در آستانه سفر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به اسرائیل و عربستان سعودی و در شرایطی که دولت او برای نزدیک شدن به ائتلاف عربی با هدف تشویق آنان به افزایش تولید نفت و گاز و ادامه همسویی با واشنگتن تلاش می کند، تهران تحرکاتی را برای تخریب این همگرایی به شیوه های گوناگون آغاز کرده است.
از نظر نظام ایران، همگرایی بین دولت بایدن و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان هرچند محدود یا کُند یا برای اهداف خاصی بوده است، چالشی بزرگ در برابر سیطره ایران بر منطقه محسوب می شود. مقامات ایرانی گمان می کنند بازگشت آمریکا به میز مذاکرات در وین و سایر اماکن، و افزایش نفوذ لابی ایران در واشنگتن از زمان ورود بایدن به کاخ سفید، تضمینی برای پیشبرد برنامه های ایران است. تهران، فاصله گرفتن تدریجی عربستان و امارات و مصر از دولت آمریکا را پیروزی سیاسی برای خود تلقی کرد چرا که تغییر سیاست بایدن و تصمیم دولت او برای بازگشایی درهای همکاری با عربستان و متحدانش در منطقه به علل بین المللی و اقتصادی، تاثیری منفی بر اهداف ایران در منطقه خواهد داشت.
گرم شدن روابط واشنگتن – ریاض، احتمالا درها را برای صدور تسلیحات پیشرفته آمریکایی به عربستان باز خواهد کرد و بایدن را تشویق خواهد کرد از معاهده «آبراهام» حمایت و امارات و بحرین و اسرائیل را به سمت همکاری نظامی سوق دهد که موجب خواهد شد چتر راهبردی اسرائیل تا خلیج فارس گسترده شود. به این ترتیب ایران برتری راهبردی خود در منطقه خلیج فارس را از دست خواهد داد.
همچنین تقویت منافع اقتصادی آمریکا در کشورهای عربی و اسرائیل، تضعیف لابی اقتصادی حامی توافق هسته ای و رها شدن دولت آمریکا از نفوذ این لابی را موجب خواهد شد. از نظر ایران، همسویی مقطعی آمریکا و کشورهای عربی احتمالا به همسویی میان مدت تبدیل خواهد شد و در نتیجه ایران برگه مهمی را در بازی های منطقه ای از دست خواهد داد. بنابراین عجیب نیست که ایران برای جلوگیری از این همگرایی و به شکست کشاندن آن تلاش کند.
یکی از ابزارهای ایران برای تخریب روابط آمریکا با کشورهای عربی و اسرائیل، لابی اقتصادی حامی توافق هسته ای در آمریکا و رسانه هایی است که اصولا با ائتلاف عربی و اسرائیل مخالف هستند. به همین علت از زمان آغاز حرکت دولت بایدن به سمت عربستان و اسرائیل، رسانه هایی مثل نیویورک تایمز، واشنگتن پست و سی ان ان حملات رسانه ای علیه این همگرایی را آغاز کرده اند و از بایدن می خواهند به قول های انتخاباتی خود مثل مجازات عربستان و فشار بر مصر و امارات و بحرین با شعار دفاع از حقوق بشر عمل کند.
ابزار دیگری که ایران در اختیار دارد، دامن زدن به تنش هاست تا دولت آمریکا را مجبور کند از بیم برهم خوردن ثبات منطقه، از نزدیک شدن به ائتلاف عربی و اسرائیل خودداری کند. ایران می تواند گروه های مسلح وابسته به خود در عراق را ضد متحدان واشنگتن در بغداد و اربیل تحریک کند که در این صورت واشنگتن به دفاع از آنها ملزم خواهد شد و به این ترتیب تنش هایی شکل خواهد گرفت که دولت آمریکا خواستار آن نیست. ایران همچنین ممکن است حزب الله را به سمت رویارویی با اسرائیل به خصوص در مرزهای دریایی مورد اختلاف با لبنان سوق دهد چرا که می داند دولت بایدن جنگ بین اسرائیل و ایران را خواستار نیست تا مجبور به مداخله نشود. ایران همچنین می تواند از طریق حوثی ها، تجارت بین المللی در تنگه باب المندب را تهدید کند تا آمریکا مجبور شود از ناوگان خود برای آرام کردن اوضاع استفاده کند در حالی که کاخ سفید چنین چیزی را نمی خواهد.
سناریوی سوم که شاید اجرای آن برای نظام ایران آسانتر باشد، انداختن ایران در دامان روسیه و چین و باز کردن کامل آسمان و سواحل و خاک این کشور به روی نیروهای متعارف و راهبردی این دو قدرت هسته ای است. به این ترتیب تهران وارد ائتلافی محکم با مسکو و پکن خواهد شد به طوری که توافق هسته ای نابود و از شدت محاصره ایران به علت پیوستن کامل اقتصادی و نظامی این کشور به بلوک آسیایی کاسته خواهد شد که شکستی سیاسی برای آمریکا و اروپاست.
صرف نظر از همه این سناریوها، یک سناریوی پخته تر وجود دارد که طبق آن مقامات ایرانی می توانند از هر سناریویی، یک قسمت را اجرا کنند تا دولت بایدن را به تدریج زیر فشار بگذارند تا نزدیک شدن به ائتلاف عربی را جایگزین توافق هسته ای نکند. این سناریو شبیه بازی شطرنج است که تهران در آن مهارت دارد ولی طرف های مقابل هم شطرنج را به خوبی آموخته اند به همین علت می توان گفت در تابستان امسال هیچ چیز در خاورمیانه قطعی نیست.
