دیپلماسی ذائقه

دیپلماسی ذائقه به معنای چگونگی هدایت دیپلماسی فرهنگی از طریق ترویج فرهنگ غذایی، استراتژی محبوبیت یافته ای است که به شکلی فزاینده در زمینه دیپلماسی عمومی و برندینگ ملی مطرح شده است. دیپلماسی ذائقه که جایی در محل تقاطع فرهنگ غذایی و سیاستگذاری خارجی قرار گرفته از لذات غذایی یک کشور به عنوان ابزاری برای پیشبرد دیپلماسی عمومی و بالا بردن آگاهی نسبت به برند ملی بهره می برد.

دیپلماسی ذائقه شکلی از دیپلماسی عمومی است که دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی آشپزی و برندینگ ملی را با هم درمی آمیزد تا فرهنگ بیگانه را به چیزی ملموس برای حواس چشایی و لامسه تبدیل کند. دیپلماسی عمومی خوب به فرهنگ محلی با دقت می نگرد تا راهی برای به اشتراک گذاشتن آن با دیگری بیابد؛ دیپلماسی ذائقه فرهنگ را از طریق نقاط دسترسی آشناتری مانند حس چشایی معرفی می کند.

مقوله دیگری که در ارتباط با غذا به مثابه خدمات مطرح است به چرخش درآوردن اکوسیستمی از مشاغل گوناگون در خدمت این صنعت است. منطق غلبه خدمات بر این صنعت چارچوبی از تعامل میان بازیگران مختلف درگیر در این فرایند را شامل می شود که با مکان و محیط فرهنگی آن در ارتباط اند و بدین ترتیب به رونق گرفتن مجموعه قابل توجهی از مشاغل در یک کشور کمک می کند.

مواد لازم برای دیپلماسی ذائقه

در حالی که کمپین های دیپلماسی عمومی سنتی مبتنی بر تاکتیک های طرفداری تلاش می کردند به طور مستقیم بر عقیده عموم تاثیر بگذارند، دیپلماسی ذائقه با استفاده از غذا به عنوان رسانه ای برای درگیر کردن طرف مقابل، درصدد ایجاد نوعی ارتباط عاطفی غیرمستقیم با فرهنگ است. بدین ترتیب، بسیار مهم است که ابتدا مشخص کنیم چه عناصری از دیپلماسی عمومی به ایجاد “دیپلماسی ذائقه” کمک می کنند.

در وهله اول باید بدانیم دیپلماسی ذائقه در قلمرو دیپلماسی فرهنگی می گنجد. دیپلماسی ذائقه با دیپلماسی غذایی متفاوت است. دیپلماسی غذایی[1] به معنای ارائه کمک های غذایی در دوره های بحران و فاجعه است. به همین ترتیب دیپلماسی آشپزی[2] به استفاده از غذا برای موقعیت های دیپلماتیک اشاره دارد به معنی دقیق تر استفاده مناسب از فرهنگ غذایی در میانه جریان های رسمی دیپلماتیک.

برخلاف اینها دیپلماسی ذائقه تلاش گسترده تری در سطح دیپلماسی عمومی است که که سعی می کند فرهنگ غذایی را به شیوه ای فراگیر در میان عموم مردم از فرهنگ های بیگانه منتشر کند و ترجیح می دهد مخاطبین وسیعی را تحت تاثیر قرار دهد تا این که بر نخبگان اثر بگذارد. دیپلماسی ذائقه بر طعم های منحصر به فردی تمرکز دارد که به فرهنگ ملی چاشنی می بخشند و بنابراین بر جذابیت فرهنگ یک کشور می افزایند جنبه اصلی که قدرت نرم از آن برمی خیزد.

نمونه هایی از کمپین های مربوط به دیپلماسی ذائقه در راستای برندینگ کشورها

• کمپین آشپزی کره ای برای جهان

رهبران کره همواره به طور جدی درگیر فرایندی برای طراحی برند این کشور بوده اند. دولت کره اما به تازگی این نگرانی را دارد که این برند به اندازه جایگاه واقعی این کشور قدرتمند نیست. این مسئله متخصصان را به حیرت وا می داشت که برندهای کره ای بیش از نام خود این کشور شهرت و محبوبیت کسب کرده اند و بسیاری مواقع افراد این برندها را به عنوان برندهایی ژاپنی بازمی شناسند.

در نتیجه به عنوان بخشی از تلاش های کشور در جهت دیپلماسی عمومی و برند ملی، کره جنوبی به دیپلماسی ذائقه روی آورد. سئول کمپینی با نام “آشپزی کره ای برای جهان” را در آوریل سال 2009 طراحی کرد. از جمله اهداف این کمپین عبارت بودند از: افزایش رستوران های کره ای در خارج از کشور به میزان چهار برابر تا حدود 40 هزار رستوران تا سال 2017،  صرف بودجه ای معادل 40 میلیون دلار  برای ترویج کلاس های آشپزی کره ای در مدارس آشپزی معتبر جهانی و کمک و حمایت از هنرآموزان در زمینه آشپزی کره ای با کمک هزینه های تحصیلی و بورسیه ها برای شرکت در مدارس آشپزی و نمایشگاه های بین المللی غذا.

در حالی که دولت کره جنوبی سعی می کرد در دیپلماسی ذائقه درگیر شود، دیاسپورای کره ای نیز به نوآوری هایی در زمینه آشپزی کره ای در لس آنجلس به شیوه تاکوی کره ای بسیار محبوب دست زد. به این ترتیب، جامعه کره ای نیز نوعی دیپلماسی ذائقه غیررسمی را به شیوه خود در پیش گرفت که آگاهی عموم را نسبت به آشپزی و فرهنگ کره ای افزایش داد. کوگی تاکو تراک[3]، که ترکیبی از آشپزی کره ای و مکزیکی با غذاهایی چون تاکوهای بولگوگی و کیمچی کوئسادیلاس را به نمایش می گذارد به پدیده فرهنگی واقعی در صحنه غذایی لس آنجلس تبدیل شده است.

همه این عوامل در کنار یکدیگر منجر به افزایش محبوبیت فرهنگ غذایی کره در کشورهای دیگر شده است. به عنوان مثال در ناحیه متروپولیتن نیویورک تعداد افرادی که از غذای کره ای لذت می بردند از 9 درصد در سال 2009 به 31 درصد در سال 2011 افزایش یافت. علاوه براین، در سال 2011و 2012 غذای کره ای در میان گرایش های غذایی در آمریکا جزو بالاترین ها رتبه بندی شد به طوری که یک نویسنده غذا در مورد آن نوشته است: “آخرین غذای آسیایی که کل کشور را درنوردیده است … ” توجه فزاینده به آشپزی کره ای از طریق دیپلماسی ذائقه رسمی و غیررسمی در نهایت منجر به ارتقای آگاهی و ستایش عموم نسبت به برند کشور کره شد همان طور که غذای کره ای نیز برجستگی و شهرت یافت.

• کمپین آشپزخانه های مالزیایی برای جهان

مالزی یکی از پویاترین کمپین های دیپلماسی ذائقه را هدایت کرده است که عناصر دیپلماسی فرهنگی و آشپزی را با یکدیگر در آمیخته است.

به مدت چند سال این کشور اشکال گوناگونی از دیپلماسی ذائقه را اجرا کرده است. در سال 2006 این کشور کمپینی برای برند کردن مالزی به مثابه مرکزی برای غذای حلال در جهان اسلام برپا کرد. در 2010 مالزی کمپین آشپزخانه مالزیایی برای جهان را عرضه کرد، یک کمپین دیپلماسی ذائقه بسیار موفق به منظور افزایش توجه به مالزی از طریق ایجاد اگاهی نسبت به آشپزی و فرهنگ غذایی این کشور. این کمپین از سوی سازمان توسعه تجارت خارجی مالزی^[4] به منظور ترویج آشپزی مالزیایی در سطح جهانی با تاکید خاص بر ایالات متحده و بریتانیا اجرا شد.

بخشی از این کمپین گرد هم آوردن آشپزهای زبردست مالزیایی برای طبخ غذاهای این کشور در نمایشگاه ها و رویدادهای غذایی، همچنین آوردن آشپزهای شهیر جهانی به مالزی برای یادگیری دستورالعمل های طبخ در آشپزی این کشور بود. وبسایت آشپزخانه مالزیایی دستور پخت غذاهای مختلف مالزیایی را ترویج می کند و فهرستی از مکان هایی در سراسر جهان ارائه می دهد که غذای مالزیایی سرو می شود.

سخن آخر

غذا به عنوان یکی از نیازهای ابتدایی انسان در پله اول هرم مازلو می تواند وجه اشتراک مناسبی برای گشودن راه ارتباط به قلب و ذهن عموم مردم در حوزه دیپلماسی عمومی باشد. این وجه از دیپلماسی فرهنگی به تازگی از سوی کشورهای با قدرت در حد متوسط (کشورهایی مانند کره جنوبی، مالزی، تایلند و غیره) بسیار جدی گرفته شده و به ابزاری کارآمد در خدمت دیپلماسی عمومی تبدیل شده است به طوری که میزان محبوبیت و اشتهار این کشورها را در اذهان عمومی به شکل قابل توجهی ارتقا بخشیده است. این شاخه از دیپلماسی فرهنگی به ویژه با توجه به تنوع غذایی مربوط به تکثر قومیتی در ایران می تواند بستر مناسبی برای برگزاری نمایشگاه ها و رویدادهای سالانه غذایی و ارائه کمپین های مختلف جهت ترویج غذای ایرانی در جهان فراهم آورد.

[1] Food Diplomacy

[2] Culinary Diplomacy

[3] Cugi Taco Truc

[4] Malaysia External Trade Development Corporation (MATRADE)