اختلافات داخلی اخوان المسلمین در سایه دستگیری محمود عزت

بازداشت محمود عزت، رهبر اخوان­المسلمین مصر طی هفته­های اخیر، این جنبش را با چالش­های بسیاری در حوزه وحدت کلمه و یکپارچگی مواجه نموده است. جنبش اخوان­المسلمین که از سال 2013 میلادی عملا به دو بخش مستقر در خارج و داخل مصر تقسیم شده بود، به دلیل اختلافات داخلی بر سر راهبرد این جماعت و دخالت­های خارجی عملا دچار چندپارگی شده بود. به گونه­ای که دفاتر خارج از مصر این جماعت در دست دو طیف عمده حامیان ابراهیم منیر، رهبر جدید، و محمود حسین، دبیرکل دفتر ارشاد جماعت بود. اختلاف میان ابراهیم منیر و محمود حسین را می توان اختلاف درونی میان جناح قطبی و محافظه کار جماعت اخوان بر سر شیوه اداره این جماعت، چگونگی سیطره بر کادرها و مسائل مالی دانست. به خصوص اینکه جناح محمود حسین به دلیل حضور وی در ترکیه، روابط مستحکمی با این کشور دارد و می توان گفت حرف­شنوی وی از ترکیه بسیار بیش از اشخاصی همچون عزت و حتی منیر است. با دستگیری عزت و شروع به کار رهبر جدید، تجمیع دبیرکلی دفتر ارشاد و دفتر لندن فوریت بیشتری یافته است و رسانه­های دولتی مصر با هدف تأثیرگذاری بر جماعت اخوان اخبار بسیاری را مبنی بر مخالفت کادرهای داخل و جوانان با منیر، اختلاس کادرهای خارج­نشین و حتی نقش ترکیه در به دام افتادن عزت در ازای امتیازاتی در لیبی و مدیترانه منتشر نموده­اند.

با وجود این­که فرایند رهبری ابراهیم منیر بر جماعت اخوان تا کنون بدون چالش انجام شده است ولی فقدان کاریزمای رهبری در وی و اختلافات داخلی و احتمال سوءاستفاده دولت مصر از این وضعیت سبب شده است که وی خیلی سریع دست به تمهیداتی برای حفظ وحدت جماعت بزند. مهم­ترین اقدام صورت­گرفته در این راستا انحلال دفتر ارشاد و حذف منصب دبیرکل آن، که در اختیار محمود حسین بود، و تشکیل کمیته­ای برای اداره جماعت اخوان­المسلمین است. کمیته ای که به ریاست محمد منیر و با عضویت محمود حسین، محی­الدین الزایط، حلمی الجزار، احمد شوشه، محمد عبدالمعطی الجزار، مدحت الحداد و مصطفی المغیر تشکیل شده است و ریاست آن در صورت غیبت منیر با محی­الدین الزایط خواهد بود. اهداف عمده ابراهیم منیر از این کار را می­توان پایان دادن به رهبری دوسر جماعت در خارج، تثبیت خود به عنوان رهبر جماعت، کاهش دادن به تأثیرات ترکیه بر جماعت اخوان­المسلمین، اطمینان دادن به کادرهای جوان مبنی بر تغییر رویه های گذشته و بها دادن به عناصر اصلاح­طلب به منظور جلوگیری از سرخوردگی و خروج کادرهای جدید و بهبود وجهه بین­المللی اخوان­المسلمین در سطح جهانی دانست. به خصوص این­که کمیته تشکیل شده بسیاری از اعضای قطبی و متعلق به جناح محافظه­کار را به حاشیه برده است. هرچند به نظر می­رسد که اعضای این جناح نفوذ خود را در پشت پرده حفظ خواهند­کرد. مهم­ترین شخصیت قطبی که از شورای مزبور کنارگذاشته شده­است ولی احتمالا نقش بارزی در رهبری جماعت در آینده خواهد داشت محمد البحیری، از اعضای با سابقه جماعت اخوان المسلمین است.

محمد البحیری

هرچند خط رسانه ای قطر و ترکیه واکنش های مثبتی به انتصاب منیر داشته­اند، به نظر می­رسد تلاش ابراهیم منیر و کادرهای خارج نشین اخوان­المسلمین برای منتقل نمودن رهبری این جماعت به لندن را می­توان در راستای تلاش این جماعت برای جلوگیری از قرارگرفتن کامل جماعت تحت سلطه ترکیه و حفظ میزانی از استقلال­عمل در این جماعت دانست. امری که در صورت به وجود آمدن فرصتی برای تعامل جمهوری اسلامی ایران با اخوان­المسلمین، به نفع آن خواهد بود. با این وجود باید منتظر ماند و دید که رهبر جدید جماعت اخوان در ایجاد وحدت در صفوف جماعت و اعمال کنترل بر آن تا چه میزان موفق خواهد­بود و ترکیه و قطر تا چه میزان خواهان تأثیرگذاری بر جماعت اخوان­المسلمین هستند چرا که بروز اختلافات در صفوف اخوان و احتمال تلاش ترکیه بر تأثیرگذاری بر این جماعت از طریق حمایت از طیف محمود حسین ممکن است طیف­هایی از اخوان به خصوص طیف لندن را به یافتن یک وزنه در برابر ترکیه سوق دهد که ایران یکی از گزینه­های آنان خواهد بود.