بعد از تلاش بسیار برخی کشورهای منطقه برای شکل گیری دولتی توافقی میان طالبان و دولت قبلی افغانستان، طالبان توانست با قدرت های حامی و توان نظامی خود تمامی ارکان دولتی افغانستان را از آن خود نماید و موجب بازخیزی این جریان در خاک افغانستان شود. بر مسند نشستن مهمان نوپای طالبان در افغانستان در حالی رخ داد که جامعه مدنی نا امید از هر تغییر توسط دولت قبلی به سر می بُرد و طالبان نیز با پوششی موقتی در قالب تغییرات توسعه و پیشرفت به میدان آمد. بعد از کسب قدرت طالبان چهره از اهداف خویش برداشته و دوباره با همان تندروی های قبلی و اندیشه های سلفی گری به تشکیل دولت و فرم دهی به جامعه افغانستان پرداخت.

در کنار جریان تازه به قدرت رسیده طالبان، جریان داعش نیز فرصت را مغتنم شمرده و در گیرودار جدال طالبان با نیروهای افغانی شاهد برخی حرکت های انتحاری از سوی داعش برای اعلام موجودیت در افغانستان و سهم خواهی نیز بوده ایم. این امر باعث شد تا برخی احتمالات در خصوص از سرگیری دوباره فعالیت های مخربانه داعش در افغانستان با استفاده از دولت طالبان بر اذهان سیاستمداران منطقه عبور کند و منجر به برخی دل نگرانی هایی این چنینی گردیده است. طالبان که هنوز به حمایت برخی کشورهای مختلف برای تثبیت پایه های حکومت خود و تشکیل امارت اسلامی در افغانستان دارد تلاش می کند تا تفکر تهدید داعش را در اذهان حامیان خود از بین ببرد که مبادا این تهدید منجر به باز شدن پای دوباره نظامیان مختلف منطقه ای و جهانی به خاک افغانستان شود. در این بین اختلاف مهم در اندیشه میان طالبان و داعش نیز در خصوص امارات اسلامی وجود دارد؛ چراکه طالبان امارات خویش را در افغانستان مطالبه می کند اما داعش داعیه جهانی کردن امارات اسلامی را دارد که این امر خود منجر به تضاد و تقابل دو جریان سلفی و تکفیری با یکدیگر خواهد بود و بی تردید طالبان که بر قدرت نشسته است هیچ گاه به خاطر همکاری با داعش در روزها و ماه های نخستین به قدرت رسیدن خود حاضر به سست کردن پایه های امارات اسلامی خویش نخواهد بود. اگرچه این امر در سیاست بعید نیست که در پس پرده در آینده همکاری هایی را با یکدیگر داشته باشند که هدف طالبان بی تردید کاستن از وابستگی خویش به کشورهای مختلف خواهد بود. در هر حال در روزهای اخیر که مقامات منطقه ای و بین المللی به شدت از چالش ظهور دوباره داعش از آبشخور طالبان سخن می گویند مقامات طالبان مانند مولوی خیر الله خواه که سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان است بیان کرده اند که اجازه نخواهند داد که داعش از خاک افغانستان به تهدید هیچ کشوری بپردازند. همچنین بیان کرده اند که برخورد با این عوامل تهدیدزا از جانب طالبان بسیار جدی خواهد بود.

این واکنش مقامات طالبان به عدم تهدید داعش از خاک افغانستان اخطاری برای داعش نیز محسوب می شود و بی تردید در صورت واکنش های متقابل دو گروه، پله های آغازین و عملی اختلاف و درگیری میان دو بلوک سلفی را شکل خواهد داد.

بنابراین دو تفکر متضاد در میان تکفیری ها وجود دارد که هیچ گاه با هم جمع نخواهد شد و اکنون جریان بر قدرت نشسته تلاش خواهد کرد که دست جریان های دیگر را مانند داعش از چنگ اندازی به منافع خود و افغانستان کوتاه نماید.

از نظر داخلی طالبان که با وعده تغییر در افکار و اعمال سلفی گری خویش به میدان آمد و همین امر باعث برخی ملایمات قدرت های مختلف خارجی در این روند شد اما اکنون بعد از کسب کرسی قدرت برخی از اتفاقات رخ داده ادعای تغییر طالبان را باطل نموده است. نمونه بارز  و آشکار آن محدودیت های اعمالی زنان است که عبارتند از محدودیت های آموزشی و یا محدودیت حضور در شبکه های تلویزیونی که دولت نوپای طالبان اتخاذ کرده و منجر به کاهش حضور آنان را در عرصه های مختلف گردیده است.

مورد مهم دیگر که شاید صدرنشین اوضاع احوال کنونی طالبان است وضعیت اقتصادی افغانستان و بحران های اقتصادی است که گریبانگیر این سرزمین شده است. اگرچه طالبان در پی برخی راهکارها مانند جذب سرمایه گذاران خارجی و یا برخی توافقات و همکاری ها با کشورهای مختلف به خصوص غرب و آمریکا است. برای مثال آماده سازی مذاکراتی در دوحه با آمریکا برای برخی اهداف مانند آزادسازی برخی پول های مد نظر افغانستان، که همه و همه تقلای طالبان برای کاستن از معضل اقتصادی است اما زمان زیادی طول خواهد تا طالبان بخواهد به عنوان یک دولت مرحله به مرحله بحران های اقتصادی را حل و فصل نماید؛ چرا که ابتدا می بایست دولت های مختلف طالبان را به رسمیت بشناسند که در حال حاضر این اتفاق رخ نداده است.

سرانجام سخن آنکه طالبان با شعار تغییر به میدان آمد و گویا با این تظاهر می توانست حمایت بی دریغ قدرت های مختلف را برای ترویج امارت اسلامی اش در افغانستان با همان روال گذشته داشته باشد؛ اما گویا برخی چرخ های این امارات با گیرودارهایی روبه رو شده است و به خوبی نمی چرخد؛ بدین دلیل که طالبان فقط تظاهر به تغییر را داشته بود و عملا وقتی قدرت را به دست گرفت پله به پله محدودیت های خود و تفکرات قبلی خود را از سر گرفته است.

مریم خالقی نژاد/ تحلیل گر مسائل منطقه ای