رویارویی نظامی مستقیم؛ واپسین گزینه مصر و ترکیه در آوردگاه لیبی

در این میان، بازیگر جدید در این نبرد، قاهره است که وارد درگیری‌های غیرمستقیم با آنکارا شده است.

مصر و ترکیه هر دو گزینه تقابل نظامی در لیبی را دور از ذهن نمی دانند اما در این بین، مجله تخصصی «نشنال اینرتست» در گزارشی تحلیلی نوشت که این گزینه دشوار در شرایط کنونی روی تحقق به خود نخواهد دید.

تا این لحظه، هیچ کدام از طرفین با آتش‌بس یا توافق صلح برای نزدیک‌سازی دیدگاه‌ها میان دولت وفاق ملی (تحت حمایت ترکیه) و دولت طبرق به رهبری ژنرال خلیفه حفتر(مورد حمایت روسیه، مصر و امارات) موافقت نکرده اند، روسیه نیز علیرغم حمایت از حفتر، در جبهه‌های مختلفی فعال است به طوری که به برگزاری مذاکرات و رایزنی‌ها با مسئولان تُرک ادامه می دهد و از پیشهاد آتش‌بس قاهره هم حمایت می‌کند، در عین حال به دنبال دست یافتن به پایگاه‌هایی نظامی در دریایه مدیترانه است.

دولت وفاق ملی با حمایت آنکارا خود را برای باز ستاندن شهر سرت و الجفره در مرکز لیبی به علاوه چهار شهر راهبردی دیگر آماده می کند.

اهمیت این شهرها از آنجا معلوم می شود که شهرهای مذکور دربردارنده اصلی‌ترین بندر لیبی در مرکز کشور است همچنین این امکان را به ترکیه می دهد که منافع خود در دریای مدیترانه را از رهگذر تسلط کامل بر منطقه الجفره تامین کند و خط کمک‌رسانی مورد استفاده حفتر و روسیه به مرکز لیبی را قطع کند.

مصر به عنوان بازیگر جدید جنگ لیبی، اخیرا از دولت وفاق ملی و آنکارا خواسته به آتش‌بس پایبند باشند اما ترکیه در پاسخ اعلام کرده که توافق آتش‌بس در گرو بازگشت به شروط توافق صخیرات و عقب‌نشینی کامل حفتر از سرت و الجفره است.

این پاسخ ترکیه، خشم مصر را برانگیخت و «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهوری این کشور اعلام کرد مداخله نظامی قاهره در لیبی دارای مشروعیت بین‌المللی است، موضعی که سریعا با تایید و حمایت عربستان و امارات مواجه شد.

السیسی در ادامه افزود:«دو شهر سرت و الجفره خط قرمز ماست و به ارتش مصر دستوراتی برای انجام ماموریت‌هایی چه در داخل یا خارج از کشور برای تضمین امنیت ملی صادر شده است.»، سخنانی که دولت وفاق ملی آن را اعلام جنگ علیه خود قلمداد کرد.

مجله نشنال اینرتست در ادامه تحلیل خود نوشت: «مصر حضور نظامی ترکیه را در تعارض با منافع خود می بیند چرا که آنکارا می تواند از پایگاه‌های هوایی و دریایی لیبی استفاده کند و کنترل برخی بنادر لیبی را به دست گیرد، اقداماتی که تهدیدی برای منافع قاهره به شمار می رود و به نگرانی‌های مصر دامن می زند.»

در عین حال، قاهره با چالش‌های دیگری نیز دست به گریبان است نظیر چالش چندبُعدی مربوط به آب‌گیری سد عظیم النهضه اتیوبی که امنیت آبی مصر را به شدت تحت الشعاع قرار می دهد همچنین می توان به چالش حضور گروه تروریستی داعش در شبه‌جزیره سینا و چالش‌های اقتصادی ناشی از بحران شیوع کرونا اشاره کرد که همه این چالش‌ها نشان می دهد که گزینه تقابل نظامی در جنگ لیبی «واپسین گزینه» مصر است.

این مجله در ادامه تصریح می‌کند که علیرغم درخواست مصر برای آتش‌بس، اما این امر به معنای عدم تحرک قاهره در لیبی نیست چرا که مصر دست به بهره‌برداری از استراتژی دیگری زده و از گروه‌های نظامی وابسته به قبایل لیبی حمایت می کند، گروه‌هایی که از موضع قاهره در قبال این کشور پشتیبانی می کنند.

در مقابل، ترکیه آتش‌بس پیشنهادی مصر را نخواهد پذیرفت، پیشنهادی که ترکیه آن را ابزاری برای حمایت و جان تازه دادن به حفتر می نگرد، از این رو نیروهای مورد حمایت خود را از لیبی خارج نخواهد کرد چرا که موضوع بسیار ساده است؛ آنکارا می خواهد دست برتر را در نبرد و آوردگاه لیبی داشته باشد، اما این احتمال وجود دارد که آنکارا با میانجیگری روسیه یا سازمان ملل با آتش‌بس موافقت کند، این چیزی است که مخالفت این کشور با پیشنهاد مصر در لیبی را تفسیر می کند.

بعد سیاسی و ایدئولوژیک حضور ترکیه در لیبی

دولت مرکزی لیبی واقع در طرابلس در حال حاضر تفکراتی اخوانی دارد که همین مساله یکی از دلایل مهم حمایت ترکیه از دولت وفاق ملی در لیبی است. حزب  عدالت و توسعه که حزب حاکم در ترکیه است در زمان بهار عربی از اخوانی های در سراسر جهان عرب حمایت کرد. نمونه بارز این مسئله حمایت از مرسی در مصر بود. همچنین یکی از دلایل روابط حسنه ترکیه و قطر نیز تمایلات اخوانی قطری ها است. تفکری که یکی از رقبای اصلی آن درجهان اهل سنت، تفکر وهابیت به سردمداری عربستان سعودی است.

اردوغان به عنوان فرد شماره یک ترکیه در دهه اخیر بسیار علاقمند به تفکراتی اخوانی است. اردوغان تحصیلاتش را در در مدارس امام خطیب که نوعی مدرسه دینی و مروج برخی تفکرات اخوان المسلمین بوده و در ترکیه فعالیت داشته، به انجام رسانده و فارغ از گرایشات سیاسی بسیار علاقمند به این تفکرات است. همچنین رواج این تفکر ابزاری است برای احیای تفکرات و مرزهای جغرافیایی عثمانی تحت عنوان نو عثمانی گری توسط اردوغان که از مصر تا سوریه و حالا هم لیبی را در برمی گیرد. البته از دوران امپراطوری عثمانی هم لیبی دروازه مدیترانه برای عثمانی ها محسوب می شد. بنابراین دلیل سیاسی حضور ترکیه در لیبی تلاش برای مسلط کردن دولت اخوانی در لیبی برای تبدیل شدن به پایگاهی برای ترکیه در شمال آفریقا است. در واقع تُرک‌ها معتقد هستند که بعد از کودتا در مصر و سرنگونی محمد مرسی به عنوان یکی از متحدین اردوغان در شمال آفریقا، لیبی می تواند این خلاء را برای ترکیه پر نماید.

بعد اقتصادی حضور ترکیه در لیبی

مساله دیگر اما نقش آفرینی اقتصادی ترکیه است. در دوره معمر قذافی نیز ترکیه پیمانکاران زیادی در لیبی داشت ازاین رو با سرنگونی قذافی ترکیه جزء کشورهایی بود که از نظر اقتصادی در این کشور متضرر شدند. فعالیت های اقتصادی ترکیه در لیبی به حدی بود که این کشور به یکی از اصلی ترین شرکای  اقتصادی ترکیه تبدیل شده بود. حجم سرمایه گذاری های ترکیه در لیبی بیش از ۲۸ میلیارد دلار عنوان می شود. ترکیه به دنبال ادامه این روند بعد از سقوط قذافی بود که به دلیل درگیری خلیفه حفتر با دولت مرکزی مذاکرات اقتصادی لیبی با ترکیه به تعویق در آمد.

از سوی دیگر دسترسی به نفت و گاز به عنوان سوخت های ارزان قیمت و پیشران صنعت برای ترکیه بسیار مهم است. مسئله ای که ترکیه برای رسیدن به آن  اقدام به حفاری در قبرس کرد و حتی به دلیل آن با اروپا نیز مقابله کرد. لیبی نیز از جمله کشورهایی است که منابع طبیعی زیادی دارد. منابعی که  می تواند ترکیه از وابستگی به روسیه و ایران نجات دهد.

از این رو وقتی دولت لیبی از ترکیه درخواست نیرو کرد بلافاصله مجلس ترکیه این اجازه را به اردوغان داد تا نیروهای نظامی به لیبی اعزام کند. بعد از شکست سیاست های ترکیه در سوریه و ناامیدی و یا بهتر است بگوییم ترس  اردوغان از تقابل با سوریه و حامیانش مانند ایران و روسیه، نیروهای تحت امر این کشور دیگر کارآیی خود در سوریه تقریبا از دست دادند و حالا باید برای تامین منافع سیاسی و اقتصادی ترکیه در لیبی با ژنرال حفتر تحت حمایت عربستان و امارات بجنگند.

خلیفه حفتر، ژنرال بازنشسته لیبیایی اخیرا در نتیجه حملات شدید نیروهای دولت وفاق ملی با حمایت ترکیه ناچار شده است به سمت مواضع خود در جنوب و شرق لیبی عقب‌نشینی کند.

دولت وفاق ملی و سازمان حقوق بشر، نیروهای خلیفه حفتر را به نقض حقوق بشر و ایجاد میدان مین در حومه جنوبی طرابلس، پایتخت لیبی متهم می کنند.

لیبی که از سال 2011 بعد از سرنگونی «معمر القذافی»، دیکتاتور این کشور شاهد ناآرامی‌ها و جنگ‌های داخلی بوده است دارای بزرگترین ذخایر نفتی قاره افریقاست، ذخایری که در سایه منازعات جاری این کشور کمتر در آن سرمایه‌گذاری شده است.

منبع:https://mdeast.news/