گروه های طرفدار ایران عامل بن بست روابط ترکیه و عراق

مرکز تحقیقات راهبردی خاورمیانه/ اورسام وابسته به نهاد ریاست جمهوری و میت ترکیه مقاله ای با عنوان” عامل بن بست روابط ترکیه و عراق: گروه های طرفدار ایران” به قلم محمد آلاجا کارشناس اورسام در امور شبه نظامیان شیعه، کشورهای خاورمیانه و عربی و سیاست کردی نوشت: روابط ترکیه و عراق در سالهای اخیر پیشرفت های مهمی دارد. روابط ترکیه و عراق علیرغم شیوع ویروس کرونا، تنش بین ایران و آمریکا، بحران اقتصادی و مواج بودن قیمت نفت پیشرفت داشته و حجم تجارت دو کشور در سال 2020 میلادی به بیش از 20 میلیارد دلار رسید. همکاری سیاسی ترکیه و عراق برخلاف همکاری اقتصادی و تجاری پشیرفته با موانع و دشواری هایی روبرو شده است. ترکیه در روابط خود با عراق دچار تعداد زیادی مسائل سیاسی و امنیتی است و دلیل این مسائل، رقابت سیاسی است.
دلیل بروز مشکلات ارتباط ترکیه و عراق از دو طریق دیپلماتیک و نظامی است. یکی از این کانالهای ارتباطی ، برقراری روابط با حکومت مشروع مصطفی الکاظمی و دیگری برقراری ارتباط نظامی با گروه های طرفدار ایران که قدرت نظامی در میدان و قدرت نمایندگی در مجلس عراق را در اختیار دارند. رقابت میان حکومت سیاسی مشروع عراق با قدرت نظامی و نمایندگی مجلس عراق طرفدار ایران ، برروابط ترکیه و عراق تاثیر مستقیمی دارد. روند روابط آنکارا با گروه های سیاسی و مسلح طرفدار ایران در عراق باعث شده است که ترکیه برای برقراری روابط با حکومت بغداد تلاش وافری انجام دهد. سیر روابط ترکیه با ایران نیز به طور طبیعی در معادلات بر ساز و کارهای عراق تاثیرگذار است.
روابط متغیر ترکیه با حکومت بغداد
مجلس ترکیه در سال 2003 میلادی اجازه نداد(علیرغم اصرار اردوغان بر همکاری با آمریکا) که نیروهای آمریکایی از جنوب ترکیه وارد عراق شوند و درنتیجه ترکیه نتوانست در سالهای اول اشغال عراق نفوذ کافی بدست آورد. آنکارا در سال 2005 میلادی هنگام انتخابات و تدوین قانون اساسی عراق وارد صحنه عراق شد و تلاش کرد که جامعه اهل سنت عراق را که بعد از سرنگونی رژیم صدام حسین از دور خارج شده بودند، به صحنه سیاسی عراق بازگرداند. یکی از کانالهای اصلی ارتباط ترکیه با عراق، حکومت های منتخب ناپایدار عراق است. اما ترکیه تلاش کرده است که با حکومت های بغداد روابط خود را فعال نگه دارد.
حزب کارگران کردستان پ ک ک نیز از سال 2005 میلادی عملیات تروریستی خود را از شمال عراقعلیه ترکیه آغاز و تشدید کرد. ترکیه روابط حسنه ای نیز با حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی برقرار نکرده بود،اما روابط نزدیکی با بغداد برقرار کرده بود. ترکیه و حکومت مرکزی عراق دربخش همکاری امنیتی، انرژی، آموزشی، حمل و نقل و بهداست تعداد زیادی قرارداد امضا کردند. ترکیه و عراق در سال 2008 میلادی نیز قرارداد “شورای همکاری راهبردی عالی رتبه” امضا کردند. آنکارا امیدوار بود که بعداز سرنگونی رژیم صدام حسین ، اهل سنت عراق قدرت خود را احیا و بمرور بازیابند. اما نوری المالکی نخست وزیر منتخب سال 206 میلادی با اجرای سیاست مذهب گرا و طرفداری از ایران، تنش میان آنکارا و بغداد را افزایش داد. ترکیه در مارس 2010 میلادی هنگام انتخابات در مقابل “دولت قانون” به رهبری نوری المالکی از ایاد علاوی سکولار رهبر ائتلاف العراقیه حمایت کرد . العراقیه در انتخابات در فهرست اول قرار گرفت، اما نوری المالکی بار دیگر به نخست وزیری انتخاب شد و روابط ترکیه و عراق بار دیگر به مدت چهار سال دیگرمتشنج شد. ترکیه تلاش کرد که برای پرکردن خلا قدرت ناشی از خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق در سال 2011 میلادی، وارد عراق شود . ترکیه در همین دوره طرح گشایش دموکراتیک کردی و مذاکره با پ ک ک را آغاز کرد و ناچار شد که با کردستان عراق نیز روابط حسنه ای برقرار کند. بدین سبب روابط متشنج ترکیه و عراق بار دیگر اوج گرفت.
نیویورک تایمز نیز در این دوره مقاله ای با عنوان” نوری کمال الپوتین” منتشر و نخست وزیر عراق را دیکتاتور خواند. سیاست تهاجمی نوری المالکی در برابر ترکیه و اهل سنت عراق باعث شد که آنکارا انگیزه بازگشت به سیاست داخلی را آغاز و با حکومت محلی کردستان عراق روابط حسنه برقرار و آنرا دربرابر حکومت بغداد تقویت کند. تفاوت دیدگاه و سیاست ترکیه و عراق در برابر جنگ داخلی سوریه نیز، تاثیر منفی بر روابط آنکارا و بغداد داشت. تفاوت نگاه ترکیه و عراق در برابر بحران سوریه تحت تاثیر سیاست های ایران بیش از پیش به دوری آنکارا و بغداد از یکدیگر منجر شد.

ترکیه نیزبا حکومت محلی کردستان عراق همکاری سیاسی،امنیتی، اقتصادی و انرژی امضا کرد. حکومت محلی اربیل مستقل از بغداد نفت به ترکیه صادر کرد و آنکارا و اربیل قرارداد احداث خطوط لوله نفتی مشترک را امضاء کردند. تعداد شرکت های ترک در اربیل و کردستان عراق نیز افزایش یافت.
مسعود بارزانی رئیس حزب دموکرات کردستان عراق و رئیس حکومت ملی کردستان عراق نیز از طرح گشایش دموکراتیک کردی و مذاکرات صلح آنکارا با پ ک ک حمایت کرد. در نتیجه گسترش همکاری سیاسی و انرژی آنکارا با حکومت اربیل بین سالهای 2007 تا 2014 میلادی، سازو کارهای ژئوپلیتک منطقه ای بر حکومت اربیل تاثیرگذاشته و به علت اجرای سیاست های خودمختاری، تنش بین اربیل با بغداد افزایش یافت و بغداد که درباره حکمرانی خود نگران شده بود، برای ایجاد موازنه قوا در مقابل تهران، به سوی آنکارا روی آورد.
روابط آنکارا و اربیل بین سالهای 2009 میلادی تا 2014 میلادی در بهترین وضعیت و اما روابط آنکارا و بغداد در بدترین حالت قرار داشت. سیاست مذهب گرایی نوری المالکی گسل ها و شکاف سیاسی و اجتماعی را فعال کرده بود و در مناطق موصل، الانبار و صلاح الدین که اکثر جمعیت آنها اهل سنت بودند، گرایش استقلال طلبانه را اوج گرفت. در اواخر سال 2012 میلادی در موصل، ، الانبار، کرکوک، صلاح الدین، دیاله جمعیت اهل سنت تظاهرات گسترده ای را علیه نوری المالکی نخست وزیر مذهب گرای عراق آغاز کردند. مالکی علاوه بر سیاست مذهب گرا تلاش می کرد در اواخر دوره نخست وزیری خود تشکلهای امنیتی عراق را تحت کنترل خود بگیرد، در نتیجه خلا امنیتی بوجود آمد و داعش زمینه نفوذ و فعالیت گسترده ای را بدست آورد. داعش در سال 2014 میلادی موصل را تصرف کرد و نیروهای نظامی عراق از این شهر فرار کردند. داعش یک سوم عراق را تحت کنترل خود گرفت. نوری المالکی تلاش می کرد که بار سوم نخست وزیر شود، اما ناچار شد که کرسی نخست وزیری را به حیدر العبادی واگذار کند. ظهور داعش سیاست های ترجیحی طرفین را تغییر داد. اما حکومت محلی کردستان عراق مستقل از بغداد به صدور نفت شمال عراق از طریق ترکیه و بندر جیحان ادامه داد و روابط ترکیه با بغداد بیش از پیش متشج شد. حکومت اربیل نیز استقلال اقتصادی دست یافت.
حیدر العبادی در دور اول حکومت خود روابط حسنه ای با ترکیه برقرار نکرده بود و تحت تاثیر سیاست نوری المالکی قرار گرفته به سیاست سابق در برابر ترکیه ادامه داد. استقرا نیروی نظامی ترکیه در پایگاه بعشقیه درنزدیکی موصل نیز تنش بین ترکیه و بغداد را به اوج رساند. زیرا ترکیه با مجوز وزارت دفاع عراق با اعزام 700 نیروی نظامی (اکنون 2500 نیروی عملیات مخصوص و یگان های زرهی و توپخانه مستقر کرده است) به پایگاه بعشقیه برای مبارزه با داعش پیشمرگان کرد عراق، سنی های عرب و ترکمنان عراق را تحت آموزش خود قرار داد. اما حیدر العبادی اعلام کرد که باید نیروهای نظامی ترکیه از عراق خارج شوند، زیرا تمامیت ارضی عراق را نقض می کنند. نخست وزیر عراق همچنین درباره پایگاه نظامی بعشقیه علیه ترکیه درنزد سازمان ملل متحد شکایت کرد . اما سازمان ملل متحد بر حل مسالمت آمیز تنش تاکید کرد.
دولت ایران نیز اعلام کرد که ارتش ترکیه حق ندارد که وارد عراق شود. ترکیه همچنین با مخالفت گروه های شبه نظامی زیر مجموعه حشد الشعبی روبرو شد. حشد الشعبی طرفدار ایران که برای مبارزه با داعش تشکیل شده بود، تنش میان آنکارا و بغداد را افزایش داد. برقراری رفراندم استقلال کردستان عراق در سال 2017 میلادی باعث شد که آنکارا سیاست حمایتی از کردستان عراق را تغییر داده و به بغداد روی آورد. ترکیه و بغداد با استقلال کردستان مخالفت کردند و عملیات نظامی مشترک در مرزهای دو کشور را آغاز کردند . این گفتمان مشترک نقش مهمی در احیا و تقویت روابط آنکارا و بغداد ایفا کرد.
نیروهای نظامی و امنیتی عراق در 16 اکتبر 2017 میلادی همه مناطق اختلافی از جمله کرکوک را از کنترل حکومت محلی کردستان عراق خارج کردند و حیدر العبادی نخست وزیر عراق مدتی بعد به ترکیه سفر کرد و مواضع مشترک را درمقابل اربیل نشان دادند. ترکیه در دوران نوری المالکی برای برقراری موازنه قوا در برابر بغداد با اربیل متحد شد و سپس سیاست ایجاد تعادل بین اربیل و بغداد را درپیش گرفته آنها را مکمکل یکدیگر تلقی کرده و روابط آنکارا و بغداد تقویت شد. چنانکه در فوریه 2018 میلادی کنفرانس بین المللی بازسازی عراق برگزار شد و آنکارا تعهد پرداخت پنج میلیارد دلار کمک به عراق را برعهده گرفت.

روابط ترکیه و عراق دردوران حکومت عادل عبدالمهدی نیز تقویت شد و دردوران مصطفی کاظمی ادامه یافت. مصطفی الکاظمی در ماه مه 2020 میلادی حکومت تشکیل داد و در دسامبر 2020 میلادی با یک هیئت بزرگ تجاری، اقتصادی و امنیتی و انرژی به ترکیه سفر کرد و چهارمین نشست “شورای همکاری راهبردی عالی رتبه” برگزار شد و قرارداد ” منع اخذ مالیات مضاعف از درآمد و منع مالیات از قاچاق” و پروتکل همکاری فرهنگی امضا شد. در این نشست درباره مبارزه با تروریسم نیز گفتگو شد و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که به بغداد سفر خواهد کرد. تماس سیاسی و نظامی میان آنکارا و بغداد تقویت شده است، اما اتحاد و عملیات شبه نظامیان شیعه عراقی طرفدار ایران به مانع بزرگ پیش روی همکاری آنکارا و بغداد تبدیل شده است.
کانال ارتباطات نظامی ترکیه و عراق
ترکیه در چند سال اخیر با حکومت ها و نخست وزیران عراق روابط حسنه ای برقرار کرده است، اما بحرانی و ناپایدار بودن حکومت های بغداد، روابط سیاسی دو کشور را ناپایدار کرده است. زیرا شبه نظامیان شیعه عراقی و احزاب سیاسی شیعه طرفدار ایران، تلاش می کنند که عراق را به ایران دوم تبدیل کنند و در تصمیمات سیاسی مداخله کرده و میدان های جدیدبحران زا در منطقه را می گشایند. شبه نظامیان شیعه عراقی طرفدار ایران که کانال دوم ارتباطات محسوب می شوند، تلاش می کنند که مانع ادامه مبارزه با پ ک ک و آموزش نظامی نیروهای مبارزه با داعش توسط نیروهای نظامی ترکیه شوند و نیروهای نظامی ترکیه در شمال عراق را مورد هدف قرار می دهند. شبه نظامیان شیعه طرفدار ایران در عراق در روند همکاری آنکارا و بغداد مداخله کرده و مانع گسترش همکاری دو جانبه می شوند.
مصطفی الکاظمی تلاش می کند که حاکمیت ملی عراق را تقویت و نفوذ ایران در عراق را محدود کند. اما نیروهای تحت حمایت ایران در عراق تلاش می کنند که مانع گسترش نفوذ طولانی مدت ترکیه در عراق شوند.
حشد الشعبی با فتوی آیت الله علی سیستانی برای پاکسازی داعش از تشکیل شد و در ژوئن 2014 میلادی گروه های مختلف شبه نظامی عراقی در زیر چتر حشد الشعبی تجمع کردند. حشد الشعبی ابتدا با نیروهای ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا همکاری کردند، اما حشد الشعبی بمرور تحت کنترل شبه نظامیان شیعه تحت کنترل ایران قرار گرفت. بعد از شکست داعش، شبه نظامیان شیعه طرفدار ایران با نیروهای آمریکایی درگیر شدند و در ژانویه 2020 میلادی ابو مهدی مهندس معاون رئیس حشد الشعبی به همراه قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد در اثر حملات هوایی آمریکا کشته شدند. در نتیجه درگیری حشد الشعبی با آمریکا به اوج رسید. آمریکا تعداد زیادی از گروه های شبه نظامی شیعه و رهبران آنها را در فهرست تروریسم قرار دادو تحریم کرد. در آمریکا در اوایل 2021 میلادی نیز فالح فیاض رئیس هیئت رهبری حشد الشعبی را در چارچوب قانون بین المللی مسئولیت حقوق بشر Magnitsky تحریم کرد. آمریکا “ابو فدک” رئیس ستاد کل نیروهای مسلح حشد الشعبی را نیز در فهرست تروریسم بین المللی قرار داده است. روابط ترکیه و حشد الشعبی مواج و متغیر است و حضور نظامی ترکیه در عراق با اعتراض گروه های شبه نظامی شیعه عراق قرار گرفته است. گروه های شبه نظامی شیعه تحت حمایت ایران که در مبارزه با داعش از نقش بسیار موثری برخورداربوده و هستند، در تعیین سیاست داخلی عراق و ژئوپلیتیک منطقه تاثیر و نفوذ زیادی دارند. تاثیر و نفوذ ایران بر نیروهای امنیتی عراق بعد از برسمیت شناخته شدن حشد الشعبی توسط مجلس عراق در سال 2016 میلادی تحکیم شد.
گروه های شبه نظامی شیعه عراق طرفدار ایران گروه های سیاسی را تحت حمایت خود گرفته و باتکیه به کسب مشروعیت و اعتبار مبارزه با داعش درمیان مردم عراق نیز حمایت لازم را بدست آورده و در انتخابات عراق میوه های سیاسی و اجتماعی خود را می چیند. چنانکه ائتلاف فتح در انتخابات مه 2018 میلادی، به دومین گروه ائتلافی بزرگ تبدیل شده بود ودر تصمیم گیری های مجلس عراق نقش تعیین کننده و موثری بدست آورد. بدین ترتیب نفوذ ایران نیز در سیاست عراق تقویت شده است. ایران به طور مستقیم با ترکیه در عراق رودررو قرار نگرفته است. اما نفوذ ایران در عراق ، نفوذ سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی ترکیه را که در قطب بندی متفاوت در منطقه قرار دارد، محدود می کند. گروه های شبه نظامی طرفدار ایران تلاش می کنند که اقدامات دیپلماتیک ترکیه در نزد حکومت اربیل و بغداد برای کسب مشروعیت موجودیت نظامی ترکیه در عراق را خنثی کنند. گروه های شبه نظامی عراقی بدون کسب مجوز ازآنها مخالف حضورنیروهای نظامی خارجی درعراق هستند.

گروه های شبه نظامی عراقی در سالهای اخیر و به ویژه بعداز کشته شدن قاسم سلیمانی و ابو مهدی مهندس درفرودگاه بغداد، علیه نیروهای نظامی ائتلاف بین المللی و پایگاه های آمریکا به حملات راکتی و موشکی و پهپادی ادامه می دهند. ترکیه در راستای راهبرد نابودی تروریسم در مکان و منبع اصلی، نیروی نظامی خود را در شمال عراق تقویت کرده و به عملیات گسترده زمینی و هوایی علیه پ ک ک ادامه می دهد. گروه های شبه نظامی طرفدار ایران علاوه بر اعتراض به استقرار پایگاه های نظامی ترکیه در شمال عراق، از تهدیدات ترکیه در راستای آغاز عملیات برای نابودی پ ک ک در سنجار نیز ناخشنود هستند. زیرا منطقه سنجار عراق، نقطه حساس مسیر عبور شبه نظامیان وابسته به ایران به سوریه ، محسوب می شود. بدین سبب شبه نظامی طرفدار ایران تلاش می کنند که مانع استقرار نیروهای نظامی ترکیه در منطقه سنجار شوند. آنکارا از قرارداد حکومت بغداد با حکومت محلی اربیل درباره ” پاکسازی سنجار از پ ک ک و حشدالشعبی برای برقراری صلح و ثبات در سنجار” حمایت می کند.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز گفته است که ترکیه اجازه نخواهد داد که سنجار به کوهستان دوم قندیل تبدیل شود. اتحاد تاکتیکی حشد الشعبی و پ ک ک در منطقه سنجار آشکار شده است. اعضا “یگان های مقاومت سنجار YBŞ ” دارای روابط نزدیک با پ ک ک از حشد الشعبی کمک مالی و حقوق اعضا را دریافت می کند. هشدار ترکیه درباره مبارزه با پ ک ک در شمال عراق و احتمال حمله نظامی به سنجار، با واکنش شدید گروه های شبه نظامی زیر مجموعه حشد الشعبی و با فرماندهی های مستقل و جدا از حشد الشعبی روبرو شده است.
عصائب الحق تحت حمایت ایران تهدید کرده است که اگر آنکارا به سنجار حمله کند، آماده نبرد با ارتش ترکیه است. در 14 آوریل نیز به پایگاه بعشقیه حملاتی انجام شده و به ترکیه درباره فعالیت های سیاسی، نظامی و اقتصادی ترکیه در عراق پیام ارسال شده است. مسئولیت حملات به پایگاه بعشقیه مکان استقرار نیروهای نظامی ترکیه در نزدیکی موصل را هیچ گروهی برعهده نگرفته است. اما رفعت سیمو معاون استاندار نینوا /موصل اعلام کرد که موشک ها از منطقه تحت کنترل تیپ 30 حشد الشعبی پرتاب شده است. سخنان وی بطور ضمنی نشان می دهد که گروه های شبه نظامی طرفدار ایران به حملات خود بر پایگاه بعشقیه اقدام کرده اند. حمایت ضمنی مصطفی الکاظمی از عملیات ترکیه در شمال عراق نیز گروه های طرفدار ایران را ناخشنود کرده است و آنها تلاش می کنند که مانع همکاری ترکیه و عراق در راستای مبارزه با تروریسم شوند.
حملات شبه نظامیان طرفدار ایران به پایگاه نظامی بعشقیه نشان می دهد که تهدیدات علیه ترکیه، از جدال لفظی به حملات عملی تبدیل شده است. شبه نظامیان عراقی از جمله جنبش النجبا حتی با پخش ویدئو به ترکی استانبولی نیز ترکیه را تهدید کردند. در پیام جنبش النجبا آمده است: “ما به عنوان جنبش مقاومت مردم بطورمستقیم با شهروندان، رسانه ها و احزاب سیاسی ترکیه سخن می گوییم. بلادرنگ عملیات حکومت اردوغان را متوقف کنید. اجازه ندهید فرزندان شما تجربه تابوت نظامیان استعمارگر آمریکا را تکرار کنند. ما نمی خواهیم که دامنه جنگ به درون کشور شما گسترش یابد.”

تهدید شدید شبه نظامیان عراقی ابعاد فراتر از تبلیغات لفظی را نشان می دهد و ادامه خواهد داشت. حضور نظامی ترکیه در شمال عراق، تا موقعیکه به مناطق تحت حاکمیت و کنترل ایران و شبه نظامیان عراقی گسترش پیدا نکرده است، به عنوان منبع تهدید احساس نمی شود و در اولویت برخورد با تهدید قرار ندارد. هدف اصلی گروه های شبه نظامی تحت حمایت ایران، پیشگیری از ورود ارتش ترکیه و پیشمرگان کرد عراقی به سنجار و به نوعی تعیین مرزها و خطوط قرمز است. حملات شبه نظامیان طرفدار ایران به پایگاه نظامی ترکیه در بعشقیه و تهدیدات آنها نشان می دهد که اگر ترکیه عملیات نظامی را بر سنجار آغاز کند با نتایج غیرمنتظره ای روبرو خواهد شد و امنیت نیروهای نظامی ترکیه در عراق تامین و حفظ نخواهد شد. از نظر ایران منطقه سنجار، نقطه حساس برای دستیابی شبه نظامیان وابسته به خود به سوریه است و از نظر پ ک ک نیز،نقطه اتصال کوهستان قندیل به شمال سوریه محسوب می شود و در مسیر برقراری ارتباط پ ک ک با یگان های مدافع خلق قرار دارد. از نظر ترکیه باید سنجار از پ ک ک پاکسازی شود. ترکیه در چند مدت اخیر رهبران پ ک ک را با عملیات هوایی نقطه زنی و عملیات مشترک زمینی “میت و ارتش ترکیه” به قتل می رساند. چنانکه در 11 ژوئن در نزدیکی اردوگاه مخمور “حسن آغیر “مسئول اردوگاه مخمور و در 16 اوت “سعید حسن” از رهبران موثر پ ک ک در سنجار کشته توسط نیروهای اطلاعاتی ترکیه شدند. ترکیه با عملیات نظامی و هوائی نشان می دهد که منطقه سنجار را تحت نظر دقیق قرار داده است. همکاری تاکتیکی گروه های شبه نظامی زیر مجموعه حشد الشعبی با پ ک ک، ترکیه را در آستانه درگیری با حشد الشعبی قرار داده و آنکارا را وادار اجرای عملیات نظامی می کند. در روند درگیری نظامی ترکیه با حشد الشعبی باید روابط ترکیه و حشد الشعبی با ایران مد نظر قرار گیرد و به روابط بغداد و آنکارا نیز آسیب نرساند. زیرا کتائب حزب الله، عصائب الحق و جنبش النجبا شبه نظامیان طرفدار ایران هستندو در زیر چتر حشد الشعبی که بخشی از نیروی امنیتی رسمی و قانونی عراق است قرار دارند. اگر ارتش ترکیه برای پاکسازی پ ک ک از سنجار عملیاتی را آغاز کند و با حشد الشعبی نیز دچار تنش و درگیری شود، آنکارا با بغداد رودرروی یکدیگر قرار خواهند گرفت و با تحولات منطقه با صحنه پیچیده تری مواجه خواهد شد.
برقراری روابط ترکیه با گروه های مسلح تحت حمایت ایران و یا با مقابله با آنها، به سیر روابط ترکیه با حکومت عراق در حال تنش با گروه های شبه نظامی طرفدار ایران زیر مجموعه حشد الشعبی بستگی دارد. اگر رودررو قرارگرفتن ترکیه با نیروهای طرفدار ایران در عراق، در ارتباط با سازوکارهای موجود درعراق تلقی شود، از لحاظ ارزیابی مسائل یک نقص محسوب می شود.
ترکیه و ایران از لحاظ تاریخی و اقتصادی روابط حسنه ای دارند. اما رودررو قرار گرفتن آنکارا با تهران درژئوپلیتیک منطقه تاثیری بر نوع واکنش شبه نظامیان عراقی خواهد داشت. حملات لفظی نیروهای طرفدار ایران در عراق را باید درچارچوب رقابت آنکارا و تهران در سوریه و جمهوری آذربایجان ارزیابی کرد.
ایرج مسجدی سفیر ایران در بغداد نیز گفته است که ترکیه حاکمیت ملی عراق را نقض می کند و سخنان وی که مواضع رسمی ایران است با سخنان رهبران گروه های شبه نظامی عراقی همسانی و همپوشانی را نشان می دهد. تنش های ایران و ترکیه در مناطق دیگر نیز تاثیر خود را در صحنه عراق نشان خواهد داد.
آیا در روابط دوجانبه معادله حساس حفظ خواهد شد؟

حکومت های عراق بعد از سال 2003 میلادی گرفتار مدار بسته بی ثباتی و بحران شده اند. گروه های شبه نظامی طرفدار ایران درعراق بر قدرت خود افزوده و حتی روابط عراق با کشورهای دیگر را تعیین می کنند. گروه های شبه نظامی عراقی علیرغم اینکه می دانند با عواقب وخیمی روبرو خواهند شد، اما ترکیه را درصورت آغاز عملیان نظامی در سنجار باشدت تمام تهدید می کنند. این روند ابعاد تنش ایران و ترکیه را در آینده نیز نشان خواهد داد. ترکیه مراقب حفظ حق حاکمیت عراق است و با توجه به اینکه گروه های شبه نظامی عراقی بخشی از نیروهای امنیتی رسمی عراق هستند، دربرابر آنها محتاطانه عمل می کند و همچنین نمی خواهد که به روابط آنکارا با تهران آسیب برساند. بدین سبب ترکیه درباره رفع تنش ها بر همکاری با بغداد تاکید می ورزد. اما اگر موجودیت دولت و امنیت ملی ترکیه تهدید شود، درگیری نظامی با شبه نظامیان عراقی طرفدار ایران نیز اجتناب ناپذیر خواهد شد. ترکیه باید بداند که حکومت مصطفی الکاظمی موقتی است و گروه های شبه نظامی عراقی طرفدار ایران در طولانی مدت بر عراق حاکمرانی خواهند کرد. گروه های شبه نظامی عراقی طرفدار ایران به صورت لفظی و عملیاتی ترکیه را مورد هدف قرار می دهند، اما ترکیه ترجیح می دهد که مسئله را به صورت روابط بین دو دولت حل کند. بدین سبب ترکیه به آسانی نمی تواند در کوتاه مدت با گروه های شبه نظامی روابط عادی برقرار کند. زیرا حکومت بغداد دربرابر شبه نظامیان فعال در این کشور دچار ضعف است و در صورت بروز تنش میان تهران و آنکارا و یا رقابت منطقه ای ؛ عراق به صحنه درگیری با استفاده از نیروهای نیابتی تبدیل خواهد شد. ترکیه و ایران در سوریه و جمهوری آذربایجان رودرروی ایران قرار گرفته اند. روابط ترکیه با کشورهای خلیج(فارس) و اسرائیل نیز به آزمایشگاه حفظ موجودیت ترکیه در صحنه عراق تبدیل خواهد شد. اگر ترکیه نتواند با گروه های طرفدار ایران در عراق روابط سالم و حسنه ای برقرار کند، می تواند با جمعیت اهل سنت عراق و کردها و شیعیان مستقل روابط حسنه برقرار و نفوذ گروه ها و نیروهای طرفدار ایران را تعدیل و موازنه قوا برقرار کند.
ترکیه باید با مقتدی صدر، عمار حکیم و حیدر العبادی که از برقراری روابط نزدیک با ایران خودداری می کنند و همچنین با آیت الله علی سیستانی مرجع بزرگ شیعه که گفتمان فرا مذهبی دارد، روابط نزدیک برقرار کند. ترکیه با توجه به نفوذ ایران بر گروه های سیاسی و مسلح عراقی ، می تواند برای محدود کردن نقش گروه های سیاسی و مسلح عراقی طرفدار ایران که تاثیر منفی بر روابط آنکارا و تهران دارند، از روابط خود با ایران برای خنثی کردن اقدامات آنها بهره برداری کند. اما با توجه به اینکه ایران در سطح منطقه ای با ترکیه رقابت می کند، به درخواست ترکیه برای محدود کردن نقش گروه های شبه نظامی عراقی توجه نخواهد کرد.
آنکارا باید برای کاهش تنش و آسیب زدائی با گروه های سیاسی و مسلح طرفدار ایران دیپلماسی پشت پرده و پنهان(back-channel diplomacy) را آغاز کند. اگر آنکارا در این روند موفق نشود، روابط آنکارا با بغداد در کوتاه مدت مثبت و در طولانی مدت شکننده خواهد بود.