جنگ اوکراین و گفت وگوهای متوقف مانده برای احیای برجام، به جهان یادآور می شود که کنترل جنگ افزار و عدم تکثیر تا چه اندازه برای صلح و امنیت بین المللی اهمیت دارد. همچنین تاکید می گذارند که گفت وگو برای توافق های پایدار کنترل جنگ افزاری و عدم تکثیر، تا چه اندازه دشوار هستند.
تجاوز روسیه به اوکراین، حمایت سیاسی غرب از گفت وگوهای کنترل جنگ افزاری را نابود کرد آن هم در زمانی که بیش از همیشه مورد نیاز است. دستاوردهای دوجانبه یک توافق هسته ای تقریبا برای همه روشن است اما بازی سیاست که رویکرد آمریکا در برابر ایران را شکل می دهد، احیای درازمدت هر توافقی با ایران را در بهترین حالت، نامحتمل می سازد.
به همین دلیل است که آمریکا و متحدانش باید دوباره خود را به کنترل جنگ افزار و عدم تکثیر متعهد کنند و وسوسه های سطحی درباره تقویت نظامی و جنگ های غیرضروری را رد کنند.
در این میان، پافشاری در آمریکا بر “رقابت قدرت های بزرگ” و تمایلی که در گوشه کنار به هماوردی مستقیم با کشورهای هسته ای وجود دارد، آمریکا را از همیشه به لبه جنگ هسته ای نزدیکتر می کند. آمریکا اکنون در آستانه مسابقه های جنگ افزاری تازه و ویرانگر با چین و روسیه قرار دارد، رقابت هایی که به همان اندازه دوران جنگ سرد، خطرناک و هدر دهنده منابع هستند.
اگر نتوان بر پایبندی درازمدت آمریکا به توافق های کنترل جنگ افزار حساب کرد، هیچ توافقی به ثمر نمی رسد. هیچ کشوری هم اگر این احتمال را ببیند که آمریکا تنها ظرف چند سال آنها را پاره می کند، زحمت گفت وگو و تایید پیمان های تازه را به خود نمی دهد.
به دلیل خصومت ایدئولولوژیک و خیره سرانه تندروهای جمهوریخواه نسبت به توافق های کنترل جنگ افزاری، دستیابی به چنین هدفی در این شرایط بسیار دشوار است.
وضعیت کنونی توافق هسته ای با ایران هم چندان دلگرم کننده نیست. در حالی که این توافق هنوز هم از نظر تکنیکی زنده است – چون بیشتر طرف هایش آن را رد نکرده اند – اما توافق به کما رفته است. تردید هست که این توافق، تا پایان امسال دوام بیاورد و اگر هم دوام بیاورد، سرنوشتی بهتر از نسخه قبلی اش ندارد مگر آنکه چیزی به زودی دگرگون شود
احیای برجام، یک خبر خوشایند است اما تحولی است که نمی تواند مشکلات را برای درازمدت سامان دهد. حتی اگر این توافق احیا شود و همه طرف ها هم به پایبندی کامل بازگردند، به احتمال بیشتر، یک دولت دیگر در آمریکا، دوباره آن را پایمال خواهد کرد. اگر ایران در واکنش به دومین خروج آمریکا از برجام، از ان.پی.تی خارج شود، با یک پسرفت بسیار جدی تر روبه رو خواهیم بود.
خبر خوب این است که تقریبا تمامی کشورها، از جمله ایران، هنوز به ان.پی.تی پایبند هستند و خواهان ساخت یا دستیابی به سلاح هسته ای نیستند. در قیاس با دوران جنگ سرد، به دشواری بتوان موردی از تکثیرکنندگان بالقوه را یافت و کشورهای زیادی نیستند که خواهان پذیرش ریسک های انزوای بین المللی برای پی جویی این نوع جنگ افزارها را بپذیرند.
تا به اینجای کار، ضعیف شدن رژیم عدم تکثیر، گناه دولت هایی است که رسما دارای تسلیحات هسته ای هستند چرا که تعهدات خود را انکار کرده یا به آن پشت پا زده اند. باید به خاطر بیاوریم که جهان پیش از پیمان های کنترل تسلیحاتی تا چه اندازه خطرناک بود. این پیمان ها، درجاتی از ثبات و پیش بینی پذیری را میان دو دولت اصلی دارنده سلاح هسته ای بوجود آورد. ما خواهان بازگشت به زندگی در چنان دورانی نیستیم بویژه زمانی که اکنون نسبت به شصت سال پیش، کشورهای بسیار بیشتری مجهز به سلاح هسته ای هستند.
