در حالی که از روسیه، چین و ایران به عنوان بازیگرانی یاد می شود که به دنبال کاهش نفوذ آمریکا در افغانستان هستند؛ اما اخیرا گزارشاتی منتشر شده که ترکیه می تواند در آینده افغانستان نقش مهمی را ایفاء کند. پس از تصمیم اخیر ایالات متحده  وناتو برای عقب نشینی از افغانستان، آنکارا پیشنهاد حفاظت و اداره فردوگاه بین المللی کابل را داده است. در ماه ژوئن در نشست ناتو، رجب طیب اردوغان و جو بایدن در مورد این موضوع با یکدیگر گفتگو کردند ؛ اما طرفین به توافق نرسیدند ولی مذاکرات در این مورد همچنان ادامه دارد.

فردوگاه کابل یک نقطه حیاتی و محوری برای دیپلمات ها و امدادگران می باشد. از آن جا که سفرهای جاده ای همچنان ناامن هستند؛ فردوگاه همان چیزی است که کشور را به جهان خارج متصل می کند. در حال حاضر افغانستان شاهد افزایش خشونت است این امر احتمالا پس از اتمام خروج ایالات متحده ادامه خواهد یافت، که فرودگاه کابل را به یک نقطه مهم تخلیه تبدیل می کند. در صورت توافق آمریکا و شرکایش با آنکارا، واشنگتن می تواند پس از خروج نیروهایش به برنامه های خود برای حفظ سفارت در این کشور ادامه دهد.

البته پیشنهاد حفاظت فردوگاه کابل آنکارا به عنوان تلاش این کشور برای کاهش تنش با آمریکایی ها قابل تبیین است. روابط هر دو کشور به دلیل سال ها اختلافات تیره شده است. تصمیم ترکیه برای خرید سامانه موشکی اس 400، فشار ها را بر روابط واشینگتن و آنکارا افزایش داده است. بنابراین ، دستیابی به توافق در مورد اداره فرودگاه می تواند از تنش بین دو کشور بکاهد. ترکیه پیشنهاد کرده است که در اداره فرودگاه با مجارستان و پاکستان همکاری کند. با این حال ، دولت افغانستان هرگونه نقش نظامی را برای مأموریت آنکارا نادیده گرفت. با توجه به تنش های کابل و اسلام آباد ، دشوار است که ببینیم دولت افغانستان نقش پاکستان را در آینده افغانستان بپذیرد.

روابط آنکارا و کابل

 بدون شک، ترکیه از طریق حفاظت و اداره فرودگاه کابل قادر خواهد بود تا نفوذ خود را در افغانستان افزایش دهد. گریگوری افتاندلیان، کارشناس ارشد خاورمیانه و تحلیلگر سابق وزارت خارجه آمریکا در مصاحبه با « اینساید عربیا» گفت: « ترکیه منافع گسترده ای در افغانستان دارد و بنابراین تعجب آور نیست که آنکارا پیشنهاد کرده که فرودگاه کابل را اداره کند.» وی افزود: « مسئولیت فردوگاه کابل باعث تعمیق مناسبات دیرینه ترکیه با افغانستان خواهد شد؛ زیرا آنکارا در موقعیت تایید یا انکار جریان کالا و افراد در داخل و خارج از کشور قرار خواهد گرفت.»

روابط پایدار و استوار آنکارا و کابل تغییر کرد؛ زمانی که حدود چهار دهه پیش اتحاد جماهیر شوروی تصمیم حمله به افغانستان گرفت. وینای کورا پژوهشگر ارشد انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک خاطرنشان کرد: ترکیه با درخواست اتحاد غربی برای تحصیل اهداف راهبردی خود، تصمیم گرفته است که به جهاد افغان بپیوندد. در سال 1992م. جبهه متحد اسلامی برای نجات افغانستان معروف به اتحاد شمال در مخالفت با دولت محمد نجیب الله رئیس جمهور پیشین افغانستان تشکیل شد. اما ائتلاف در سال 1996م با تصرف کابل توسط طالبان فروپاشیده شد. البته اتحاد شمال مورد حمایت و پشتیبانی تعدادی از کشورها از جمله ایران و روسیه قرار گرفته بود. ترکیه همچنین از این اتحاد به ویژه جنبش ملی اسلامی افغانستان که توسط عبدالرشید دوستم رهبری می شد، حمایت و پشتیبانی کرده بود.

پس از سرنگونی دولت طالبان در سال 2001م. ترکیه به عنوان عضوی از ناتو؛ نیروهای خود را به افغانستان اعزام کرد. همانطور که کورا اشاره کرد: « ارتش ترکیه اگر چه به طور فعال در آموزش نیروهای امنیتی افغانستان و ارائه کمک های لجستیکی به سایر نیروهای بین المللی مشغول است،  اما علی رغم فشارهای واشنگتن از اعزام نیروهای خود در عملیات مستقیم ضدشورش اجتناب کرده و فقط در اقدامات سازندگی پس از جنگ در افغانستان شرکت کرده است. طی شش سال گذشته، ترکیه به عنوان بخشی از ماموریت ناتو، عملیات نظامی و لجستیکی را در فردوگاه کابل اجرا می کند. آنکارا علاوه بر حمایت از پروژه های محلی ناتو، توانست هم نشست سه جانبه پاکستان – افغانستان و ترکیه را برگزار کند و هم نقش میانجی بین کابل و اسلام آباد را ایفاء کند. ترکیه همچنین امیدوار است که میزبان گفتگوهای صلح بین دولت افغانستان و طالبان باشد.

دیدگاه دولت افغانستان و گروه طالبان

البته به نظر نمی رسد دولت افغانستان از نقش فعال ترکیه در این کشور ناراضی باشد. محمد حنیف اتمر وزیر خارجه افغانستان از تلاش و حمایت های ترکیه استقبال کرده است. وی در مصاحبه اخیر خود با دیلی صباح گفت: «  تامین امنیت فردوگاه توسط ترکیه این امکان را برای افغانستان فراهم می کند تا توانایی خود را در فردوگاه کابل حفظ کند که برای حضور مستمر جامعه دیپلماتیک و کمک های بین المللی به دولت و مردم افغانستان مهم خواهد بود. »

از سوی دیگر، طالبان تاکنون پیشنهاد آنکارا را برای حفاظت و اداره فرودگاه کابل رد کرده است. سهیل شاهین سخنگوی طالبان به رویترز گفت: « ترکیه در طی بیست سال گذشته جزئی از نیروهای ناتو بوده است. به این ترتیب آن ها بر اساس توافق نامه ای که ما با ایالات متحده امضا کرده ایم ( 29 فوریه 2020) ، باید از افغانستان خارج شوند.»  امین سیکل استاد دانشگاه استرالیا در مصاحبه با اینساید عربیا گفت: « طالبان تاکنون گزینه ترکیه یا هر پیشنهاد دیگر را رد کرده است. من فکر می کنم دولت افغانستان پذیرای ترکیه و آمریکا است اما طالبان هیچ گونه اولویتی به هیچ کشوری نداده است. من فرض می کنم اگر پیشنهاد از کشوری مانند قطر ارائه شود، ممکن است آن ها مخالفت نکنند.» احتمالاً قطر به دلیل نقش دوحه در میزبانی گفتگوهای صلح و مذاکره درباره خروج ایالات متحده از سوی طالبان قابل قبول است.

واکنش احتمالی روسیه، چین

روسیه یکی از مخالفان پیشنهاد حفاظت فردوگاه کابل توسط آنکارا می باشد. مارک کاتز پژوهشگر ارشد مسائل روسیه در شورای آتلانتیک در مصاحبه با « اینساید عربیا» گفت: « در حالی که روسیه و ترکیه در بحران های سوریه، لیبی، ارمنستان، آذربایجان و اوکراین با یکدیگر اختلاف دارند، جای تعجب نیست که مسکو چشم انداز نیروی نظامی ترکیه در افغانستان را تحریک آمیز بداند. پس مسکو ممکن است با پیشنهاد کمک به دولت کابل به آن واکنش نشان دهد.» چگونگی واکنش روسیه و سایر قدرتهای منطقه ای در برابر حضور نظامی ترکیه در افغانستان ، ممکن است به میزان گستره حضور وابسته باشد. اگر نیروهای ترکیه فقط خواهان محافظت از فردوگاه باشند ؛ مسکو ممکن است اخلالی در این زمینه ایجاد نکند. البته دشوار است که تصور کنیم که ترکیه در این زمان نیروی نظامی بیشتری را به افغانستان اعزام کند.»

چین می تواند نقش آنکارا را به امید پیگیری ابتکار عمل کمربند و جاده که هشت سال پیش راه اندازی شد، مورد تایید قرار دهد. در واقع پکن، انگیزه های اقتصادی و ژئوپلیتیکی گسترده ای در ابتکار عمل کمربند و جاده دارد و به نفع چین است تا افغانستان از ثبات داخلی برخوردار باشد. این مسئله می تواند به چین کمک کند تا هم پروژه ابتکار کمربند و جاده را در کشورهای مختلف منطقه پیش ببرد و هم در آینده افغانستان سرمایه گذاری نماید.

منبع:https://rahbordemoaser.ir/