شش ماه گذشته عراق عرصه آزمایش نفوذ ایران بهویژه در حوزه شکل دادن به واقعیتهای سیاسی برای همسویی با منافع خود بوده است.
در بخش ذیل به نکات و گزارههای اصلی این یادداشت اشاره خواهیم کرد
- شش ماه گذشته عراق عرصه آزمایش نفوذ ایران بهویژه در حوزه شکل دادن به واقعیتهای سیاسی برای همسویی با منافع خود بوده است. حضور ایران در آستانه انتخابات اکتبر گذشته، با تصمیم مبنی بر عدممداخله در ائتلافسازیهای قبل از انتخابات، بسیار کمتر احساس شد. ایران اولین کشوری بود که با وجود شکست متحدانش، برگزاری موفقت آمیز انتخابات را تبریک گفت و سعی کرد تا خود را از مناقشات ماههای پس از انتخابات دور نگه دارد.
- به نظر میرسد این عدم مداخله بر این فرض استوار است که نهایتاً صدریها و چارچوب هماهنگی برای تشکیل دولت به توافق خواهند رسید؛ اما زمانی که صدری تصمیم به تشکیل دولت اکثریت گرفتند ایرانیها سعی کردند تا فرمول قدیمی برای ایجاد دولت اجماع را حفظ کنند. این سیستم بهخوبی منافع ایران را تأمین میکرد و از سال ۲۰۱۰ هیچ دولتی در عراق بدون مداخله فعال ایران تشکیل نشده است.
- این نفوذ همزمان با اعتراضات سال ۲۰۱۹ به چالش کشیده شد. معترضان در جنوب و مرکز کشور که معمولاً طرفدار ایران بهحساب میآیند، کنسولگریهای ایران و دفاتر حزب اسلامگرای شیعه طرفدار ایران در کربلا و نجف را به آتش کشیدند. این معترضان از حمایت ایران از احزاب متهم به فساد و سوءمدیریت عصبانی بودند. اگرچه معترضان ایران را هدف قرار نداند، اما برچسب زدن به اعتراضات به عنوان نفوذیهای آمریکا و اسرائیل، خشم آنها علیه ایران را برانگیخت.
- یکی از پیامدهای این اعتراضات، جرئت بخشیدن به عراقیها از جمله مفسران و برخی سیاست مداران برای انتقاد از ایران و شبهنظامیان عراقی بود. پس از آن صدریها در انتخابات اکتبر به پیروزی رسیدند که شیعیان عراق را بیشازپیش از ایران دور کرد و محدودیتهای قدرت آن را در عراق بهطورجدی آزمایش کرد. مقتدی صدر کاری را انجام داد که هیچ یک از سیاستمداران برجسته شیعه جرئت آن را نداشت: یعنی انتقاد علنی از ایران و امتناع از رویکرد دولت توافقی. او شعار نه شرقی نه غربی، بلکه یک دولت اکثریت ملی را رواج داد. این شعار به روشنی علیه نفوذ ایران بود. این امر در حالی اتفاق افتاد که ایران تلاش داشت وی را به توافق با چارچوب هماهنگی برای ایجاد دولت توافقی راضی کند.
- به نظر میرسد نگرانی اصلی ایران، دولت اکثریت پیشنهادی صدر و برنامه آن برای خلع سلاح شبهنظامیان، به کنترل دولت درآوردن یگانهای حشدالشعبی و آغاز یک کارزار جدی ضد فساد است. حذف شبهنظامیان از روند تصمیمگیری و خلع سلاح آنها صدمه اساسی را به منافع ایران در عراق وارد میکند. ایران که نتوانست نظر صدر را تغییر دهد، تصمیم گرفت با تقویت چارچوب هماهنگی از تشکیل دولت اکثریت جلوگیری کند، زیرا برخی از اعضای آن قصد داشتند تا به جریان صدر بپیوندند. ائتلاف سه گانه سنیها، کردها و صدریها قادر به پیش برد نامزد خود در برابر چارچوب هماهنگی نیست و از وادار کردن آنها به توافق و سازش با خود عاجز است.
نویسنده در بخش پایانی یادداشت مینویسد:
ایران شبکه نفوذ گستردهای در عراق دارد و اگر دولت اکثریت ملی به رهبری صدر تشکیل شود و برنامههای خود را به اجرا بگذارد، ضربهای مهلک به این شبکه نفوذ و قدرت خواهد بود و میتوان گفت شروعی برای بازپسگیری عراق از ایران تلقی میشود.
https://epc.ae/en/details/brief/is-iranian-influence-declining-in-iraq-
منبع:
اندیشکده جریان