دمکراسی در تردید: برندگان و بازندگان کرد در انتخابات عراق

در موقعیت هایی که انتخابات با سردی و بی تفاوتی مردم روبرو می شود، معمولا گروه های متحد و یا نزدیک به قدرت که در وضعیت موجود سهیمند و بوسیله احزاب متبوع خود برانگیخته می شوند، در غیاب رقیبی بنام مشارکت گسترده، نتایج بهتری کسب می کنند.
در انتخابات اخیر عراق چنین اتفاقی افتاده است. هر چند تعدد لیست ها و تقسیم آرای نسبتا اندک ریخته شده به گونه ای است که هیچ جریانی نتواند به عدد 165 که حداقل کرسی لازم برای تشکیل دولتی تک حزبی است، نزدیک شود و مانند سابق، گزینه ائتلاف لیست ها و سهم خواهی و چانه زنی های بی پایان، تکرار می شود.
صدر نشینی جریان صدر، پدیده ویژه این انتخابات است.
اما این پیشتازی قاطع نیست و صدر برای تشکبل دولت ناچار به ائتلاف با جریان های دیگر است. امری که بالقوه امکان بقای الکاظمی به عنوان گزینه ای مرضی الطرفین را افزایش می دهد.
از مدتها پیش، نوعی همسویی میان جریان صدر و حزب دمکرات کردستان به عنوان حزب پیشتاز کردها در انتخابات پدید آمده بود و نتایج اخیر، احتمالا به همگرایی بیشتری میان آنان بینجامد.
حزب دمکرات با کسب 32 کرسی، یک پیروزی خیره کننده بدست آورده است. این پیروزی که به صورت توامان معلول اعتماد آفرینی این حزب در قیاس با رقبای مفلوک و نیز تحریم گسنرده انتخابات است، آن را در موقعیت برتری قرار داده و احتمالا باعث شود متقاضی کرسی ریاست جمهوری گردد که به صورت سنتی در اختیار اتحادیه میهنی بوده است.
نکته شگفت انگیز اینجاست که آمار کمترین و بیشترین درصد مشارکت در سطح کشور هر دو در اقلیم کردستان ثبت شده است. سلیمانیه مرکز اپوزیسیون و پایگاه سنتی اتحادیه میهنی با 37 درصد مشارکت پس از بغداد، ایستاده و دهوک قلعه سیاسی حزب دمکرات با 54 درصد، در صدر همه استانها قرار گرفته است.
افت شدید میزان مشارکت باعث شده که پارتی، اتحادیه میهنی و جمعیت دادگری تقریبا نصف آرای خود را به نسبت سال 2018 از دست بدهند.
این امر البته شامل جنبش تغییر نمی شود که با از دست دادن نود درصد آرایش، زمینه اجتماعی خود را به کلی از دست داده است.
تنها استثنا، اتحاد اسلامی کردستان است که میزان آرایش دو برابر شده است.
بخشی از مشارکت پایین سلیمانیه و کرکوک به وضعیت آشفته و نابسامان اتحادیه میهنی به عنوان ” مرد بیمار کردستان ” باز می گردد. جنبش تغییر هم که پس از مرگ رهبرش و سرگردانی “پیشینی” آن میان دو گزینه مخالفت و مشارکت در قدرت، دستکمی از حزب مادر ندارد، با نمره صفری که گرفت، احتمالا به پایان حیات سیاسی خود رسیده است.
پدیده اصلی انتخابات اما جنبش نسل نو است که با کسب نه کرسی، شگفتی آفریده است.
این سازمان نوپا پیروزی خود را مدیون زبان صریح و آتشبن رهبرانش در نقد احزاب حاکم و بی عملی اپوزیسیون قدیمی است. امری که کمک کرده به نسبت سایر احزاب، با کمترین افت آرا مواجه شود.
توفیق این حزب، درست مشابه پیروزی خیره کننده جنبش تغییر در انتخابات سال 2010 پارلمان کردستان است که با کسب 25 کرسی به دومین فراکسیون پارلمانی تبدیل شد. اما از آنجا که انتخابات به چرخش واقعی قدرت منجر نمی شود و جنبش تغییر در برابر هیمنه اقتصادی احزاب حاکم عملا مستاصل بود، به تدریج پایگاه اجتماعیش را از دست داد.
این سرنوشت احتمالا در انتظار حزب نسل نو هم هست. اما همزمان این هشدار مهم را هم با خود دارد که هم تحریم انتخابات و هم ظهور قارچ گونه و پیروزی برق آسای این حزب، نشانه نارضایتی جدی و عمیقی در جامعه است و ممکن است تحولات ناگهانی و ظهور نیروهای سیاسی جدی تر، به دگرگونی بنیادی در اوضاع فعلی بینجامد.
مشارکت پایین استان سلیمانیه که در عراق سرآمد است و ظهور احزاب و دستجات سیاسی تازه در آن، پدیده ای است که در اصل ماحصل نارضایتی از سیاست های فعلی است. نشانه هایی از سرایت این موج تازه به اربیل و دهوک دیده می شود.
این امر در صورتی است که انتخابات نتواند تغییری ملموس و معنادار در اوضاع نه چندان مناسب کنونی ایفا کند و گروه های بیشتری در آینده با صندوق رای قهر کنند.