. ملاحظات تهران در مناسبات سیاسی با باکو و ایروان از جمله دلایل موثر در اتخاذ موضع بی طرفانه از سوی کشورمان و تاکید بر راهکار صلح آمیز مبتنی بر گفتگو به منظور حل اختلافات دو ملت بوده است. با این حال این رویکرد با اعتراضات و ناآرامی های اجتماعی در برخی از استان های آذری نشین کشورمان همراه بود. در ادامه انتشار تصاویر حضور شبه نظامیان ترکمن سوری در جبهه های نبرد قره باغ بر دامنه نگرانی ها در نزد مسئولان کشورمان افزود. از سوی دیگر تحولات جنگ قره باغ و جهت گیری سیاست خارجی ایران در این منازعه به صورتی محدود در فضای رسانه ای و علمی رژیم صهیونیستی نیز بازتاب یافت و مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
درهمین راستا «راز زیمت» کارشناس برجسته موضوع ایران در انستیتو مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی با انتشار یادداشتی در صفحه فیس بوک خویش به تشریح زوایا و ابعاد تاریخی نقش ایران در منازعه ناگورنو-قره باغ پرداخت و ضمن اشاره به نقش نیروهای سپاه پاسداران در حمایت از آذربایجان در جریان جنگ نخست دو کشور بر سر قره باغ افزود: «از اواسط دهه 1990 میلادی روابط تهران و باکو تحت تاثیر دو تحول مهم با تغییری شگرف همراه شد:
راز زیمت
نخست، ظهور جریان های تجزیه طلب در مناطق آذری زبان ایران که در لوای الحاق مناطق موسوم به آذربایجان جنوبی درصدد تجزیه این مناطق از حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بودند. نویسنده البته در ادامه بر این نکته اشاره می نماید که ادغام نسبتا موفق جامعه آذری تباران ایرانی در هویت ملی کشورمان و همچنین حضور پررنگ آنها در میان صاحب منصبان ایرانی (همچون مقام معظم رهبری) سبب شد تا این شکاف به واگرایی آذری زبان ها از ایران نینجامد. با این حال دو موج ناآرامی های سال 2006 و تسری آن به سایر شهرها به سبب انتشار کاریکاتوری در روزنامه ایران و حوادث نوامبر 2015 که در نتیجه توهین به آذری زبان ها در یک برنامه تلویزیونی کودکان کلید خورد، زمینه نگرانی را در نزد مقامات ایرانی رقم زد. این روند در ادامه با شعارهای هواداران تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز تشدید شد. مشاهده گزاره های پان ترکی در روزنامه های آذری باکو و تاکید بر ضرورت جدایی مناطق آذری نشین از ایران و الحاق به همسایه شمالی سبب گردیده تا تهران همواره پیام های هشدارآمیزی را برای دولت آذربایجان ارسال نماید.
اما تحول دوم؛ آغاز مناسبات سیاسی آذربایجان و اسرائیل و حضور پررنگ تل آویو در مرزهای شمالی ایران بود. اختلاف نظر مقامات تهران و باکو بر سر پرونده دریای کاسپین، رقابت های دو کشور در بخش انرژی به ویژه بازارهای جهانی نفت، گرایش غرب گرایانه دولت آذربایجان و در مقابل حمایت ایران از اپوزیسیون اسلام گرای حاضر در این کشور و همکاری های نزدیک تهران و ایروان همگی از جمله دلایلی بودند که محرک برقراری روابط نزدیک باکو با اسرائیل با هدف تضمین امنیت رژیم علی اف در برابر ایران شدند.»
زیمت در پایان با اشاره به موج اخیر درگیری های ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه ناگورنو-قره باغ ضمن اشاره به بیانیه مشترک نمایندگان رهبری ایران در چهار استان آذربایجان غربی و شرقی، زنجان و اردبیل مبنی بر ضرورت پایان اشغالگری قره باغ توسط دولت ایروان و حمایت از تمامیت ارضی آذربایجان از یک سو و در مقابل حواشی ناشی از ماجرای عبور کامیون های نظامی روسی از خاک ایران به مقصد ارمنستان و همچنین عبور هواپیماهای روسی حامل سلاح برای ارمنستان از فراز آسمان ایران مدعی است که ایران با اتخاذ مواضعی دوسویه سعی داشته تا با اتخاذ رویکردی بی طرفانه از ظهور تهدید جدید امنیتی در جوار مرزهای خویش محافظت نماید.
ست فرانتزمن
اما «ست فرانتزمن» تحلیل گر نام آشنای رژیم صهیونیستی در حوزه روابط بین المللی و محور مقاومت در مقاله ای با عنوان «نگاه محتاطانه ایران، مصر و کشورهای خلیج فارس به منازعه ارمنستان و آذربایجان» که در سایت روزنامه جروزالم پست منتشر شده است می کوشد تا ریشه های چالش حاضر بر محیط امنیت منطقه ای خلیج فارس را واکاوی نماید. به اعتقاد فرانتزمن دلیل تفاوت نگرش و حساسیت تهران، قاهره و پایتخت های عربی خلیج فارس به جنگ اخیر قره باغ در قیاس با منازعه سال 2016، صرفا در عمق رویکرد مداخله جویانه ترکیه و ترغیب باکو توسط آنکارا به منظور آزادسازی اراضی مزبور همزمان با امواج اعتراضی در ایران خلاصه می شود.» به اعتقاد این تحلیلگر، مشارکت جنگجویان ترکمن سوری برای نبرد در جبهه باکو تهدید جدید امنیتی را پیش روی تهران قرار داده است.
فرانتزمن در ادامه با تعمق بر مواضع ترکیه می نویسد: «حزب حاکم بر ترکیه که از روابطی گرم با حماس و اخوان المسلمین بهره مند است می کوشد تا منازعه قره باغ را به منازعه اسلامی بدل سازد. این مسئله به ویژه با گزاره های اخیر مقامات ترک به ویژه رجب طیب اردوغان مبنی بر آنکه «اورشلیم (قدس) متعلق به ماست» بیانگر مولفه تهدیدزای سیاست خارجی ترکیه بر ضد اسرائیل است که می کوشد همزمان با گزاره «قره باغ متعلق به ماست» جوامع اسلامی را با خود همسو سازد
آنکارا پیش ران باکو در منازعه قره باغ
فرانتزمن در ادامه ضمن تشریح مواضع کشورهای مهم منطقه پیرامون نبرد اخیر آذربایجان و ارمنستان می نویسد: «آنچه برای ایران بسیار حائز اهمیت است عدم استمرار و تسری این منازعه به داخل ایران است.» وی در ادامه با اشاره به نظم امنیت منطقه ای پیش روی خاورمیانه می نویسد: «سایر کشورهای منتقد سیاست های منطقه ای ترکیه همچون امارات متحده عربی و مصر، ضرورتی برای اتخاذ رویکردی خصمانه علیه باکو احساس نمی کنند؛ چرا که این کشورها منازعه اخیر را خارج از سیستم ائتلاف های حاکم بر منطقه خاورمیانه قلمداد می کنند.»
وی در ادامه با اشاره به ائتلاف های حاکم بر منطقه خاورمیانه اذعان می دارد: «در سال های اخیر سیستم های ائتلافی متعددی در منطقه سربرآورده اند؛ از یک سو شاهد شکل گیری محوری با حضور اسرائیل، امارات متحده عربی، بحرین، اردن، مصر، یونان و قبرس هستیم که پیوند معناداری با ریاض پیدا کرده اند. در سوی دیگر شاهد ظهور محور ترکیه، قطر، غزه، گروه های مبارز لیبیایی حامی دولت الوفاق هستیم و در ضلع سوم ایران، حزب الله لبنان، حوثی های یمن، دولت سوریه و شبه نظامیان عراقی جای دارند. مشاهده می کنیم که آذربایجان هیچ نقشی در این نظم منطقه ای ایفا نمی کند؛ چرا که باکو به واسطه سیاست خارجی مستقل خویش در هیچ یک از منازعات خاورمیانه ای وارد نمی شود. با این حال به نظر می رسد برخی طرف های حاضر در این نبردها به دنبال تحریک آذربایجان برای ورود به صحنه منازعات منطقه خاورمیانه باشند.» (احتمالا مقصود به کارگیری نیروهای مبارز سوری از سوی آذربایجان در جبهه قره باغ است.)
فرانتزمن در بخش پایانی یادداشت خویش می نویسد: «تحول سیستم ائتلاف های خاورمیانه ای که چندی قبل به حوزه مدیترانه نیز کشیده شد، اکنون به منطقه قفقاز نیز تسری یافته است تا دریابیم ائتلاف های در حال شکل گیری در خاورمیانه به سرعت در حال گسترش در مناطق پیرامونی خویش و ادغام سیستم بین المللی در خود می باشند.»
در یک ارزیابی نهایی می توان گفت به رغم ادراک ظهور یک مرجع جدید تهدید برای امنیت ملی ایران در مرزهای شمالی کشورمان، همزمان سیاست های توسعه طلبانه ترکیه در قفقاز و پیوندهای آن با رقابت های اخیر در منطقه مدیترانه تصویری متناقض را پیش روی صاحب نظران و تحلیل گران رژیم صهیونیستی قرارداده است. در این بین همکاری های گسترده نظامی تل آویو با دولت باکو و به کارگیری انواع تسلیحات ساخت رژیم صهیونیستی در صحنه نبرد حاضر بیانگر جهت گیری این رژیم در معادله حاضر در قره باغ است.
- برچسب ها: اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
