از آقای ملانشون رای بالاتری آوردند و دو نامزد دیگر ازجناح راست افراطی و راست (آقای اریک زمور و خانم پکرس) پس ازاو رتبه های بعدی را به دست آوردند.
البته گاهی اوقات، پویایی یک جریان بر محاسبات انتخاباتی برتری می یابد. با تبدیل شدن رای دهندگان آقای ملانشون به داوران رای گیری نهایی ، کارزار تبلیغاتی وی بهتر از آنچه که شروع شده بود به پایان رسید. یک هفته نامه مهم فوق محافظه کار اظهار تاسف کرد: «هیچ یک از موضوعات مهم برای رای دهندگان جناح راست در بحثهای دور دوم انتخابات جایی نداشت». در واقع موضوعات جنجالی مربوط به ناامنی، هویت ملی و اسلام، تا حدی جای خود را به بحث در مورد قدرت خرید، خدمات عمومی و حقوق بازنشستگی داد، بحثهایی که آقای مکرون را در موضع تدافعی قرارمی داد.
با این حال، از آنجایی که هدف اصلی چپ تأثیرگذاری بر سیاست مخالفان خود نبوده، بلکه می خواهد سیاستهای خویش را به اجرا در آورد، نتایج دور اول ضمن آن که نشان دهنده پیشرفت های انجام شده می باشد، نشانگر کارهایی است که هنوزمی بایست انجام شود. دست آوردها: آقای ملانشون آرای خود را در مناطق ماوراء بحار در مقایسه با سال ۲۰۱۷ دو برابر کرد واکثریت مطلق را در گوادلوپ، مارتینیک و گویان به دست آورد. البته دلیل این موفقیت تا حدی نفرت جمعیت این مناطق از آقای ما کرون می باشد. نتیجه آرای آقای ملانشون در محله‌های فقیرنشین حومه شهرها که بسیاری از فرانسوی‌های خارجی تبار، اغلب مسلمان، در آن زندگی می‌کنند نیزبه همان اندازه چشمگیر است. سرانجام، این نامزد جناح چپ در میان طبقات متوسط شهری، اغلب جوان و تحصیلکرده ، آنهم درشهرهایی که سابقا شهرداران سوسیالیست یا هوادارمحیط زیست را انتخاب کرده بودند (پاریس، گرنوبل، مونپلیه، رن، و غیره)، پیشرفت کرد.
هر چند رای دهندگان به آقای ملانشون بسیار ناهمگون می باشند، اما باید اذعان داشت که کار سیاسی و مبارزاتی وی تاثیر گذار بوده است. آقای ملانشون بارها به جزایر ماوراء بحار فرانسه سفر کرده وبه مشکلات اجتماعی و زیست محیطی این مناطق پرداخته است. در حومه شهرها، کارزار نفرت و تهدید علیه مسلمانان توسط آقای زمور دامن زده شد ودر رسانه‌ها پژواک وسیع پیدا کرد، جناح راست و چندین وزیر آقای ماکرون نیز بر طبل آن کوبیدند، اما عملا این قائله نتیجه متناقضی ببار آورد. امروز همه افرادی که دراین کارزار شرکت داشتند، از ظهور « رای مسلمانان» یا «رای گروههای اجتماعی بسته» خشمگین می باشند. گویی حال قصد دارند پس از آنکه این گروههای اجتماعی را تهدید به طرد کردند، آنها را از رای دادن به نامزدی که مدافع حقوقشان می باشد نیز منع کنند.
اگرچه ظاهراً تسخیر مجدد حومه شهرهای سابقا «سرخ»، حتی به شکلی غیر منتظرانه، به تازگی اتفاق افتاده است، در مناطق حاشیه شهری و روستایی و درحوزه معادن در شمال و شرق کشور جایی که شهرک های سابق حاشیه تولید خودرو و فولاد (که در حال حاضر غیرصنعتی شده) واقع می باشد، شاهد این روند نیستیم. راست افراطی بیست سال است که در میان کارگران و حقوق بگیرانی که در این مناطق زندگی می‌کنند، ریشه دوانده وبه موفقیت دست یافته، در حالی که در بین مدیران، شهرنشینان و بازنشستگان دچار رکود یا پسرفت گشته است.
باید یاد آوری کرد که چنین وضعیتی تنها مختص فرانسه نیست. جهانی شدن و جابه‌جایی محل تولید (به چین، مغرب، مکزیک یا اروپای شرقی) که اغلب مورد علاقه نیروهای سیاسی مدعی چپ‌گرایی (دموکرات‌های آمریکایی، حزب کارگر بریتانیا، سوسیالیست‌های اروپایی) بوده است، موجب گسست آنها از رای‌دهندگان مردمی گشته است (۸). مناطق محرومی چون پا دو کاله و لورن در فرانسه معادل خود را در ساکسونی آلمان، «کمربند زنگ» در غرب میانه آمریکا و یا در «دیوار قرمز» شمال انگلستان و ولز، دارا می باشد. با این حال هنوز هیچ بازتاب و تحلیل فراملی در مورد این موضوعات وجود ندارد. فعالان و رهبران جناح چپ کمی فراتر از مرزهای خود را نگاه نمی کنند، گویی موفقیت و سپس شکست آقایان جرمی کوربین و برنی سندرز قرار نبود در فرانسه، آلمان و ایتالیا بررسی گشته و از تجربیاتشان درس گرفته شود. با این حال، تحولات عمده جامعه شناختی و انتخاباتی (پیشرفت راست یا راست افراطی در درون گروه های اجتماعی که زمانی به چپ وفادار بودند) در آنجا ها نیز با همان وضوح مشاهده می شود.
تنها اکتفا به ارائه پیشنهادهای اجتماعی برای حفظ، جذب و متحد کردن سه گروه ناهمگون اجتماعی، یعنی بورژوازی تحصیل کرده، پرولتاریای شهرها و گروه های مردمی ساکن در مناطق پیرامونی، هرچند ضروری می باشد اما کافی نخواهد بود. در فرانسه مانند جاهای دیگر، در حومه شهرها با گذشت زمان، هویت‌های سیاسی متمایزی پیرامون موضوعات متنوعی مانند مهاجرت، مذهب یا جایگاه خودرو در زندگی روزمره و زندگی روستایی شکل گرفته است. «دیوار ارزش ها» اغلب طبقات مردمی را در مقابل یکدیگر قرار می دهد. در غیاب ارتباطات منظم یا سازمان‌های قدرتمندی که بین اجزای مختلف گروههای مردمی ارتباط برقرارکند، تعصبات به وجود آمده و رشد می کند. این اقشار به دلیل اعتقادات یا شرایط زندگی خود احساس می کنند که مورد بی توجهی، تحقیرو طرد قرار دارند.
تنها یک کارزار انتخاباتی هر پنج سال یکبار نمی تواند چنین سوءتفاهم هایی را که رسانه ها و شبکه های اجتماعی به تشدید آن ادامه می دهند، برای همیشه برطرف سازد. در طول مبارزات انتخاباتی، شبکه یک تلویزیون فرانسه از همه نامزدهای دور اول خواست تا درباره سه موضوع موضع بگیرند: رحم جایگزین ، پوشش در دانشگاه و مقررات شکار. برای یک کاندیدای جناح چپ، هر پاسخی به این سوالات می توانست خطر آزرده شدن یکی از عناصر بالقوه ائتلاف او را به همراه داشته باشد. اما بلوک بورژوایی، از این دست از موانع همگن تر و منسجم ترعبور می کند.
افراد برجسته اما بدون تأثیر
بیست سال پیش، رئیس جمهور ژاک شیراک با ۶۱.1 درصد آراء افراد واجد شرایط در مقابل آقای ژان ماری لوپن دوباره انتخاب شد. در ۲۴ آوریل امسال، آقای ما کرون در رویارویی با دخترآقای لوپن، رای ۳۸.5 درصد از ثبت نام کنندگان در رای گیری را به دست آورد. فروپاشی نه تنها متعلق به او، بلکه مختص نظام سیاسی فرسوده ایست که دیگر نمایندگی آحاد مردم را ندارد. راست افراطی یک درصد از نمایندگان مجلس ملی را در اختیار دارد، گروه ژان لوک ملانشون ۳ درصد. پنج منطقه از سیزده منطقه کلان شهرهای فرانسه توسط سوسیالیست ها، هشت منطقه توسط راست رسمی، یعنی توسط دو حزب در آستانه انقراض، اداره می شود. نامزدهای این دو جناح در جمع آوری پانصد امضای نمایندگان ، لازم برای شرکت در انتخابات مشکلی نداشتند، در حالی که خانم لوپن و آقای ملانشون نزدیک بود به دلیل ناتوانی در جمع آوری ۵۰۰ امضا از رای گیری حذف شوند. خانم آن هیدالگو در پاریس که شهردار آن است تنها ۲.3 درصد آرا را به دست آورد. در دیگر شهر های بزرگ (مونپلیه، نانت، رن، لیل، روئن، کلرمون-فران، و غیره) که سوسیالیست ها در راس قدرتند نیز نامزدی خانم هیدالگو با چنین استقبال نازلی روبروشد.
«دون مایگی» آقای ماکرون در بین دو دور رأی گیری باز هم مشهود تر شد و انزجار مردم را نسبت به نهادها و افرادی که آنها را نمایندگی می کنند، بیشتر کرد. او برای از دور به در کردن نامزد جناح راست، یعنی خانم پکرس، دقیقا برنامه ارتجاعی وی در رابطه با به تعویق انداختن سن بازنشستگی را مو به مو ارائه داد. با شکست مفتضحانه راست در دور اول، آقای ماکرون به سمت چپ چرخید و اعلام کرد که در این مورد حاضر به مذاکره می باشد. او پس از خودداری از افزایش حداقل دستمزد در پنج سال اول ریاست جمهوری اش، وکیل مدافع آن شد و دو روز مانده به انتخابات دور دوم حتی وعده افزایش حقوق معلمان را داد. او که درتمام دوران ریاست‌جمهوری خود نسبت به مسائل زیست‌محیطی بی‌تفاوت بود، ناگهان برگزاری «جشنواره طبیعت»، مشابه جشنواره موسیقی، را اعلام کرد و قول داد که «کارفرماهای شرکت های بزرگ سبز و مسئولیت‌پذیر خواهند بود». او خود را «هوادار همه‌پرسی» اعلام کرد، در حالی که در تمام دوران ریاست جمهوری اش هرگز حاضر نشد در باره هیچ موضوعی همه پرسی راه بیندازد، او گفت که هیچ «مخالفتی» با در نظرگرفتن آراء مردم به صورت تناسبی برای انتخاب نمایندگان مجلس ندارد هرچند خودش همواره از قانون ارجحیت آرای اکثریت برای تثبیت رویه اقتدارگرایانه قدرت استفاده کرده است. دست آخر هم از اینکه در روز ۲۴ آوریل به جای رأی دادن به رئیس جمهور دموکراتی که به هموطنان خود احترام می گذارد، ۲۸ درصد از واجدین شرایط اصلا رأی نداده اند ـ بالاترین رکورد در بیش از ۵۰ سال اخیر- ابراز شگفتی کرد. اما نفس اش بند خواهد آمد اگر بداند که پیش‌بینی می شود که بخش بزرگی از مردم فرانسه (۷۹ درصد) در دوره پنج ساله آتی ریاست جمهوری اش در جنبش‌های اعتراضی اجتماعی شرکت خواهند کرد (۹).
۱ـ بررسی Cevipof منتشر شده توسط لوموند 15 و 16 آوریل 2022
۲ـ مجموع آراء خانم لوپن (۲۳.۱درصد) ، آقای زمور(۷.۱ درصد) و آقای نیکولا دوپن اینان (۱.۲ درصد)
۳ـ فرانس انتر 22 آوریل 2022
۴ـ در منطقه نویی آقای ماکرون ۴۸.۹۸ درصد آرا را در دور اول سال ۲۰۲۲ به دست آورد حال آنکه در سال ۲۰۱۷، ۲۳.۷۴ درصد آرا را داشت. در محله اعیان نشین شانزدهم، از ۲۶.۶۵ درصد به ۴۶.۷۵ درصد رسید.
۵ـ در دور اول انتخابات ۲۰۲۲، ۴۳ درصد رای دهندگان به آقای ماکرون بازنشسته بودند و ۴۰ درصد کارمند عالی رتبه.
۶ـ سخنرانی ۲۱ آوریل ۲۰۲۲ در خانه شیمی
۷ـ Carl Meeus, « La drôle de campagne », Le Figaro Magazine, Paris, 22-23 avril 2022.
۸ـ به پرونده لوموند دیپلماتیک در باره شکست چپ در لوموند دیپلماتیک ماه ژانویه ۲۰۲۲ رجوع کنید
۹ ـ بررسی Cevipof منتشر شده توسط لوموند ۱۵ و ۱۶ آوریل ۲۰۲۲
