بازگشایی مسجد ایاصوفیه کینه مسیحیان را شعله‌ورتر می‌کند!

مرحوم شهریار با این یک مصرع خود در واقع اشاره به موضوعی داشت که امروز هفته هاست تبدیل به موضوع روز سیاست داخلی ترکیه شده و رفته رفته جنبه های بین المللی نیز به خود گرفته است. او با اشاره به این که صرفا ایاصوفیه با آن عظمت و هیبتش تنها یکی از مساجد ترکیه است هم به جایگاه تمدنی ایاصوفیه اشاره کرده و هم به حاکمیت اسلام بر آن.
نکته جالب قضیه اینجاست که در زمانی که مرحوم استاد شهریار این شعر را میگفت ایاصوفیه دیگر یک مسجد نبود! چرا که دولت ترکیه در دوره مصطفی کمال آتاترک در سال 1934 تصمیم به تغییر کاربری این مسجد گرفته و آن را از محل عبادت به یک مکان توریستی تبدیل کرد.
این روزها مساله مسجد ایاصوفیه تبدیل به موضوع روز ترکیه شده است. البته این موضوع مساله ای مختص به امروز نیست و بیست و اندی سال پیش نیز به هنگام کودتای 28 فوریه 1997 یکی از مسائل مطرح در کشور باز مسجد بودن یا نبودن ایاصوفیه بود.
چند ماه پیش در 29 می همزمان با 567مین سالگرد فتح استانبول به دست سلطان محمد فاتح که با حضور رجب طیب اردوغان برگزار شد، سوره فتح در این مسجد به تلاوت در آمد. این اقدام بار دیگر موضوع باز شدن یا نشدن مسجد ایاصوفیه برای عبادت و بازگشت کاربری مسجد آن را تبدیل به موضوع روز کرد.
پس از این مراسم وزارت خارجه یونان با واکنش به تلاوت سوره فتح در ایاصوفیه آن را اقدامی تحقیرآمیز علیه احساسات مذهبی مسیحیان دانست. پس از یونان نیز وزارت خارجه آمریکا با انتشار گزارش آزادی های دینی در جهان از دولت ترکیه خواست تا ویژگی چندفرهنگی و چنددینی این مکان را حفظ کند.
در ادامه واکنش ها به مساله ایاصوفیه این بار روسیه نیز که بخشی مهمی از مسئولیت مسیحیت ارتودوکسی را متوجه خود میداند به این مساله واکنش نشان داد و طبیعتا اروپایی ها نیز از قافله عقب نماندند.

در برابر تمام این واکنش ها، ترکیه این اظهارات را مداخله در امور داخلی خود دانسته و طبق تمام معاهدات بین المللی حق مالکیت این مکان را متعلق به دولت ترکیه و تصمیم گیری در مورد آن را نیز مربوط به دولت ترکیه عنوان کرد.
چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در سخنانی با تاکید بر حق قانونی ترکیه در تصمیم گیری در مورد این مسجد این امر را مساله ای حاکمیتی دانست. در واقع ترکیه معتقد است که غربی ها همچنان حق مالکیت و حاکمیت ترکیه بر استانبول را با شک و شبهه مینگرند و این امر حساسیت بیشتری به مساله میدهد.

مسجد میدان تقسیم که زمانی ساخت آن غیرممکن به نظر می آمد!

از همین رو نیز طیف اسلامگرایان طرفدار دولت مساله مسجد ایاصوفیه را مساله ای که متوجه مشروعیت حاکمیت ترکیه بر استانبول است میدانند. آنان با بیان این که مساله صرفا یک محل جدید برای عبادت نیست بلکه مساله پذیرش اسلامیت استانبول و مشروعیت موجودیت دولت ترکیه مسلمان در استانبول به عنوان مرکز مذهبی مسیحیان است، مساله را فراتر از یک مباحثه مدیریتی میدانند. از نظر آنان جهان مسییحیت مشروعیت حاکمیت ترکیه بر استانبول را پس از 500 و اندی سال هنوز نپذیرفته است و از هر امکان برای زیر سوال بردن این مشروعیت استفاده میکند.
مساله تلاش برای خارج کردن استانبول از سیطره مسلمانان مساله جدیدی نیست و ذهن جریان اسلامگرای ترک ده ها سال است که درگیر با این مساله است.
مرحوم آیتون آلتین دال که از متخصصین جهان مسیحیت در ترکیه بود و با گرایش اسلامگرایانه اش شناخته میشد همواره معتقد بود که جهان مسیحیت چشم از استانبول برنداشته است و آرزوی بازگرداندن آن به دامان مسیحیت را در سر میپروزاند. او معتقد بود روزی اروپا دولت ترکیه را متقاعده به تبدیل کردن استانبول به یک منطقه بین المللی چند فرهنگی کرده و نهایتا استانبول را به دامان جهان مسیحیت باز خواهد گردانید.
نکته جالب ماجرا این است که چند ماه پیش با شدت گرفتن مباحث مربوط به کانال استانبول که شهر استانبول را تبدیل به یک جزیره محصور بین کانال استانبول و تنگه بسفور میکند باز هم احتمالات مربوط به امکان تبدیل این شهر به منطقه ای بین المللی و خارج از حاکمیت مستقیم و تمام عیار ترکیه مطرح شد!
اما نکته جالب توجه ماجرا در این است که جریان مسیحیت در استانبول نیز حقیقتا دست از کینه های تاریخی خود برنداشته است و احساسات رادیکال مسیحی در مورد استانبول همچنان ادامه دارد.
پاتریکخانه استانبول که مرکز مقدس ارتودوکس های جهان به شمار می آید همچنان درب اصل خود را بسته نگه داشته است و معتقد است تا روزی که یکی از سران دولتی ترکیه را در مقابل این درب به دار نکشند این درب باز نخواهد شد! این درب که از آن به درب کینه یاد میشود، از زمان اعدام پاتریک جرجیوس پنجم در سال 1821 که به جرم همکاری در قیام یونانیان علیه دولت عثمانی و تلاش برای سرنگونی و نابودی دولت عثمانی به دار کشیده شد تا کنون بسته مانده است.

درب کینه که 200 سال است بسته است و تا روزی که یک مقام عالیرتبه ترک در آنجا اعدام نشود باز نخواهد شد!

نکته جالبتر ماجرا این است که سال آینده دویستمین سالگرد این حادثه است و از دو سال پیش پارلمان یونان برای بزرگداشت این حادثه و استفاده از جنبه های تبلیغی آن برای محکومیت دولت ترکیه برنامه هایی را تدارک دیده است و احتمالا سال آینده میلادی شاهد فصل نوینی از مباحثات مسیحی – مسلمان در اروپا باشیم.