معنی واقعی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای چیست؟

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
26 سال پس از خروج ایران از پیمان سنتو در سال 1979 میلادی و 4 سال پس از شکل گیری سازمان همکاری شانگهای در سال 2001 میلادی، ایران به همراه هند و پاکستان در نشست سران این سازمان در آستانه قزاقستان به عنوان «عضو ناظر» پذیرفته شد.

در حالی که دور دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد (۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ میلادی) کوشش فراوانی برای تغییر عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به عمل آمد، اما تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد مانع از تحقق این امر شد. در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی (۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ میلادی) نیز با وجود توافقنامه برجام و رفع تحریم های شورای امنیت، عواملی مانند بروز تنش در روابط ایران و تاجیکستان و خروج یک جانبه آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ از توافقنامه برجام و اعمال تحریم های فراگیر مانع از تغییر عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای شد. اما بعد از به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی در آگوست ۲۰۲۱ میلادی، عوامل مختلفی از جمله بهبود مناسبات ایران و تاجیکستان، امضاء قرارداد همکاری ۲۵ سال ایران و چین، فراهم شدن مقدمات قرارداد جدید همکاری های ۲۰ ساله ایران و روسیه و تاکید دولت جدید ایران بر سیاست نگاه به شرق و اولویت روابط با کشورهای همسایه و آسیایی موجب شد وضعیت ناظر و بدون حق رای ایران در سازمان همکاری شانگهای پس از ۱۶ سال در اجلاس سران این سازمان در دوشنبه تاجیکستان در سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی تغییر پیدا کند. عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای که نخستین تجربه ایران پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ در الحاق به یک سازمان منطقه ای با هو.یت و کارکرد دفاعی- امنیتی، محسوب می شود، معانی و پیامدهای مختلفی را به همراه دارد که برخی از مهم ترین موارد آن را می توان این گونه برشمرد: نخست، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای به معنی تقویت «سیاست نگاه به شرق» و «اولویت توسعه روابط با کشورهای آسیایی» در دولت جدید ایران خواهد بود. دوم، عضویت کامل ایران در این سازمان منطقه ای می تواند کوششی برای غلبه بر «تنهایی استراتژیکی» (Strategic Loneliness) باشد که در چهار دهه گذشته از سوی بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران در رابطه با سیاست خارجی ایران مطرح شده است. سوم، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای، مکمل دو قرارداد همکاری ۲۵ سال ایران و چین و نیز قرارداد جدید همکاری های ۲۰ ساله ایران و روسیه خواهد بود. چهارم، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای مکمل و تقویت کننده موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواهد بود که اجرای آن از ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ میلادی (۵ آبان ۱۳۹۸) آغاز شده است و قرار است در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۰ میلادی (۵ آبان ۱۴۰۱) تبدیل به توافقنامه تجارت آزاد شود. به ویژه آن که فدراسیون روسیه، قزاقستان و قرقیزستان، سه کشوری هستند که هم زمان عضو سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند. پنجم، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای باعث افزایش سطح همکاری های امنیتی و اطلاعاتی ایران با «ساختار ضد تروریستی» این سازمان مستقر در تاشکند ازبکستان خواهد شد که در مقابله مشترک ایران و سایر اعضای این سازمان با تروریسم، افراط گرایی دینی و قاچاق مواد مخدر بسیار حائز اهمیت است. ششم، با توجه به نظام تصمیم گیری مبتنی بر «اجماع» (Consensus) در سازمان همکاری شانگهای در رابطه با پذیرش عضو جدید که در ماده ۱۶ منشور (اساسنامه) این سازمان به آن اشاره شده است، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای مانع از پذیرش اسرائیل به عنوان «عضو ناظر» در این سازمان خواهد شد. اسرائیل چند سالی است که تقاضای عضویت در سازمان همکاری شانگهای را در دبیرخانه این سازمان ثبت کرده است، اما این درخواست در اجلاس های سازمان مطرح نشده است. هفتم، هرچند عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای می تواند باعث افزایش سطح توانایی استراتژیک ایران باشد، اما تاثیری در رویکرد دفاعی ایران که مبتنی بر «خودیاری» (Self-defense) است، نخواهد گذاشت؛ چرا که از یک سو سازمان همکاری شانگهای برخلاف پیمان ناتو یا پیمان ورشو یک «معاهده امنیت دسته جمعی» نیست و اعضای سازمان تعهدی در مقابل دفاع از یکدیگر در مقابل تهدیدات نظامی ندارند و از طرفی دیگر قانون اساسی ایران ممنوعیت های مشخصی را برای به کارگیری نیروهای نظامی خارجی و استقرار پایگاه های نظامی خارجی در خاک ایران مقرر کرده است. لذا با وجود عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای، رویکرد کلان دفاعی ایران که پس از لغو قرارداد نظامی دو جانبه ایران و آمریکا و خروج از پیمان سنتو در سال ۱۹۷۹ میلادی مبتنی بر اصل «خودیاری» (Self-defense) شکل گرفت، همچنان ادامه پیدا خواهد کرد و عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، تغییری در این رویکرد ایجاد نخواهد کرد.

 

منبع:http://iras.ir

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آیا مطمئن هستید که می خواهید قفل این پست را باز کنید؟
باز کردن قفل باقی مانده : 0
آیا مطمئن هستید که می خواهید اشتراک را لغو کنید؟