آخرین مواضع آنکارا در قبال مناقشه مدیترانه پس از امضای توافق با دولت وفاق ملی در لیبی

رجب طیب اردوغان اردوغان رییس جمهور ترکیه اخیرا در گفتگویی با خبرنگاران در پاسخ به سوالات مربوط به لیبی و مدیترانه اظهار داشته است که کشورش با امضای قرارداد امنیتی و تفاهم نامه ای که مرزهای دریای خود با لیبی را مشخص می کند نه تنها توانسته از حقوق خود درعرصه دریاها حفاظت نماید بلکه توانسته از حکومت مشروع لیبی در برابر کودتاگران صیانت کند. او در ادامه اظهار داشته است که کشورش در سوریه و لیبی نبردی برای حفظ و بقای موجودیت خود را به پیش می برد.

با اکتشاف منابع گازی در شرق مدیترانه توسط حکومت قبرس و امضای تفاهم نامه توسط این کشور با رژیم صهیونیستی و یونان نه تنها منطقه انحصاری اقتصادی این منطقه برای حکومت قبرس به رسمیت شناخته شد بلکه این کشور می تواند نسبت به استخراج منابع گازی از این منطقه اقدام نماید. در همین راستا ترکیه اقدام به برگزاری مانورهای نظامی مختلف در این منطقه نموده است تا نشان دهد که بدون نظر مساعد این کشور و قبرس شمالی امکان استحصال و بهره برداری از این منابع وجود ندارد. از عمده ترین اهدافی که در این پروژه گازی دنبال می شود کاهش وابستگی اروپا در حوزه انرژی به روسیه است.

 از سویی دیگر نیز در اواخر سال 2019 ترکیه با حکومت ائتلاف ملی لیبی تفاهم نامه ای امضا کرده است که از طریق آن منطقه انحصاری اقتصادی خود در مدیترانه را برخلاف آن چیزی که قبرس و یونان در نظر داشته اند گسترش داده است. بر اساس قوانین بین المللی اعلان منطقه انحصاری اقتصادی در دریا از جانب دولت های ملی امری اختیاری بوده و منوط به انجام تفاهم با کشورهای هم مرز دریایی است. با اعلان منطقه انحصاری اقتصادی دولت ساحلی حق اکتشاف و بهره برداری از منابع سطحی و زیر سطحی دریایی را خواهد داشت.

در این راستا باید گفت که مدیترانه شرقی که در حال حاضر به لحاظ تقسیمات منطقه انحصاری اقتصادی، منطقه ای  مناقشه برانگیز و پراختلاف است، از منظر انرژی در سال های اخیر اهمیت فراوانی یافته است و  ترکیه تلاش می کند در مقابل نزدیکی قبرس و یونان با اسرائیل، از قافله عقب نمانده و اقدام به انجام مانورهای نظامی مختلف در این منطقه و فرستادن کشتی های نظامی و حفاری به این منطقه نماید تا نشان دهد که در مناسبات این منطقه حضور دارد و از سهمی که برای خود و قبرس شمالی متصور است عقب نشینی نخواهد کرد.

تفاهم نامه اخیر با لیبی نیز در این راستا تحلیل می شود و می تواند تلاش ترکیه برای گسترش سهم دریایی خود در مدیترانه تلقی گردد. در این تفاهم نامه منطقه انحصاری اقتصادی ترکیه در حد مطلوب ترکیه ترسیم و تعیین شده است و این گستره از 41 هزار کیلومتر مربع به 181 هزار کیلومتر مربع افزایش یافته است.

منطقه سبزرنگ منطقه انحصاری اقتصادی است که ترکیه پس از توافق با حکومت سراج بدست آورده است

افزایش حضور ترکیه در مدیترانه شرقی را می توان یکی از تجلیات ائتلاف میان ناسیونالیست های کمالیست و ملی گرایان محافظه کار در ترکیه تلقی کرد. این نزدیکی با این اندیشه پشتیبانی می شود که غرب در مدیترانه شرقی به دنبال محدود کردن ترکیه است و آنکارا باید با تکیه بر امکانات خود و تقویت قدرت خود بتواند سهم خود از این منطقه را افزایش داده و مانع از دسیسه های غرب بمنظور مهار و محدود کردن ترکیه شود.

در حال حاضر و پس از کودتای نافرجام چهار سال پیش می توان به نزدیکی بیش از پیش ناسیونالیست ها و ملی گرایان محافظه کار اشاره کرد. از اشتراکات این مؤتلفان جدید می توان به سوء ظن نسبت به امریکا، و تلاش برای ایجاد موازنه های جدید در روابط بین المللی ترکیه اشاره نمود. 

در همین راستا برخی تحلیل گران از لفظ گُلیسم ترکی سخن میگویند. یعنی سیاست خارجی ترکیه را به سیاست خارجی فرانسه دوران ژنرال دوگل تشبیه می کنند که در آن دوران فرانسه از ناتو خارج شد و مستقلا به دنبال تامین منافع خود در چارچوب اهداف تعیین شده از جانب خود بود و نه در چارچوب نهادها و سازمان های بین المللی.

ترکیه نیز در حال حاضر خود را از چارچوب سیاست های متحدین خود در ناتو خارج کرده و در هر جایی که منافع خود را در آن تعریف کرده وارد عمل می شود و منافع خود را دنبال می‌کند. برای مثال برقراری روابط بسیار نزدیک با روسیه و خرید سامانه ضد هوایی اس 400 از آن کشور و نیز حضور پررنگ در شرق مدیترانه و تلاش برای افزایش سهم ترکیه از منابع زیرزمینی آن و نیز حضور همه جانبه در لیبی برغم مخالفت متحدانی مانند فرانسه را می توان در چارچوب گُلیسم ترکی تحلیل کرد.