مردم در این انتخابات نمایندگان خود را برای شورای توسعه شهرستان انتخاب کردند. قبل از اینکه علل و چرایی برگزاری این انتخابات و مشارکت مردم مورد واکاوی قرار بگیرد لازم است توضیحات بیشتری در مورد ساختار حکومتی هند و این انتخابات داده شود.
1ـ مقدمه
کشمیر اخیرا شاهد انتخابات ۸ مرحله¬ای شوراهای شهرستان¬ها و انتخابات میان دوره¬ای شوراهای روستاها بود که از روز ۸ آذر ۱۳۹۹ (۲۸ نوامبر ۲۰۲۰) آغاز گردید. این انتخابات در تمامی¬۲۰ شهرستان منطقه فدرالی (ایالت سابق) جامو و کشمیر در ۲۸۰ حوزه انتخاباتی برگزار شد و از این رو حایز اهمیت است که اولین انتخابات بعد از لغو خودمختاری و تنزل جایگاه کشمیر از یک ایالت به منطقه تحت کنترل فدرال می¬باشد. طبق ادعای منابع رسمی ¬هند آمار مشارکت مردم حدود ۵۱٪ بود و افراد واجد شرایط حدود ۶ میلیون نفر بودند. یعنی حدود ۳ میلیون نفر از حق رای خود استفاده نمودند. مردم در این انتخابات نمایندگان خود را برای شورای توسعه شهرستان انتخاب کردند. قبل از اینکه علل و چرایی برگزاری این انتخابات و مشارکت مردم مورد واکاوی قرار بگیرد لازم است توضیحات بیشتری در مورد ساختار حکومتی هند و این انتخابات داده شود.
2ـ ساختار حکومت و مدیریت محلی در هند
از آنجایی که هند از لحاظ جغرافیای طبیعی و انسانی کشور بسیار گسترده¬ای است، این گستردگی در قانون اساسی و قانون مدنی هند هم لحاظ شده است. علاوه بر یک سیستم بسیار پیچیده بوروکراسی اداری، جهت حفظ و تقویت «دموکراسی»، تمامی ¬سطوح حاکمیتی نمایندگان منتخبی نیز دارند. ساختار کشورداری هند را می¬توان به سه سطح تقسیم کرد:
• سطح کشوری: نخست وزیر، کابینه مرکزی و پارلمان مرکزی
• سطح ایالتی: نخست وزیر ایالت، کابینه ایالت و مجلس قانونگذار ایالتی
• سطح محلی: که خود در دو دسته تقسیم می¬شود که هرکدام آن چند سطح دارد:
مناطق شهری: سطح شهر و سطح منطقه شهری.
مناطق روستایی: روستا، دهستان ، بلوک، شهرستان.
انتخابات اخیر کشمیر ناظر بر سطح شهرستان مناطق روستایی بوده است.
قانون هند برای غیر متمرکزسازی و توزیع عادلانه قدرت، ساختار فوق را تدارک دیده است. همانطور که اشاره شد، مناطق روستایی به چند سطح تقسیم می¬شوند و هر کدام نماینده¬ای را انتخاب می¬کنند. در سطح روستا، مردم روستا فردی را به عنوان نماینده خود انتخاب می¬کنند که علاوه بر حل مسائل روستا، در شورای دهستان نمایندگی آنها را بر عهده دارد. همینطور در سطح دهستان، فردی مستقیما بعنوان رییس شورای دهستان انتخاب می¬شود و با نمایندگان روستاها همکاری می¬کند. اعضای شوراهای دهستان یک بلوک، از بین خودشان یک نفر را به عنوان رئیس شورای توسعه بلوک انتخاب می¬کنند و مجموعه شوراهای دهستان، شورای بلوک را تشکیل می¬دهند که در کنار مدیران محلی ایفای نقش می-کنند. اما انتخابات شورای شهرستان بلا واسطه و بصورت مستقیم می¬باشد؛ یعنی مناطق روستایی هر شهرستان به چندین حوزه انتخاباتی تقسیم می¬شوند و هر کدام یک نماینده انتخاب می¬کنند. مجموعه این منتخبین از بین خود یک رئیس انتخاب می¬کنند و به علاوه مدیران بخش¬های مختلف من جمله فرماندار، شورای شهرستان را تشکیل می¬دهند. این ساختار را می¬توان با استفاده از جدول زیر ترسیم نمود.
جدول تقسیم بندی¬های اداری هندوستان و نحوه انتخاب
پیش از لغو خودمختاری جامو و کشمیر، قوانین مربوط به انتخابات به صورت متفاوت و گاهی ناقص اجرا می¬شدند. طبق قانون حکومت محلی کشمیر، بجای انتخاب غیرمستقیم شوراهای شهرستان، تنها مدیران دولتی و چند نفر از اعضای مجلس ایالتی و وزرای کابینه ایالتی شوراهای شهرستان را تشکیل می¬دادند و فرماندار رئیس این شورا محسوب می¬شد. در سطوح پایین¬تر، هر چند قانون قبلی با قانون فعلی تفاوت نداشت اما انتخابات هیچ وقت به موقع برگزار نمی¬شد و معمولا چندین سال همین وضع ادامه پیدا می¬کرد. علت این اخلال در نظام انتخابات را باید در بی¬رغبتی عموم مردم و همچنین طیف حاکم و وضعیت خاص سیاسی و مبارزاتی در جامو و کشمیر جویا شد.
بعد از لغو یک¬جانبه خودمختاری جامو و کشمیر توسط دولت مرکزی هند، این تصمیم با مخالفت و نارضایتی شدید مردم روبرو شد و احزاب و گروه¬های مختلف، حزب حاکم را بخاطر این عمل سرزنش کردند. بی¬جی¬پی راه¬حل بحران هفتاد ساله ایالت جامو و کشمیر را در زدودن هویت اسلامی این ایالت قلمداد می¬کند اما آنچه در فضاهای رسانه¬ای و رسمی اعلام می¬دارد «توسعه و تقویت دموکراسی در سطوح مختلف» به عنوان علت این اقدام است. بی¬جی¬پی در مناسبت¬های گوناگون از این بهانه برای توجیه اقدام خویش و ساکت کردن مخالفین چه در سطح داخلی و چه در سطح بین¬المللی استفاده کرده است لکن همانگونه که اشاره شده به دلایل مختلف اتاق¬های فکر این حزب در مرکز، جمع¬بندی دیگری بجز زدودن هویت اسلامی ایالت جامو و کشمیر برای حل بحران در این ایالت ندارند.
در ادامه تلاش می¬شود آخرین انتخابات برگزار شده در این ایالت با در نظر گرفتن زمینه¬های ذکر شده مورد بررسی قرار گیرد.
همانطور که اشاره شد، انتخابات فعلی مربوط به شوراهای شهرستان¬ها بوده و اولین انتخابات مستقیم بعد از لغو خود مختاری جامو و کشمیر است. در طول یک سال گذشته دولت مرکزی طی اقدامات متعددی در ساختار حقوقی و اداری کشمیر تغییرات فراوانی ایجاد کرده است. این انتخابات در ۲۸۰ حوزه انتخابی ۲۰ شهرستان کشمیر برگزار شد. هر شهرستان به ۱۴ حوزه انتخاباتی تقسیم می¬شود و مردم هر حوزه یک نماینده انتخاب می¬کنند و جمع این نمایندگان شورای شهرستان را تشکیل می¬دهند. اعضای شورا یک نفر را از بین خودشان بعنوان رئیس شورا انتخاب می¬کنند. این شورا کنار مسئولان شهرستانی من جمله فرماندار و جانشین فرماندار اختیار تصمیم¬گیری در مورد تمامی¬مسائل توسعه و برنامه¬ریزی و مدیریت روستایی شهرستان را به عهده دارند و از این حیث قدرت قابل توجهی دارد.
3ـ مشارکت احزاب در انتخابات
بعد از لغو خودمختاری کشمیر توسط دولت مرکزی در مرداد ماه ۱۳۹۸، رهبران تمامی احزاب سیاسی محلی جامو و کشمیر اعم از دو دسته کلی استقلال¬طلب و طرفدار حاکمیت هند، دستگیر شدند و خفقان شدیدی بر فضای سیاسی جامو و کشمیر حاکم شد. ایشان پس از تقریبا یک سال بازداشت، چند ماه قبل از این انتخابات، آزاد شدند. رهبران این احزاب با صدور بیانیه¬ای بنام بیانیه گُپکار، ائتلافی به اسم «ائتلاف مردمی¬ بیانیه گُپکار» را تشکیل دادند تا برای «بازگرداندن خودمختاری» و «حفظ موقعیت ویژه جامو و کشمیر» مبارزه کنند. «فاروق عبدالله»، سیاستمدار پیشکسوت، فرزند شیخ محمد عبدالله و رهبر بنام حزب کنفرانس ملی، بعنوان دبیر این ائتلاف انتخاب شد و تمامی ¬احزاب محلی طرفدار حاکمیت هند بجز «حزب آپنی» عضو این ائتلاف شدند.
فاروق عبدالله
«ائتلاف گُپکار»، با گفتمانی ضد «بی¬جی¬پی» وارد این انتخابات شد و در مرحله اول هدف خود را جلوگیری از نفوذ آن حزب اعلام کردند. اهمِ اعضای تشکیل دهنده این ائتلاف عبارت هستند از کنفرانس ملی (به رهبری فاروق عبدالله و فرزندش عمر عبدالله، هر دو سابقا نخست وزیر ایالتی بوده¬اند) و حزب دموکراتیک خلق (به رهبری محبوبه مفتی، نخست وزیر ایالتی سابق و دختر مفتی محمد سعید بنیانگذار فقید این حزب و نخست وزیر ایالتی سابق). این دو حزب علی رغم اینکه از بزرگترین و متنفذترین احزاب حامی ¬حاکمیت هند در جامو و کشمیر بوده و مخالف استقلال این منطقه بوده اند اما در شرایط کنونی به مخالفت با تصمیم جدید دولت فدرال هند برخاسته اند. در ضمن این دو حزب از مدت¬های طولانی رقیب سرسخت همدیگر بوده اند اما کنون در مقابل تصمیم حزب بی¬جی¬پی موضع مشترک اتخاذ نموده اند.
«حزب آپنی» به رهبری الطاف بخاری، که قبلا عضو حزب دموکراتیک خلق بود و بعدا از آن جدا شد، مستقلا وارد انتخابات شد و می¬توان او را نیروی نیابتی بی¬جی¬پی در دره کشمیر حساب کرد که در ادامه به تفصیل به این مسئله خواهیم پرداخت. لازم به ذکر است عمران رضا انصاری، رهبر پاره¬ی بزرگی از شیعیان کشمیر و فرزند مولوی افتخار انصاری (متوفی ۲۰۱۴ میلادی و از روحانیون و سیاستمداران نامدار شیعه) نیز از رهبران اصلی حزب آپنی به شمار می¬آمد.
الطاف بخاری
طرف دیگر، بی¬جی¬پی نیز وارد ماجرا شده و با برنامه¬ریزی¬ها و زمینه¬سازی¬هایی که از چند سال قبل شروع کرده بود برخی افراد (عمدتا روستایی) دره کشمیر را به سمت خود متمایل ساخته است و در این انتخابات نیز بر همین افراد تکیه کرده بود. شعار اصلی این حزب از همان اول «توسعه»، «تسری دموکراسی به سطوح پایین» و «درهم شکستن حکومت طایفه¬ای» بوده است، و از همین شعار نیز برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات خود هزینه کرده¬اند. علاوه بر این بی¬جی¬پی در منطقه جامو که اکثریت هندو دارد از نفوذ قابل توجهی برخوردار است به ویژه اقدامات ضد مسلمان و حامی هندوگرایی آن، طرفداران زیادی در این مناطق برای این حزب جلب کرده است.
حزب کنگره ملی، از احزاب قدیمی ¬و مهم هند نیز در انتخابات شرکت کرد و اول تصمیم گرفت وارد ائتلاف شود اما بعدا پا پس کشید و مستقلا وارد میدان شد و گفتمانی شبیه به گفتمان ائتلاف داشت. علاوه بر این در اکثر مناطق کاندیداهای مستقل نیز در تعداد بسیار بالا برای انتخابات ثبت نام کرده بودند و اتفاقا موفق شدند در بسیاری از حوزه¬های انتخابی برنده شوند چنانکه در ادامه بیان خواهد شد.
4ـ چرایی برگزاری انتخابات در مقطع کنونی
قبل از اینکه به آثار و نتایج انتخابات برسیم، باید روشن شود با اینکه جامعه منطقه جامو و کشمیری هنوز به لغو خودمختاری و سرکوب شدید مردم معترض است، چرا دولت مرکزی تصمیم گرفت انتخابات را برگزار کند؟ دو نظریه اصلی در رابطه با این موضوع وجود دارد.
4ـ1ـ نظریه نخست
دولت مرکزی اینگونه برداشت کرده است که توانسته موج جدایی طلبی را ساکت کرده و اعمال فشارهای وارده از جمله حبس یک ساله رهبران محلی با در نظر گرفتن نفرت مردم کشمیر نسبت به آنها، کارساز واقع شده است. مبتنی بر این نظر حزب حاکم اینگونه تحلیل کرده است که در عرصه سیاسی این حزب دیگر رقیبی نداشته و می¬تواند با بهره¬گیری از نیروهای نیابتی انتخابات را در این ایالت پیروز شود. اگر این نظریه درست باشد، دولت دچار اشتباه محاسباتی بزرگی شده است زیرا نتیجه خلاف مقصود آنها بوده است. لکن در چند سال اخیر بی¬جی¬پی نشان داده است که در اقدامات خود بسیار سنجیده و محتاط عمل می¬کند و واقعیت‌های زمینی که حاکی از تنفر کشمیری¬ها نسبت به حزب حاکم است را دست کم نمی¬گرفت. مگر اینکه بنا بر این بگذاریم که آنها انتظار نداشتند احزاب محلی ائتلاف کنند و به صورت یک جبهه متحد در انتخابات وارد شوند. این فرض نیز چندان قابل اعتنا نیست زیرا دولت مرکزی با آن همه اشراف اطلاعاتی و نفوذ نمی¬تواند از این مسئله بی خبر باشد حال آنکه نفس لغو خودمختاری نوعی هم صدایی را بین احزاب محلی ایجاد کرده بود. البته «حزب آپنی» از این قاعده مستثنی است زیرا در مواضع اولیه خود بعد از تشکیل این حزب بر این مطلب تصریح می¬کردند که مسئله خودمختاری دیگر تمام شده و بجای وقت تلف کردن باید در راستای توسعه و احقاق حق کشمیری¬ها از لحاظ اقتصادی و غیره کوشید و با واقعیت جدید کنار آمد.
4ـ2ـ نظریه دوم
بر این اساس تنها مقصود بی¬جی¬پی از برگزاری این انتخابات کشاندن مردم به پای صندوق رای بوده تا به اقدامات خود به نحوی مشروعیت بخشد و بدین صورت دهان منتقدان داخلی و به ویژه خارجی خود را ببندد و آمار مشارکت مردم را به رخ آنها بکشد. بنظر می¬رسد رهایی رهبران احزاب محلی نیز در همین راستا بوده است. از آنجایی که از اول انتظار می¬رفت اگر گفتمانی ضد این حزب وارد کارزار شود اولویت مردم نیز تلاش برای جلوگیری از مسلط شدن بی¬جی¬پی خواهد بود. از همین جهت، بی-جی¬پی با رها کردن مخالفین خود و کشاندن آنها به کارزار انتخابات، مشارکت مردمی¬ را بالا برد. مردم هم از ترس اینکه اگر به این ائتلاف رای ندهند و از انتخابات اجتناب کنند، بی¬جی¬پی بر آنها مسلط خواهد شد، پای صندوق رای حاضر شدند و از این طریق دولت مرکزی بر اهداف خود نائل آمد.
هرچند نتیجه این انتخابات علی الظاهر به نفع ائتلاف گُپکار بود اما این هزینه¬ای بود که دولت مرکزی از اول خود را برای آن آماده کرده بود و با استفاده از «حزب آپنی» فاصله این باخت را کم کرد. عملیات-های رسانه ای این حزب نیز موید همین مطلب به نظر می¬رسد. بی¬جی¬پی نتیجه این انتخابات را «پیروزی دموکراسی» نامید و به ائتلاف گپکار طعنه میزند که به سختی، آن هم بعد از تشکیل ائتلاف توسط دو دشمن اصولی، توانستند بی¬جی¬پی را شکست دهند و بی¬جی¬پی به عنوان حزب تنها، بیشترین حوزه¬های انتخاباتی را برده است. دولت مرکزی اوضاع را طوری جلوه داده است که مردم کشمیر به بی¬جی¬پی و دموکراسی اعتماد کامل دارند و دیگر از حکومت طایفه¬ای و انحصارگرایی سیاسی متنفرند و احزاب محلی با تحریف و بد جلوه دادن بی¬جی¬پی هم نتوانستند حرکت این حزب را به صورت کامل متوقف کنند.
بنظر می¬رسد از میان این دو نظریه و با در نظر گرفتن خروجی انتخابات، نظریه دوم نزدیک تر به واقع باشد.
5ـ نتایج انتخابات
نتایج انتخابات شوراهای شهرستان در سرتاسر جامو و کشمیر به شرح ذیل است:
تعداد کل حوزه¬ها: ۲۸۰
تعداد کل رای دهندگان واجد شرایط: حدود ۶ میلیون
مشارکت: ۵۱٪
تعداد کل رای دهندگان: حدود ۳ میلیون نفر
ائتلاف گُپکار: ۱۱۰
بی¬جی¬پی: ۷۵ (عمدتا جامو، فقط ۳ حوزه در دره کشمیر)
کاندیدا¬های مستقل: ۵۰
کنگره: ۲۶
حزب آپنی (خودی): ۱۲
دیگران: ۵
اعلام نشده: ۲
6ـ تحلیل چرایی مشارکت مردم در انتخابات:
فارغ از اینکه آمار منتشر شده توسط دولت هند چندان قابل اعتماد نیست و تخلف¬های زیادی نیز در فرایند رای گیری صورت گرفته، نمی¬توان ادعا کرد که مردم کاملا به این انتخابات بی¬تفاوت بوده¬اند، حتی اگر به دستکاری در آمار قائل باشیم، این تقلب حداکثر ۱۰ درصد می¬تواند موثر باشد. دلایل شرکت مردم دره کشمیر در انتخابات چه کاندیدا چه رای دهندگان، را باید در گفتمان ضد بی¬جی¬پی ائتلاف گُپکار و ترس از سرکار آمدن بی¬جی¬پی جستجو کرد.
در جامو مساله اما فرق می¬کند و جامعه دو قطبی است: عده ای که طرفداران برگشتن خودمختاری هستند یعنی مسلمانان با اقلیت حدودا 30 درصدی و عده دیگری که طرفدار گفتمان بی¬جی¬پی هستند یعنی هندوهای 70 درصدی. به همین دلیل علت حضور جمعیت پای صندوق رای در منطقه جامو، رقابت بین دو گفتمان از دو گروه هندو و مسلمان است در حالی که در دره کشمیر، مساله اصلی جلوگیری از نفوذ بی¬جی¬پی بوده است. یک دلیل بسیار مهم دیگری که در مشارکت مردم تاثیر داشته است، تعلقات قومی و منطقه¬ای می¬باشد. از آنجایی که این انتخابات در سطح محلی برگزار شد و تعداد داوطلبان نیز کم نبوده، تعلقات قوی و منطقه¬ای و … نیز بسیاری از مردم را به سمت رای دادن سوق داده است.
عامل بسیار مهم دیگر محرومیت شدید مناطق روستایی است و مردمی که به امید تامین حداقل¬های رفاهی در روستاهای کشمیر مانند آب و برق و جاده و پل و یا بعضا تهدید به پای صندوق های رای می¬روند. این عامل در این انتخابات نیز بیش از پیش مورد استفاده قرار گرفته است، چنانکه گزارش¬هایی موید این امر بوده است.
7ـ تحولات پسا انتخابات
تنها چند روز بعد از اعلام نتایج انتخابات و جوسازی¬های رسانه ای بی¬جی¬پی، خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه حدود ۷۵ نفر از فعالان سیاسی دستگیر شده¬اند. ظاهرا این افراد متعلق به ائتلاف گُپکار بوده¬اند. عمر عبدالله، رهبر ارشد کنفرانس ملی و ائتلاف گُپکار، مدعی شد دولت مرکزی با فشار و تهدید میخواهد افرادی را که از طرف ائتلاف معرفی شده بودند و پیروز شدند، به زور به سمت بی¬جی¬پی بکشانند. این روش البته جدید نبوده و بی¬جی¬پی در ایالت¬های زیادی دست به این اقدام زده است و با همین ترفند¬ها روند رو به انفعالِ حزب کنگره را در هند تسریع بخشیده است.
بنظر می¬رسد دولت مرکزی علاوه بر کسب مشروعیت بواسطه حضور مردمی در انتخابات به دنبال همراه کردن افراد پیروز در انتخابات نیز بوده است تا قدرت را نیز عملا به دست بگیرد و برای خود در سطوح محلی منطقه فدرال جامو و کشمیر جا باز کند.
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
