چرا ترکیه مورد اعتماد بالکان است

بهارعربی ، حوادث تروریستی، مسئله سوریه، بحران پناهجویان، کودتای 15 ژوئیه و مسائل دیگر داخلی ترکیه را مشغول خود کرده است، اما ترکیه بازهم با کشورهای بالکان به روابط حسنه با ثبات برقرار کرده و بدان ادامه می دهد. تعداد زیادی از سیاستمداران و رهبران اجتماعی بالکان درباره ترکیه نگاه مثبت و سازنده ای دارند.
دلیل احساس اعتماد و علاقه مردم بالکان نسبت به ترکیه چیست؟
در سالهای اخیر درکشورهای بالکان تحولات قابل توجهی پدید آمده است. آنگلا مرکل در ماه آینده از صحنه سیاسی خارج خواهد شد. تاریخ برگزاری انتخابات فرانسه نیز نزدیک شده است. جریان راست افراطی در کشورهای اتحادیه اروپا درحال اوج گیری است. بدین سبب مردم و رهبران کشورهای بالکان از کمک های اتحاده اروپا قطع امید کرده اند. کشورهای اروپا به انزوا طلبی روی آورده و مخالف مهاجران و بیگانه ستیز هستند.
بنابه گزارش Eurobarometer’ın در سال 2018 میلادی 45 درصد مردم اتحادیه اروپا مخالف توسعه مرزهای جغرافیایی و پذیرش کشورهای دیگر برای عضویت جدید هستند. آمار تک تک کشورهای اروپا بیشتر از رقم مزبور است.
بنا به گزارش نظر سنجی Eurobarometer در سال 2019 میلادی 57 درصد مردم آلمان فدرال، 58 درصد مردم فرانسه، 60 مردم اتریش مخالف ورود پناهجویان و مهاجران کشورهای دیگر به کشورهای نامبرده هستند. تغییر ساختار سیاسی در اروپا، این ارقام را افزایش خواهد داد. اتحادیه اروپا در اجلاس سران 2003 در سلانیک اعلام کرد که بالکان بخشی از اروپا است و توسعه جغرافیایی و عضوگیری شامل کشورهای بالکان نیز خواهد شد. اما اتحادیه اروپا روند عضویت کشورهای بالکان را متوقف و ترک کرده است. فرانسه، دانمارک و هلند روند عضویت آلبانی در اتحادیه اروپا را وتو کردند.
ادی راما نخست وزیر آلبانی در پی این مسئله نیز گفت: آلبانی برای عضویت در اتحادیه اروپا در آستانه درب ایستاده و التماس و گریه نخواهد کرد. آلکساندر ووچیچ رئیس جمهور صربستان نیز گفت: اتحادیه اروپا برای مبارزه با کووئد 19 به صربستان کمک نکرد و همبستگی اروپایی یک قصه شاه پریان است.
گرایش صربها نسبت به ترکیه رو به بهبود است، بنا به نظر سنجی شورای روابط خارجی اروپا ECFRدر 12اوت 2021 میلادی مردم صرب ترکیه را دولت متحد و دارای منافع مشترک با صربستان می دانند. ترکیه بعد از چین و روسیه از لحاظ اعتبار در ردیف سوم اعتبار در صربستان قرار دارد. صربها اتحادیه اروپا را با 11 درصد و انگلیس را با 7 درصد متحد خود می دانند. 56 درصد صرب ها نیز ترکیه را شریک ضروری می دانند.

ترکیه با کشورهای بالکان روابط سیاسی و همکاری با ثباتی را برقرار کرده است. ریاست آژانس همکاری و هماهنگی ترک TİKA، ریاست ترکها و جوامع فامیلی خارج از کشور ترکیه YTB، انستیتو یونس امره YEE (فرهنگی و تدریس زبان)، وقف معارف ترکیه (وابسته به وزارت آموزش و پرورش ترکیه که مدارس گروه فتح اله گولن را تحویل گرفته است)، ریاست سازمان امور دیانت ، شرکت هواپیمایی ترک THY، خلق بانک Halkbank و زراعت بانک Ziraat Bankası ترکیه و سایر نهادهای قدرت نرم و دیپلماسی عمومی ترکیه و همچنین نیروی نظامی ترکیه در بالکان فعال هستند. شرکت های پیمانکاری نیز طرح های عمرانی و زیر ساخت کشورهای بالکان را برعهده گرفته اند. از نظر ترکیه باید در بالکان صلح و ثبات حفظ شود. تحولات سیاسی نیز در بالکان به نقش مثبت و سازنده ترکیه در کشورهای منطقه آسیبی نزده است.
دلایل حفظ اعتبار و نقش مثبت ترکیه عبارتند از:
1 -ترکیه سیاست تحمیلی برکشورهای بالکان ندارد و در سیاست داخلی و خارجی کشورهای بالکان دخالت نمی کند. بدین سبب کشورهای بالکان ترکیه را شریک معتمد خود می دانند. اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه در مقابل کمک به کشورهای بالکان شرایط خود را در سیاست داخلی و خارجی برآنها تحمیل می کنند. مردم کشورهای بالکان پیش شرط های همکاری و سرمایه گذاری قدرتهای فرا منطقه ای را به عنوان تحقیر استقلال و هویت ملی خود می دانند. مثلا ادی راما نخست وزیر آلبانی در کنفرانس انستیتو دانشگاه اروپا در مه 2021 میلادی گفت: یونان تلاش می کند که درباره تنش میان یونان و ترکیه، کشورهای بالکان را با تهدید و اعمال فشار به نفع خود وارد عمل کند، اما ترکیه از چنین سیاست ها و ابزار های فشارعلیه کشورهای بالکان برای مقابله با یونان استفاده نمی کند. یونان حقوق ترکیه و قبرس ترک شمالی را دردریای مدیترانه شرقی پایمال کرده و برای مقابله با ترکیه، اتحادیه اروپا و کشورهای بالکان را تحت فشار می گذارد. “
مثلا ترکیه گشودن سفارت کووزو با اکثریت جمعیت مسلمان درشهر قدس در ماه مارس 2021 را محکوم کرد، اما از ایجاد تنش با کوزوو خودداری کرد. رجب طیب اردوغان حتی در ژوئیه 2021 میلادی گفت: “ترکیه برای افزایش تعداد کشورهایی که کوزوو را برسمیت بشناسند، به اقدامات دیپلماتیک ادامه خواهد داد. در حال حاضر 114 کشور کوزوو را برسمیت شناخته اند.” بدین ترتیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه حمایت خود را از کوزوو اعلام و نشان داد که کوزوو را به علت افتتاح سفارت در قدس تحت فشار نخواهد گذاشت.
2- سیاست ترکیه در بالکان بر اصل “احساس همبستگی وتعلق خاطرمنطقه ای” و “فراگیری همه جانبه ” تاکید و تحولات مثبت و سازنده را تحت نظر دقیق قرار داده و از هر نوع اقدام درجهت حل مسائل منطقه ای بدست کشورهای منطقه حمایت می کند. مثلا یونان و مقدونیه 27 سال مداوم درباره نام مقدونیه دچار اختلاف و تنش بودند. اما مقدونیه نام خود را براساس امضاء قرارداد Prespon با یونان در تاریخ 25 ژانویه که در 12 فوریه 2019 میلادی تحت نظارت سازمان ملل متحد اجرایی شد، نام خود را به مقدونیه شمالی تغییر داده و اختلافات دو جانبه را حل کردند. ترکیه نیز از تصمیم مقدونیه حمایت کرد. ترکیه همچنین در اول ژوئیه 2020 میلادی و 30 ژوئن 2021 میلادی برای سومین بار ریاست و میزبانی اجلاس سران کشورهای اروپای جنوب شرقی رادر آنتالیا برعهده گرفت. ترکیه شعار اجلاس را ” همسایه ها متحد می بینند Neighbours SEE Together ” انتخاب و تاکید کرد که ترکیه نگاه وحدت بخش نسبت به منطقه دارد و همبستگی و اتحاد خود با کشورهای اروپای جنوب شرقی را مد نظر قرار داده است. نشست های سه جانبه “ترکیه، بوسنی هرزگووین و صربستان” و “ترکیه، بوسنی هرزگووین و کرواسی”در نوامبر سال 2020 میلادی نیز در چارچوب ” سازمان همکاری کشورهای اروپای جنوب شرقی” برگزار شد. ترکیه از سال 2010 میلادی اصول سیاست خارجی خود برابر بالکان را درراستای همین ساز و کار منطقه ای آغاز کرد و بدان ادامه می دهد. ترکیه همچنین از روند همگرایی کشورهای بالکان با نهادها و تشکل های اروپا-آتلانتیک نیز حمایت می کند. 3- برخی از کشورها که با بهره برداری طرح های عمرانی و نظام بانکداری تلاش می کنند که بر کشورهای بالکان مسلط شوند.اما ترکیه سیاست سلطه طلبانه در بالکان را اجرا نمی کند.

ترکیه در منطقه بالکان ” سیاست سازنده و مثبت خود را متکی بر نظریه ریچارد روزکرانس نظریه پرداز آمریکایی که به بررسی جنگ و صلح در حوزه روابط بین‌الملل و همچنین رابطه آن با اقتصادی پرداخته و در فرهنگ لغات روابط بین المللی واژه “دولت تجارت ” را ابداع کرده است، ادامه می دهد. شیوع ویروس کووئید19 نیز باعث کاهش حجم تجارت ترکیه با کشورهای بالکان نشده است. بنا به آمار “مجلس صادرکنندگان ترکیه TİM”، در ده ماه اول سال 2020 میلادی ترکیه به کشورهای بالکان 10 میلیارد و 213.6 میلیون دلار صادرات داشت. حجم صادرات ترکیه به کشورهای بالکان در 10 ماه اول 2019 میلادی 11 میلیارد و 40 میلیون دلار بود.
نظام بانکداری ترکیه در کشورهای بالکان نیز به قدرت نرم افزاری تبدیل شده است. بانکهای ترکیه در بالکان براساس” برد-برد” در تامین سرمایه گذاری های کشورهای منطقه فعالیت کرده و همکاری های بانکی را تشویق می کنند. “خلق بانک و زراعت بانک ترکیه در کشورهای بالکان در بخش مالی و پولی تحولاتی را ایجاد کرده اند. “بانک خلق Halkbank ” در مقدونیه 43 شعبه در صربستان 34 شعبه دارد. بانک های ترکیه در کشورهای بالکان به صورت روز افزون مشتری بدست آورده و حساب بانکی افتتاح کرده و به مشتری ها وام پرداخت و از طرح های عمرانی و سرمایه گذاری موسسات کوچک و متوسط محلی و سرمایه گذاری شرکت های پیمانکاری ترکیه حمایت می کند. دولت ترکیه شرکت های ترک فعال در بالکان را از مالیات معاف و بدانها مشوق های مالی و پولی اختصاص می دهد.
4- ترکیه برخلاف برخی از کشورهای دیگر سیاست متکی برگزینه و تبعیض هویت قومی و دینی را در بالکان دنبال نمی کند. البته به مسلمانان منطقه علاقه بیشتری نشان می دهد. اما نسبت به همه اقشار مردم و جوامع بالکان از لحاظ تاریخی و فرهنگی به دیده مساوی می نگرد. زیرا بالکان منطقه چند ملیتی، چند قومی، چند فرهنگی و چند دینی و مذهبی است و حفظ تعادل در روند برقراری روابط با آنها اهمیت زیادی دارد.
ترکیه برای حفظ تعادل در مذاکرات عالی رتبه با کشورهای بالکان، در سال 2020 میلادی در بانیالوکا دارای اکثریت صرب و پایتخت جمهوری صرب وابسته به بوسنی هرزگووین سرکنسولگری افتتاح کرد. مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه در آخرین سفر خود به صربستان به شهر نووی پازار واقع در منطقه مسلمان نشین سنجاک سفر و در این شهر سرکنسولگری افتتاح کرد. ترکیه با اجرای سیاست متعادل و معقول هم حمایت مسلمانان و هم حمایت سیاستمدارهایی مانند دودیک که صرب ملی گرای ارتودوکس هستند را بدست آورده است. ترکیه هم روابط حسنه و نزدیکی با کشورهای مسلمان کوزوو و آلبانی و هم کشورهای کاتولیک و ارتدوکس مسیحی کروواسی، مونته نگرو و صربستان دارد.
5- از نظر ترکیه تامین و صلح پایدار در منطقه بالکان، از لحاظ سیاست داخلی و خارجی ترکیه نیز ضروری است. بدین سبب بجای اجرای سیاست مخرب، سیاست سازنده ای را در پیش گرفته است. ترکیه برخلاف ادعاهای رسانه های غربی اهداف پنهان در منطقه بالکان ندارد و معادلات را برهم نمی زند. ترکیه با مشارکت در طرح های عمرانی و توسعه اتحادیه اروپا در بالکان ، بخشی از فعالیتهای اقتصادی و عمرانی را برعهده گرفته است. هدف ترکیه متکی بر تامین و حفظ منافع مشترک و حفظ حضور فعال خود در بالکان است. ترکیه با کشورهای بالکان در بخش تجارت، سرمایه گذاری، طرح های بازسازی زیرساختها، حمل و نقل و ارتباطات، صنایع دفاعی، انرژی، کشاورزی، آبیاری، فعالیت های اجتماعی و فرهنگی و آموزشی فعالیت می کند. ترکیه با همیاری و کمک رسانی، گفتگو و همکاری همه جانبه، به روابط نزدیگ خود ادامه داده و اعتماد کشورهای بالکان را جلب کرده است. ترکیه به علت نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی نیز در منطقه بالکان از اعتبار و نفوذ مهمی برخوردار است. بدین سبب تغییر حکومت ها در کشورهای بالکان تاثیر منفی بر روابط همه جانبه ترکیه با کشورهای بالکان ندارد.