سیگنال های جدید در زمینه ترمیم روابط ترکیه و مصر

. بسیاری از ناظران این اقدام مصر را پیام حسن نیت قاهره به آنکارا توصیف کرده اند. به عبارتی دیگر مصر با چنین اقدامی فضا و عرصه مناسبی برای مذاکرات احتمالی آتی با ترکیه ایجاد کرده است. این اقدام مصر، مقامات آتن را در زمینه احتمال انعقاد قرارداد تعیین منطقه انحصاری اقتصادی میان مصر و ترکیه در آینده و نادیده گرفته شدن ملاحظات یونان نگران کرده است. پس از این رخداد، وزرای خارجه و دفاع ترکیه با لحنی مثبت نسبت به بهبود روابط با مصر ابراز امیدواری کرده اند. چاوش اوغلو از تمایل ترکیه برای انجام مذاکرات تعیین منطقه انحصاری اقتصادی با مصر سخن گفته است. رسانه های نزدیک به حکومت نیز از احتمال سازش میان ترکیه و مصر سخن گفته اند که اقدامی در راستای شکستن قبح رابطه با حکومت السیسی در مصر می باشد. با این حال طرف مصری عکس العمل درخوری به اظهارات مقامات آنکارا نشان نداده است. اختلاف نظر دو کشور در موضوعات منطقه ای، اختلاف شخصی اردوغان با السیسی، و حمایت ترکیه از نیروهای اخوانی از عمده ترین موانع در برابر بهبود روابط میان ترکیه و مصر است. بهبود روابط میان ترکیه و مصر با پذیرش مشروعیت حکومت السیسی امکان پذیر خواهد بود. بروز چنین اتفاقی نشان از آن خواهد داشت که آنکارا برای درهم شکستن ائتلاف ضد ترکیه در شرق مدیترانه، حاضر به عدول از برخی سیاست های حیثیتی و ایدئولوژیک خود در عرصه سیاست خارجی شده است. در همین راستا سیگنال هایی در زمینه احتمال کاهش حمایت ها از اخوان مصر به گوش رسیده است. با این حال نمی توان انتظار چنین رویکردی را در رابطه اخوان المسلمین لیبی داشت. در واقع ترکیه ممکن است برای ترمیم روابط دیپلماتیک خود با برخی کشورهای منطقه از حمایت صریح و پر تب و تاب از اخوان در برخی کشورهای منطقه عقب نشینی نماید اما انتظار چنین رویکردی در تمامی حوزه ها و کشورها، انتظاری خوش بینانه است.

تغییر حکومت در آمریکا و تاثیر آن بر مناسبات منطقه ای را نیز باید در تغییر لحن ترکیه و مصر موثر دانست؛ به ویژه آن که ترکیه تا حدودی به سوی کاهش تنش در شرق مدیترانه حرکت کرده است. سازش اخیر میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، بر کاهش نسبی تنش ها میان مصر و قطر  نیز موثر بوده است. سفر نخست وزیر جدید لیبی به قاهره که دارای روابط گرم با آنکارا می باشد نیز از دیگر نشانه های کاهش تنش میان ترکیه و مصر است. به نظر می رسد حتی اگر سازشی میان ترکیه و مصر در آینده نزدیک رخ ندهد، دو کشور به سوی کاهش تنش ها حرکت خواهند کرد. برخی ناظران از امکان پیاده سازی فرمول کاهش تنش میان مصر و ترکیه خبر داده اند که در آن، دو کشور از ضربه زدن به منافع یکدیگر در امور منطقه ای اجتناب خواهند کرد. در سال های اخیر به رغم اختلافات جدی سیاسی میان دو کشور، روابط اقتصادی آن ها تداوم یافته است و تفاهم نامه تجارت آزاد میان دو کشور (که عمری 15 ساله دارد) همچنان برقرار است. حجم صادرات مصر به ترکیه در سال 2020 معادل 2/2 میلیارد دلار بوده و واردات مصر از ترکیه نیز بالغ بر 3 میلیارد دلار می باشد.

با این حال به نظر نمی رسد که مصر پس از سال ها رابطه نزدیک تجاری با قبرس و یونان و عقد قراردادهایی  در زمینه همکاری های انرژی، عجله ای برای عقد قرارداد انحصاری اقتصادی جدید با ترکیه داشته باشد؛ چرا که بدون تردید، امضای چنین قراردادی می تواند استدلال های یونان در شرق مدیترانه را به چالش بکشد و روابط گرم میان مصر و یونان را وارد چالشی جدی نماید.

نباید فراموش کرد که چند هفته پیش تر نیز ادعاهایی در زمینه ترمیم روابط میان ترکیه و اسرائیل به گوش رسید که در ادامه نتیجه ای جدی در بر نداشت؛ چرا که ترکیه هنوز به میزبانی خود از اعضای حماس در این کشور ادامه داده و شعار «بازگشت قدس به فلسطینیان» همچنان در میان اعضای حزب عدالت و توسعه مطرح می شود. با تکیه بر چنین تجربه ای گروهی از ناظران نیز نسبت به جدیت ترکیه در زمینه تغییر سیاست خارجیِ «اخوانی» تردید دارند.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است.