بعد از افغانستان، حس «رها شدگی» در بین متحدان آمریکا ایجاد شده است

منتقدان بر این باورند که آنچه دولت آمریکا در مورد تعهد خود به افغانستان نشان داد، بدون هرگونه مشورتی با متحدان این کشور صورت گرفت. شاید بتوان دولت سابق افغانستان به ریاست جمهوری “اشرف غنی” را عینی‌ترین نمونه از پشت پا زدنِ آمریکا به ایفای تعهداتش در قبال متحدان خود دانست. اشرف غنی و دولت افغانستان در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، کاملا مورد بی توجهی وی قرار گرفتند و دولت ترامپ به طور مستقیم با طالبان مذاکره کرد و عملا با این اقدامش، نقش و جایگاه دولت افغانستان را که خود از آن حمایت و پشتیبانی می کرد زیر سوال برد. 

“تونی بلر” نخست وزیر سابق بریتانیا که کشورش در دوره حضور وی در قدرت در سال 2001، به ائتلاف آمریکا جهت حمله به افغانستان پیوست می گوید: “خروج آمریکا از افغانستان کاملا خطرناک، غیرضروری و نَه در راستای منافع آمریکا و نَه منافع انگلستان ارزیابی می شود”. تونی بلر عملا این مساله را نوعی “رها کردن” توصیف کرده است. وی همچنین به طور کلی، عقلانیت کشورهای غربی در ترک افغانستان را نیز زیر سوال برده و عملا آنچه که در افغانستان اتفاق افتاد را رژه ای از اشتباهات و تحقیر شدنِ کشورهای غربی دانسته است. 

در این راستا، بسیاری از متحدان و شرکای آمریکا در اقصی نقاط جهان باید این سوال را از خود بپرسند که آیا هنوز می توانند به آمریکا اعتماد کنند؟ و اگر نه، آیا با توجه به بی‌ثباتی بلند مدت در سیاست خارجی آمریکا(با توجه به روند تحولات جاری مرتبط با این کشور)، بایستی به سمت ایجاد ترتیبات امنیتی جدید حرکت کنند؟ 

به عنوان مثال کشورهای نظیر تایوان و کره جنوبی تا حد زیادی به تعهدات و اتحاد آمریکا به/ و با خود جهت دفاع از خودشان در برابر تهدیدات خارجی تکیه دارند(در برابر کشورهایی نظیر چین و کره شمالی). با این حال، رسوایی اخیر سیاسی و نظامی آمریکا در افغانستان، سوال های جدی را در مورد سیاست خارجی و موضع آمریکا به عنوان یک شریک و متحدِ قابل اعتماد ایجاد کرده است. 

سیاست خارجی دولت ترامپ تا حد فراوانی بر شعار “اول آمریکا/First America”استوار بود. در این رابطه آمریکا هیچ احترامی برای خواسته های متحدان خود قائل نبود. ترامپ اساسا دولت اشرف غنی در کابل را رها کرد و علنا از دولت های عرب حاشیه خلیج فارس نظیر عربستان سعودی باج می گرفت. سال 2018، ترامپ به پادشاه عربستان “ملک سلمان” گفت که پادشاهی او بدون حمایت آمریکا دوامی ندارد. از این رو وی باید هزینه حمایت‌های آمریکا را بپردازد. برخی اعضای ناتو نیز عملا هنگامی که ترامپ از آن ها به دلیل پرداخت نکردن سهم خود به ائتلاف مذکور انتقاد کرد، دچار آشفتگی شدند. 

با این همه، عینی ترین نمونه از اقدام آمریکا در رهاکردن متحدانش را می توان در انعقاد توافق از جانب آن با گروه طالبان مشاهده کرد. توافقی که در فوریه سال گذشته میلادی در دوحه قطر به امضا رسید. این توافق پیامی ساده مبنی بر اینکه آمریکا هر زمانکه بخواهد مایل به رها کردن متحدانش است ارسال کرد. در واقع، بر اساس این رویکرد، به محض اینکه آمریکا بفهمد منافعش ایجاب می کند، پا روی اتحاد و مشارکت خود با دوستانش در عرصه بین المللی می گذارد. 

در این چارچوب دولت ترامپ نه تنها تسلیم طالبان شد بلکه از منافع متحد خود یعنی دولت افغانستان نیز حمایت نکرد. دولت افغانستان عملا مجبور شد تا به آن چیزی که دولت ترامپ با طالبان امضا کرده بود تن بدهد.

در این راستا، حتی دولت افغانستان با فشارهای آمریکا، پنج هزار اسیر و زندانی طالبان را نیز از زندان های خود آزاد کرد و تنها این وعده نسیه را از آن ها گرفت تا در آینده با آن(دولت افغانستان) به صورت مستقیم مذاکره کنند. دولت آمریکا عملا با این اقدامات خود، دولت افغانستان را بازیچه ای نشان داد که حتی طالبان هم مایل به تعامل با آن نبود. 

هنگامی که جو بایدن در ماه ژانویه سال جاری میلادی پا به کاخ سفید گذاشت، بسیاری از سیاست های ترامپ را در ابعاد داخلی و بین المللی معکوس ساخت. با این حال وقتی نوبت به مساله افغانستان رسید، به نحو عجیبی گلایه کرد که ترامپ دستان او را در مساله مذکور بسته است. این در حالی است که در جریان نشست ماه ژوئن ناتو، بایدن تلاش های زیادی کرد تا بار دیگر متحدان آمریکا را از این کشور مطمئن سازد و اعتبار آمریکا را در صحنه جهانی با طرحِ شعار “آمریکا بازگشته است”(منظور آمریکای متعهد و ضدترامپ است)، احیا کند. 

دو ماه بعد، بایدن علی رغم اعتراضات گسترده متحدان آمریکا از جمله دولت انگلستان، اقدام به خارج کردن نظامیان خود از افغانستان کرد. در این رابطه، “بن والاس” وزیر دفاع انگلیس عملا این اقدام دولت بایدن را تصمیمی اشتباه خواند که به طالبان فرصتی بی‌نظیر داد و زمینه را برای فتح کابل توسط آن ها هموار ساخت. 

دولت افغانستان نیز عملا در این فضا احساس کرد که رها شده است و در عمل شاهد بودیم که خیلی زود سقوط کرد. اقدامات دولت آمریکا در قبال افغانستان، نَه در راستای منافع راهبردی بلند مدت راهبردی این کشور و نَه موقعیت جهانی آن بوده است. 

شعار دولت ترامپ “اول آمریکا بود” اما شعار دولت بایدن را در میدان عمل باید “فقط آمریکا/America Alone” بدانیم. بر این اساس، آمریکا هر وقت صلاح بداند متحدانش را تنها می گذارد و به نابودی آن ها رضایت می دهد. در شرایط کنونی، بسیاری از متحدان آمریکا مخصوصا در سازمان ناتو گلایه دارند که بایدن با آن ها کوچکترین مشورتی در مساله افغانستان نکرده است. در این فضا باید پرسید که واقعا چه کشور دیگری جرات می کند تا به آمریکا و حمایت های آن از خود امید داشته باشد و به آن اعتما کند؟ آن ها حتی افرادی را که سال ها با آمریکا در افغانستان همکاری داشتند و با خروج آمریکا از افغانستان و اوج گیری طالبان، در معرض خطر قرار می گیرند را هم به راحتی رها کردند. 

به نظر می رسد که زمان خواهد برد تا متحدان بین المللی آمریکا به معنای وقعی کلمه بفهمند در افغانستان چه گذشت. در روزها و ماه های آتی، سرخوردگی مردم افغانستان و متحدان آمریکا از رویه ها و سیاست های واشنگتن در مورد افغانستان بیشتر هم خواهد شد زیرا آن ها به چشم خواهند دید که دولت آمریکا به دنبال تعامل و توافقات فراوانی با طالبان خواهد بود. همان طالبانی که قریب به دو دهه با آن به ظاهر در جنگ بود. از این رو عملکرد آمریکا در افغانستان را نَه فقط رها کردن دولت افغانستان، بلکه باید رها شدنِ ضمنی شمار زیادی از متحدان و شرکای آمریکا توسط این کشور بدانیم. امری که بدون تردید باید بر سیاست های این دسته از بازیگران، تاثیرگذاری‌های خاص خود را داشته باشد».