مناسبات آنکارا-واشنگتن؛ از کودتا تا ایاصوفیه
مناسبات آنکارا-واشنگتن؛ از کودتا تا ایاصوفیه
در سالگرد کودتای 15 جولای آگهی تمام صفحه ای توسط سازمان های مردم نهاد نزدیک به دولت ترکیه در روزنامه واشنگتن پست منتشر شده است. در این آگهی لیست شهدای کودتا ذکر شده و از دولت آمریکا خواسته شده است که نسبت به تحویل دادن فتح الله گولن (بعنوان متهم اصلی این کودتا) و همدستان او به دولت ترکیه اقدام نماید. این آگهی نمونه ای از دیپلماسی عمومی ترکیه برای تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی در آمریکا است. و نشانه ای است از این که دولت ترکیه همچنان به این موضوع اهمیت می دهد.
اما این که چنین اقدامی تا چه اندازه بتواند در تصمیم حکومت آمریکا برای استرداد گولن موثر باشد جای بحث و تردید وجود دارد. موضوع استرداد گولن در حدود یک سال است که دیگر در سطح دیپلماسی سران دو کشور مطرح نمی شود و تقریبا ترکیه و اردوغان نسبت به استرداد گولن توسط دولت ترامپ قطع امید کرده اند.
بنظر بسیاری از تحلیل گران مستقل، امکان استرداد گولن در حال حاضر ناممکن به نظر می رسد. چرا که ترکیه از اقامه دلیل و ارائه مستنداتی که بتواند دستگاه قضایی آمریکا را مجاب به تحویل گولن نماید عاجز است و دولت ترکیه نیز تا به امروز نتوانسته مستندات قابل اتکایی در خصوص نقش مستقیم گولن در کودتای نافرجام ارائه نماید.
تلاش های ترکیه برای شناسایی جماعت فتح الله گولن به عنوان گروهی تروریستی در آمریکا همچنان نافرجام مانده و هنوز بخش قابل توجهی از مدارس این جریان در حالت فعالیت می باشند. این گروه برغم تضعیف شدن در آمریکا، همچنان در حال فعالیت است و بعنوان گروه اسلامی معتدل، که دارای روابط مثبتی با غرب است شناخته می شود.
اکنون از نگاه اتاق های فکر غربی و خصوصا آمریکایی، کودتای نافرجام سال 2016 نقطه عطفی در تاریخ معاصر ترکیه محسوب می شود. از این تاریخ دیگر شاهد دوگانه ارتشِ لائیک از یک سو و اسلام گرایانِ معتدل و دموکرات از سوی دیگر نیستیم. بلکه امروزه دیگر شاهد ائتلاف میان کمالیست های ناسیونالیست در ارتش با محافظه کاران ملی گرا در عرصه سیاست هستیم. در واقع کودتای نافرجام منجر به تغییرات عمده ای در چینش نیروها و نظم سیاسی در ترکیه شد. و منجر به نزدیکی و ائتلاف ارتش (بعنوان پاسدار نظم لائیک) با اردوغانی شده است که بزرگترین هدف خود در سال های اخیر را ملی گراییِ محافظه کارانه ترکی تعیین کرده است.
امروزه در اتاق های فکر آمریکایی و غربی از سنتز ملی گرایی ترکی و اسلام در ترکیه بحث می شود. و دیگر بحث های جدی در ارتباط با ارتجاع و مواردی از این قبیل وجود ندارد، بلکه نگاه ها به سمت ظهور ترکیه ملی گرا- محافظه کار معطوف است. ریشه های غلبه ملی گرایی در ترکیه و ائتلاف اردوغان با احزاب ملی گرا و راست افراطی از یک سو و نیز با ارتشیان کمالیست از سوی دیگر را باید در کودتای نافرجام سال 2016 جستجو کرد. این اتفاق در واقع دشمن مشترکی بنام جماعت فتح الله گولن و مبارزه با آن را در صدر اولویت های مشترک اردوغان و متحدانش قرار داد. و با توجه به این که جماعت گولن رابطه نزدیکی با دولت امریکا داشته و بسیاری در ترکیه امریکا را حامی کودتای نافرجام قلمداد می کنند، قاعدتا پررنگ تر شدن امریکا ستیزی در محافل نزدیک به حزب حاکم نیز بخش دیگری از اثرات این کودتا بوده است. در واقع اتهاماتی که متوجه امریکا در این زمینه بوده احساسات ناسیونالیستی را تحریک کرده و همین موضوع خود بهانه ای دیگر برای اتحاد میان کمالیست ها و راست محافظه کار بوده است.
بسیاری از تحلیل گران در غرب و امریکا واقعه ایاصوفیه را نیز در راستای ملی گرایی تحلیل می کنند و آن را تظاهری از ملی گرایی در ترکیه و تلاش این کشور برای اقامه حاکمیت ملی خود می دانند. این اقدام برخلاف انتظار بسیاری، در راستای اسلام گرایی رادیکال تحلیل نشده است.
در باره واکنش ها به تغییر کاربری ایاصوفیه نیز باید گفته شود که واکنش های منفی گسترده ای مشاهده نشده است. در اکثر موارد کشورها به ابراز تاسف بسنده کرده اند. عدم شناخت چندان امریکایی ها از این مسجد و نیز نفرت اونجلیست ها از ارتودوکس ها عواملی هستند که باعث می شود حساسیت آمریکایی ها در این زمینه از اروپایی ها محدود تر باشد. در مطبوعات غربی موزه بودن ایاصوفیه بعنوان سمبلی از ترکیه کمالیستی و لائیک قلمداد شده است. و در حال حاضر تغییر کاربری آن نیز سمبل و انعکاسی از تغیییرات موجود در ترکیه است. البته این تغییرات نه در راستای اسلامیزه شدن ترکیه، بلکه در راستای حرکت هرچه بیشتر ترکیه به سمت ملی گرایی- محافظه کاری تحلیل کرده اند. مانند اقدامات ملی گرایانه مودی در هندوستان و یا جریان کلی قدرت گیری ملی گرایی و راست گرایی افراطی در جهان. از جانب روسیه نیز عکس العمل تندی مشاهده نشد و این کشور اعلام کرد که این اقدام ترکیه مربوط به حاکمیت ملی این کشور بوده و بخشی از امور داخلی آن است.
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
