شراکت روسیه و چین در دلار زدایی

در بخش ذیل به نکات و گزاره‌های اصلی این یادداشت اشاره خواهیم کرد

1. هم‌زمان با آغاز بازی‌های المپیک زمستانی در پکن، روسای جمهور چین و روسیه طی بیانیه‌ای موضع مسکو در قبال ناتو را تأیید کردند. با این حال کسانی که نگران اقدامات نظامی روسیه در اوکراین هستند نباید جنبه دیگر این شراکت یعنی دلارزدایی را نادیده بگیرند.
2. روسیه از زمان تحریم‌های غرب به خاطر الحاق کریمه و چین از زمان آغاز جنگ‌های تجاری بر اهمیت دلار زدایی پی بردند. روسیه پیشرفت‌هایی در کاهش اتکا به دلار داشته اما در بلندمدت این امر بستگی به نحوه تعامل روسیه با دو چالش جدید دارد: ۱- افزایش اتکا به یورو که احتمال تحریم اروپا را در پی دارد ۲- تبدیل یورو به روبل درحالی‌که دلار در بازارهای بین‌المللی تسلط دارد.
3. روسیه و چین در سال ۲۰۱۸ پس از اعمال تعرفه‌های سنگین آمریکا بر کالاهای چینی و شروع جنگ تجاری، از استفاده از دلار در تجارت دوجانبه فاصله گرفتند. درحالی‌که مسکو قبلاً ابتکار دلارزدایی را رهبری کرده بود، پکن به سرعت از استراتژی روسیه الگوبرداری کرد. این امر راه را برای جایگزینی دلار با ارزهای ملی برای تسویه‌حساب‌های بین‌الملل باز کرد. این امر به روسیه کمک کرد تا از اتکای خود به دلار در تجارت بین‌الملل بکاهد.
4. درحالی‌که ۸۰ درصد صادرات روسیه در سال ۲۰۱۳ با دلار انجام می‌شد امروز این امر به نصف حجم تجارت رسیده است. فارغ از دلار زدایی در تجارت، دو کشور شروع به‌ جایگزینی ذخایر دلاری خود با یورو و یوآن کرده‌اند. بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰، بانک مرکزی روسیه ذخایر دلاری خود را به نصف کاهش داد. در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که قصد دارد تمام دارایی خود را به یوآن، یورو و طلا تبدیل کند و دلار را کاملاً حذف کند، از این رو یک‌چهارم ذخایر یوآن جهان را در اختیار گرفت. ازاین‌رو جای تعجب نیست که چرا پوتین بر این روابط دوجانبه تأکید دارد.
5. با این وجود این شراکت نابرابر است، درحالی‌که تنها ۲۳ درصد از صادرات روسیه به چین در ۲۰۲۰ به دلار تسویه می‌شد، ۶۰ درصد از صادرات چین به روسیه همچنان با دلار بود. علاوه بر این، درحالی‌که روسیه عزم خود برای ایجاد یک سیستم پرداخت بین‌المللی جدید با چین را سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که به عنوان جایگزینی برای سوئیفت عمل می‌کند، اما چین هنوز به طور کامل متعهد به این امر نشده است. حتی اگر چین و روسیه وابستگی خود را به دلار به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند، ارزهای جدید مجموعه جدیدی از چالش‌ها را به همراه خواهند داشت.
6. دو چالش جدی عبارت‌اند از: ۱- در روابط تجاری روسیه یورو، دلار را کنار زد. این امر هرچند در برابر آمریکا مصونیت ایجاد می‌کند اما در برابر تحریم‌های اتحادیه اروپا آسیب‌پذیر است. در حال حاضر اتحادیه اروپا ۱۵۰ تحریم علیه روسیه وضع کرده و قصد خود را برای اعمال تحریم‌های بیشتر اعلام کرده است. ۲- با توجه به سلطه دلار در بازار، دور زدن آن به سختی امکان‌پذیر است. مگر اینکه کشورها سوآپ ارز بین خود و سایر کشورها را گسترش دهند یا ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را گسترش دهند. با این حال باز هم مدتی طول می‌کشد تا این ارزهای دیجیتال نقش دلار را در پرداخته‌ای بین‌المللی ایفا کند.

نویسندگان در بخش پایانی یادداشت می‌نویسند:

ازآنجایی‌که دو کشور قصد دارند تجارت دوجانبه را در کوتاه‌مدت افزایش دهند، بیش از هر زمان دیگری لازم است تا ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا سیاست‌های تحریمی خود در قبال روسیه را هماهنگ کنند. این سیاست دور شدن از دلار و نزدیکی به یورو را محدود می‌کند و قدرت ابزار مالی غرب را حفظ می‌کند. نکته دیگر آنکه اگرچه روسیه و چین موفق به همکاری در زمینه دلارزدایی تجاری شده‌اند اما عدم همسویی اهداف آن‌ها احتمالاً از سرعت دلارزدایی می‌کاهد. روسیه در این زمینه فعالانه در تلاش است اما چین تمایل زیادی در این زمینه ندارد. با توجه به اینکه سه پنجم صادرات چین به روسیه همچنان تحت سلطه دلار است و بانک‌های چینی هنوز به سیستم پرداخت جدید نپیوسته‌اند، باید منتظر ماند و دید چین تا چه حد برای دلارزدایی همکاری خواهد کرد.

Russia and China: Partners in Dedollarization