چرا تنش بین روسیه و اروپا به اوج رسیده است؟

تیرگی روابط روسیه و اتحادیه اروپا که مهم ترین شریک تجاری روسها محسوب می شود بر همه حوزه های همکاریهای دو طرف سایه انداخته است و این وضع روابط بین مسکو و بروکسل (مرکز اداری اتحادیه اروپا) بی سابقه است.  
 روابط روسیه و اتحادیه اروپا بخش مهمی از روابط مسکو با کشورهای غربی است که مناسبات با آمریکا جزء دیگر این مجموعه روابط را تشکیل می دهد.
به همین دلیل روابط روسیه و اتحادیه اروپا تحت تاثیر تنش های بین مسکو و واشنگتن قرار دارد به گونه ای که هر زمان که روابط روسها با آمریکایی ها پرتنش بوده است بطور خودکار اختلافات به
به اروپا و روسیه کشانده شده است.  

اوج گرفتن تنش ها در هفته گذشته  
بازداشت ناوالنی یکی از معارضان غربگرای روسیه، بهانه‌ای دست اتحادیه اروپا داد تا هفته گذشته چهار مقام عالی‌رتبه روسیه را به اتهام مشارکت در روند قضایی منجر به محکومیت «آلکسی ناوالنی» منتقد روس، تحریم کند.
«الکساندر کالاشنیکوف» مدیر سازمان زندان‌ها، «الکساندر بستریکین» مسئول کمیته تحقیقات، «ایگور کراسنوف» دادستان عمومی و «ویکتور زولوتوف» رئیس گارد ملی روسیه، چهار مقامی هستند که نامشان در لیست سیاه سفر به اتحادیه اروپا ثبت شده و از این پس حق ورود به خاک هیچیک از ۲۷ کشور عضو این اتحادیه را ندارند.
به تبعیت از اروپا ، وزارت خزانه داری آمریکا نیز  سه شنبه هفته گذشته  ۱۴ نهاد را در پرونده “الکسی ناوالنی” فعال سیاسی روس زندانی در این کشور در فهرست سیاه قرار داده است.
هفت مقام ارشد روس نیز در این رابطه در فهرست تحریم های آمریکا قرار گرفته اند که “الکساندر بورتنیکوف” رئیس سازمان امنیت فدرال روسیه، “سرگئی کرینکو” معاون اول دفتر رئیس جمهوری روسیه، “ایگور کراسنوف” دادستان کل روسیه، “الکساندر کالاشنیکوف” و “الکسی کریووروچکو” معاونان وزیر دفاع از آن جمله هستند.  
 
واکنش روسیه به تحریم های جدید
تحریم های  جدید واکشن شدید اروپا را به همراه داشت بطوری که دیمیتری پسکوف سخنگوی رئیس جمهوری روسیه گفت: تحریم های جدید اروپا و آمریکا علیه روسیه به طور قابل توجهی به روابطی که در حال حاضر نیز در وضعیت بدی قرار دارد، لطمه می زند.
سخنگوی رئیس جمهوری روسیه همه اتهامات علیه روسیه را پوچ دانست و تصریح کرد: ادعای اروپا و آمریکا مبنی بر مسمومیت ناوالنی بدون اینکه شواهدی برای اثبات این ادعا ارائه کند، انزجارآور است.  
وی خاطرنشان کرد که سازمان های ذیربط روسیه، طرح پاسخ به تحریم های جدید ضدروسی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا را به رئیس جمهوری روسیه ارائه می دهند.  
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه دیروز در خصوص تحریم های احتمالی آمریکا علیه روسیه گفت که چنین اقدامی قطعا واکنش روسیه را در پی خواهد داشت.
“ماریا زاخارووا” سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز ادعای مسموم کردن “الکسی ناوالنی” با یک ماده جنگی مسموم کننده ازسوی آمریکا، آن را که دلیل برای وضع تحریم های جدید در مورد روسیه خوانده شده است، ادعای کاملا پوچ خواند.  
وی افزود: این اقدام فقط بهانه ای برای ادامه مداخله آشکار در امور داخلی روسیه است و قصد پذیرفتن این وضع را نداریم و به آن بطور متقابل پاسخ می دهیم.  
“ولادیمیر چیژوف” نماینده دائمی روسیه در اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد که پاسخ تحریم های ضد روسی اتحادیه اروپا را خواهیم داد.
آمریکا و اروپا تاکنون ده ها بسته تحریمی در مورد روسیه در عرصه های مالی و اقتصادی وضع کرده و صدها شهروند روس به ویژه مقام های این کشور در فهرست های تحریمی آمریکا و اروپا قرار دارند. 

تاریخچه اختلافات روسیه و اتحادیه اروپا 
تنش ها و اختلافات بین روسیه و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۴ و با روی کار آمدن دولت غرب گرا در کییف و سرنگونی حکومت نسبتا طرفدار کرملین در اوکراین آغاز شده و تشدید شد.  
 روسها هیچگاه نقش اروپا در سرنگونی حکومت ویکتور یانوکوویچ در اوکراین که سیاستمداری متمایل به روسیه بود را فراموش نمی کنند و در مناسبت های مختلف این موضوع را به طرف های اروپایی یادآوری می کنند.  

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به تازگی در دیدار با نمایندگان رسانه های خارجی در روسیه به توافقنامه بین سه کشور اروپایی شامل آلمان، لهستان و فرانسه با دولت سابق اوکراین اشاره کرد که روز ۲۰ ماه فوریه سال ۲۰۱۴ وزیران خارجه این سه کشور با یانوکوویچ رئیس جمهوری وقت اوکراین امضا کردند.
وی خاطرنشان کرد که روز بعد از امضای این توافقنامه (روز ۲۱ سال ۲۰۱۴)، مخالفان دولت اوکراین به رغم این توافقنامه، دولت یانوکوویچ را که با برگزاری انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری و پارلمانی موافقت کرده بود سرنگون کردند و این در واقع لکه ننگی بر دامن اتحادیه اروپا است.   
پس از حوادث ماه فوریه کییف و سرنگونی دولت یانوکوویچ، روس تبارها در شرق اوکراین سر به شورش پرداخته و در دو استان دونتسک و لوگانسک جمهوری خودخوانده تاسیس کرده و مسکو هم حمایت کرد و در شبه جزیره کریمه هم پس از برگزاری همه پرسی که اکثر ساکنان به جدایی از اوکراین رای دادند با امضای توافقنامه ای، این منطقه به روسیه ملحق شد.  

اتحادیه اروپا پس از این حوادث، شروع به اعمال بسته های تحریمی در مورد روسیه کرد و دهها سازمان و شرکت روسی و صدها شهروند این کشور را در فهرست تحریم ها قرار داد و روسیه نیز در پاسخ واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی از کشورهای اروپایی را منع کرده و فهرست سیاه مقامها و شهروندان اروپایی منع شده از سفر به روسیه را تشکیل داد.

دور کنونی تنش های روسیه و اتحادیه اروپا از کجا آغاز شد
موج بزرگ تنش های بین روسیه و اتحادیه اروپا سه سال پیش، از زمان حادثه اسکریپال آغاز شد و دولت انگلیس مدعی شد که عوامل امنیتی روسی اقدام به مسموم کردن سرگئی اسکریپال جاسوس دوگانه روسی و دخترش یولیا که به لندن پناهنده شده اند، کردند.  
سرگئی اسکریپال و دخترش یولیا روز چهارم ماه مارس سال ۲۰۱۸ (۱۳ اسفندماه ۹۶ چند روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری در روسیه) در سالزبری انگلیس مسموم شدند و دولت انگلیس در کمتر از ۲۴ ساعت، روسیه را به دخالت در این حادثه متهم کرد.
دیپلمات‌های انگلیسی موفق شدند سران حدود ۳۰ کشور غربی عمدتاً عضو ناتو را مجاب کنند که حدود ۱۵۰ دیپلمات روس را در حمایت از انگلیس از کشورشان اخراج کنند.

این مساله باعث سقوط سطح روابط روسیه و اتحادیه اروپا شد و به همکاریهای محدود بین مسکو و کشورهای اروپایی که پس از حوادث سال ۲۰۱۴ به سطح پایینی سقوط کرده بود، ضربه زد.
این وضعیت باعث شد تا حجم مبادلات بازرگانی بین روسیه و اتحادیه اروپا که در سال ۲۰۱۳ به ۴۱۷ میلیارد دلار رسیده بود، در سال ۲۰۱۹ به حدود ۲۸۰ میلیارد دلار کاهش بیابد.   
موج کنونی تنش های بین روسیه و اتحادیه اروپا در پاییز گذشته و پس از بد شدن حال الکسی ناوالنی منتقد اصلی رئیس جمهوری روسیه آغاز شد.
وی بیستم ماه اوت سال ۲۰۲۰ (سی ام مرداد) در بازگشت از سیبری به مسکو بیمار شد و پس از فرود اضطراری هواپیما به بیمارستانی در شهر تومسک سیبری منتقل شد و سپس به یک مرکز درمانی در برلین انتقال یافت، جایی که پزشکان اعلام کردند : نشانه‌هایی از مسمومیت وی با ماده سمی نوویچوک وجود دارد.

دولت روسیه هر گونه دست داشتن در این حادثه را رد کرد و از دولت آلمان خواستار ارائه شواهد در مورد مسمومیت ناوالنی شد و این مساله باعث اختلاف بین روسیه و کشورهای اروپایی شد تا اینکه سرانجام اتحادیه اروپا در پرونده ناوالنی تحریم هایی را در مورد شرکت های روسی و شماری از مقامهای این کشور وضع کرد.  

مساله دیگری که اخیرا موجب افزایش تنش ها بین روسیه و اتحادیه اروپا شد اخراج سه دیپلمات اروپایی از روسیه به دلیل شرکت در تظاهرات در حمایت از ناوالنی در مسکو و سن پترزبورگ بود که در روز سفر بورل به مسکو و همزمان با مذاکرات این مقام ارشد اروپایی با لاوروف انجام گرفت که از نظر اروپایی ها به مثابه تحقیر بورل بود.

عامل دیگری که باعث تشدید اختلافات بین روسیه و اتحادیه اروپا شده است، وجود تنش های نظامی و نگرانی متقابل روسیه و ناتو به عنوان بازوی نظامی اروپا و آمریکا است.
مقامهای روسیه و ناتو همواره از اقدامات یکدیگر انتقاد می کنند و آن را نگران کننده می خوانند و روسها بارها اعلام کرده اند که پیمان ناتو بدون توجه به نگرانی های روسیه زیرساخت ها و تاسیسات نظامی جدید در نزدیکی مرزهای روسیه ایجاد می کند.
ناتو و روسیه هر سال چند رزمایش در دریای سیاه و بالتیک و دریای بارنتز برگزار می کنند و این رزمایش ها از دو طرف با نگرانی رصد می شود و مسائلی که در این عرصه بوجود می آید بروضع روابط روسیه و اتحادیه اروپا تاثیر منفی می گذارد.  

آمریکا در پشت صحنه اختلافات روسیه و اتحادیه اروپا
 رئیس مرکز مطالعات ژئوپلیتیک روسیه معتقد است، آمریکا نمی خواهد روابط روسیه و اتحادیه اروپا گسترش بیابد و از طریق نیروهای سیاسی طرفدار خود در اروپا برای این منظور تلاش می کند.
«کنستانتین سیوکوف» در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در مسکو، گفت: دولت آمریکا خواهان تضعیف اتحادیه اروپا است در حالی که همکاری این اتحادیه با مسکو آن را تقویت می کند و چنین همکاری و اتحادی به همبستگی آتلانتیکی (آمریکا و اروپا) ضربه وارد می کند.

رئیس مرکز مطالعات ژئوپلیتیک روسیه گفت: آمریکا درصدد بازداشتن روسیه است و اتحادیه اروپا نیز در زمان حاضر در مسیر تعیین شده از سوی واشنگتن علیه روسیه حرکت می کند.
وی گفت: آمریکا می خواهد گاز فشرده خود را به بهای گرانتر از گاز روسیه در اختیار اروپا بویژه آلمان قرار دهد و به همین دلیل مخالف احداث خط لوله گاز جریان شمالی ۲ است که بیش از ۹۰ درصد عملیات احداث آن اجرا شده است.  

خط لوله گاز جریان شمالی ۲ یا نورد استریم ۲ پروژه‌ای مشترک میان شرکت گازپروم روسیه و پنج شرکت اروپایی شامل «انجی» فرانسه، «او. ام. وی» اتریش، «رویال داچ شل» هلند و «یونیپر» و «وینترشل» آلمان است. این خط لوله دوقلوی ۱۲۰۰ کیلومتری قرار است سالانه ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز را از روسیه به آلمان منتقل کند.
در نهایت می توان گفت قرائن و نشانه ها حاکی از آن است که تنش ها در روابط روسیه و اتحادیه اروپا حداقل در میان مدت کاهش نخواهد یافت و این وضع باعث راکد شدن همکاریهای مسکو با مهم ترین شریک تجاری آن شود و روسها با نامید شدن از تلاش های خود برای بهبودی روابط با این اتحادیه بطور جداگانه با برخی از کشورهای اروپایی همچون ایتالیا روابط داشته باشند اما باتوجه به ساختار تصمیم گیری تمرکز یافته اتحادیه اروپا در بروکسل، انتظار همکاریهای قابل توجهی از این تلاش ها نمی رود.  

منبع:http://iras.ir/iras.irfa